1

Polic'a detektiv'o Jano Karal rid'et'is rav'a'rev'e. Pied'ir'i ofic'ej'e'n en la printemp'a fru'o jam est'is plaĉ'a tag'komenc'o, sed kiam li en'ir'is la ĉambr'o'n kaj konstat'is, ke jen la sun'o ĝi'n or'as, li sent'is si'n ŝvel'a je ĝoj'o infan'a. Kiel re'vigl'ig'e, post plen'a semajn'o da pluv'o!

La vort'o'j de Lena en li re'eĥ'is: “Mi ne envi'as vi'n!” Tiu nov'a najbar'in'o, ĵus en'loĝ'iĝ'int'a en la apud'a dom'o est'as tut'e ĉarm'a, kaj ŝi'a edz'o ver'e simpati'a hom'o — est'us plaĉ'e ili'n de'nov'e invit'i — sed tiu kompat'a vizaĝ'o tut'e mis'traf'is. Ebl'e li tro verv'e pri'skrib'is la mal'agrabl'aĵ'o'j'n: long'e atend'i sub'pluv'e, pri'demand'ad'i mal'bon'vol'ul'o'j'n, efektiv'ig'i tiu'n kaj tiu'n ĉi kaj ali'a'n rutin'a'j'n task'o'j'n, ktp, sed ĉu ŝi ne est'us pov'int'a diven'i la ali'a'n flank'o'n? Ke mister'o defi'as, kaj est'as ver'a ĝu'o ĝi'n al'ir'i, palp'i, penetr'i por fin'e el'prem'i triumf'e ĝi'a'n solv'o'n?

“Se solv'o'n vi trov'as!” ironi'is intern'a voĉ'et'o. Efektiv'e, da sen'solv'a'j mister'o'j kuŝ'as pli ol dezir'at'e. Tamen tio ne grumbl'ig'u. Eĉ kun ili detektiv'a viv'o spert'ind'as.

Grand'part'e dank’al Ĝoja, ver'dir'e. Komenc'e la koleg'o'j amik'e li'n mok'is, kiam li anonc'is, ke li edz'iĝ'os al psikolog'in'o, sed baldaŭ montr'iĝ'is, kia'n bon'eg'a'n apog'o'n ŝi don'as al li en la viv'o, kaj la ironi'o ĉes'is. Sent'i si'n kompren'at'a ja est'as unu el la ĉef'a'j bezon'o'j de hom'o, kaj de Ĝoja li ricev'is kompren'o'n sen ia mank'et'o. Ke li ne dev'us ĉio'n rakont'i al ŝi, kiel li far'as, tio'n li sci'as perfekt'e. Sed ĉu mal'observ'i regul'o'n pov'us est'is pek'o, dum ŝi'a konfidenc'ul'a rol'o fakt'e dek'obl'ig'as li'a'n efik'ec'o'n? Kar'a Ĝoja! Ŝi...

“Tintin tintin tintin” — telefon'o romp'is la pens'o'ĉen'o'n.

“Salut'o'n, Jano! Bon'vol'u ven'i al mi tuj. Urĝ'aĵ'o!”

Est'is leŭtenant'o Remon, kiu prezent'is per si (plu pens'is Jano, el'ir'ant'e el si'a ofic'ej'o) pli'a'n faktor'o'n en li'a feliĉ'o: tia afabl'a, human'a, kompetent'a ĉef'o est'is ĉiel'a ben'o por la sub'ul'o'j.

La ĉiel'a ben'o bon'ven'ig'is Janon per larĝ'a rid'et'o.

“Sid'iĝ'u!”

“Pri kio t...?”

“Kiel sci'i?” la leŭtenant'o inter'romp'is, akompan'ant'e la vort'o'j'n per lev'o de si'a'j larĝ'a'j ŝultr'o'j. “Ebl'e si'n'mort'ig'o, ebl'e akcident'o, ebl'e murd'o. Vi tuj ir'u. Fagostrato 25, ĉe s-in'o Satej. Vir'o du'dek'tri'jar'a. La sinjor'in'o li'n trov'is mort'a ĉi-maten'e. Ŝi vok'is kurac'ist'o'n, kiu suspekt'as i'o'n ne'normal'a'n kaj rifuz'is sub'skrib'i la permes'o'n en'ter'ig'i. Nekropsi'o neces'os. Mi ne perd'u temp'o'n per detal'o'j. Vi kon'as la rutin'o'n. La teknik'ist'o'j jam ir'is. Rapid'u tie'n kaj ten'u mi'n inform'at'a.”

*

Uniform'a polic'ist'o star'is gard'e antaŭ kvin'etaĝ'a dom'o. Li tuj re'kon'is Janon, salut'is dir'ant'e: “Unu'a etaĝ'o.” Kiam la detektiv'o sonor'ig'is ĉe'pord'e, mal'ferm'is al li polic'a serĝent'o.

“S-in'o Satej sid'as en la salon'o. Ebl'e vi vol'as pri'demand'i ŝi'n unu'e?”

Li kap'jes'is kaj sekv'is la serĝent'o'n al la bel'a, relativ'e vast'a ĉambr'o, iom tro plen'a je mebl'o'j kaj plant'o'j, el kiu'j unu grimp'is ĝis la plafon'o, de kie pend'is dens'e grapol'o'j da et'a'j hel'e verd'a'j foli'o'j. Apog'seĝ'e sid'is griz'har'ul'in'o, kies vizaĝ'o esprim'is miks'o'n de dolor'o kaj ne'kapabl'o kred'i. Ŝi vid'ebl'e ĵus plor'is, kaj ten'is en'man'e mal'sek'a'n poŝ'tuk'o'n.

“S-in'o Satej? Jano Karal, el la polic'o.” Li prov'is uz'i ton'o'n kompren'em'a'n kaj kuraĝ'ig'a'n.

Ŝi nur kap'jes'is, kvazaŭ sonĝ'e, kaj gest'is al simil'a seĝ'o, ke li sid'u apud ŝi.

“Mi bedaŭr'as, ke mi dev'as vi'n ĝen'i, sed est'as neces'e. Ebl'e sen'pez'ig'os rakont'i al mi preciz'e, kio okaz'is?”

El ŝi'a delikat'a et'a korp'o Jano atend'is ĉu murmur'o'n, ĉu ĉirp'a'n bird'o'voĉ'o'n, sed per bel'son'a, harmon'riĉ'a ton'o ŝi respond'is:

“Ne est'as mult'o dir'ind'a. Li kuŝ'is sur si'a lit'o, kun okul'o'j mal'ferm'it'a'j. Li aspekt'is strang'e, mi ne sci'is kial. Mi tuŝ'is man'e li'a'n frunt'o'n. Ĝi est'is glaci'a. Ne'kutim'a odor'o ŝveb'is. Mi pens'is: jen mi sven'os, kaj tuj el'ir'is sur la seĝ'et'o'n telefon'a'n, dum mi sent'is, ke mi'a kor'o mis'bat'as. Mi ven'ig'is d-ro'n Falmundon, kaj li ĉio'n pren'is sur si'n.”

Ŝi'a'j lip'o'j form'is du'on'rid'et'o'n plen'a'n je mal'ĝoj'a lac'o. Unu'a'foj'e ŝi rigard'is Janon rekt'e okul'par'e'n. Ŝi'a kap'o skiz'is “ne”-mov'o'n, kvankam al kiu si'n'demand'o ŝi tiel respond'is, neni'u pov'us taŭg'e klar'ig'i.

La detektiv'o respekt'is ŝi'a'n silent'o'n.

“Kiu li est'is?” li demand'is post mal'long'a temp'o.

“Farb'ist'o-mur'ŝmir'ist'o nom'at'a Paŭlo Jorli. Li lu'is ĉambr'o'n ĉe mi jam kvin aŭ ses monat'o'j'n. Trankvil'a knab'o, pag'is akurat'e. Mi ne mult'e kon'is li'n, sed li'n tre ŝat'is.”

“Ĉu vi hav'ig'is la manĝ'aĵ'o'n?”

“Ne. Nur la ĉambr'o'n. Sed li pov'is dispon'i pri l’kuir'ej'o, kaj ĝeneral'e vesper'manĝ'is ĉi tie.”

“Kiam vi vid'is li'n last'foj'e viv'a?”

“Hieraŭ post'tag'mez'e, je la kvin'a proksim'um'e. Mi'a fil'in'o invit'is mi'n. Li star'is en la kuir'ej'o, pec'et'ig'ant'e viand'o'n, kiu'n li met'is en mi-ne-sci'as-kiu'n saŭc'o'n. Mi dir'is: ‘Vi est'os tut'e sol'a ĉi-vesper'e, mi ir'as al mi'a fil'in'o.’ Li respond'is: ‘Bon'a'n plezur'o'n! Morgaŭ mi propon'os al vi ekster'ordinar'a'n manĝ'o'n.’ Li rid'et'is, tut'e gaj'a, tiel plen'a je viv'o! Oj!”

Ŝi ne pov'is re'ten'i la larm'o'j'n, kiu'j flu'is long'a'n minut'o'n, dum kiu ŝi ripet'e snuf'is. Kiam ŝi sukces'is reg'i si'n de'nov'e, ŝi direkt'is al li par'o'n da pal'blu'a'j okul'o'j.

“Kio'n pli?” la riĉ'a voĉ'o ek'son'is, re'firm'ig'it'a.

“Mi ne sci'as. Mi ĝen'os vi'n re'foj'e, pli post'e, ĉar mi cert'e hav'os ali'a'j'n demand'o'j'n. Sed mi unu'e ir'u vid'i li'n. Li kuŝ'as en si'a ĉambr'o, ĉu ne?”

Kun ek'trem'o, ŝi silent'e kap'jes'is.

“Ĉu oni inform'is la parenc'o'j'n?”

“Li hav'is neniu'n. Plur'foj'e li dir'is al mi: ‘mi est'as tut'e sol'a en la viv'o.’”

“Ĉu vizit'o'j'n li ricev'is?”

“Preskaŭ neniam.”

“Leter'o'j'n?”

“Ver'ŝajn'e iom. Mi ne sci'as, ĉar li ir'is mem pren'i la poŝt'aĵ'o'j'n mal'supr'e, al'port'is mi'a'j'n en la kuir'ej'o'n.”

“Ĉu vi loĝ'as sol'a kun li?”

“Ne. Krom li est'as du student'o'j, iu afrik'an'o, medicin'a student'o, kaj student'o pri fizik'o, el Tjazo-Alt'a.”

“Ĉu ili en'est'is hieraŭ?”

“Ambaŭ est'is for vesper'e, sed mi ne sci'as ekzakt'e, kiam ili for'ir'is. Ili re'ir'is universitat'e'n ĉi-maten'e, antaŭ ol mi mal'kovr'is la kompat'ind'a'n...”

Plor'singult'o mal'help'is fin'o'n de la fraz'o, sed ŝi baldaŭ al'don'is, kvazaŭ al si mem:

“Ili sen'dub'e ne sci'as...”

*

Detektiv'o Karal ir'is al la ĉambr'o. En'e trov'iĝ'is polic'a fot'ist'o, kiu, fulm'far'int'e last'a'n fot'o'n dir'is:

“Mi far'is la ĉef'aĵ'o'j'n. Vi dir'os al mi, ĉu mi re'ven'u, ĉu ne?”

Jano jes'is kaj rigard'is ĉirkaŭ si. Ne tre grand'a, sed bel'a ĉambr'o, mal'mult'e mebl'it'a: libr'o'bret'ar'o, skrib'o'tabl'o, unu simpl'a seĝ'o, du apog'seĝ'o'j. Kaj sof'o aranĝ'ebl'a kiel lit'o, kia ĝi est'is nun, kaj sur kiu kuŝ'is li.

La detektiv'o ek'mir'is, sam'temp'e konsci'ant'e, ke li jam antaŭ'form'is en si mens'a'n bild'o'n pri la for'pas'int'o: li imag'is li'n ĉiu'rilat'e mez'ul'o. La real'o tut'e diferenc'is. La kuŝ'ant'o ja bel'is, eĉ bel'eg'is, ekster'ordinar'e. La brun'a'j okul'o'j port'is la sigel'o'n de l’mort'o, sed la fajn'ec'o de l’trajt'o'j, la dens'a nigr'a har'ar'o, la rekt'a naz'o, nek tro long'a nek mal'long'a, la delikat'a buŝ'o, kiu las'is vid'et'i perfekt'a'n blank'eg'a'n dent'ar'o'n, la ankoraŭ percept'ebl'a melankoli'a esprim'o, ĉio dis'radi'is ne'oft'a'n bel'ec'o'n, kiu'n la mort'a rigid'o ne sukces'is venk'i.

‘Tro bela’, la detektiv'o aŭd'is si'n pens'i, tuj konsci'ant'e, ke tia taks'o jam implic'as antaŭ'juĝ'o'n, kvazaŭ la tragik'a sort'o iel lig'iĝ'us al tiu tro'bel'ec'o; tiu'n pens'o'n li nepr'e for'puŝ'u, se li vol'as ne fuŝ'i la objektiv'ec'o'n neces'a'n al ĉia ĝust'a rezon'ad'o.

La jun'ul'o kuŝ'is sur'dors'e. Mez'a'j est'is la vest'o'j: ordinar'a pantalon'o, banal'a tors'o'trik'aĵ'o, kovr'ant'a'j bel'e — apenaŭ tro delikat'e? — proporci'a'n korp'o'n. Dum li'a mens'o registr'is ĉiu'j'n ĉi detal'o'j'n, Jano mir'is pri strang'a odor'o, preskaŭ ne'percept'ebl'a, kiu ŝveb'is ĉirkaŭ'e, sed kiu'n ident'ig'i al li ne prosper'is.

Li turn'is si'n al la libr'o'j. Marks'o, Lenin, Maŭ Zedong, du pap'a'j enciklik'o'j, libr'o'j pri Afrik'o, Azi'o, soci'a'j problem'o'j... mal'mult'a'j roman'o'j; sed relativ'e larĝ'a vic'o da verk'o'j pri polu'ad'o, la ven'ont'a jar'cent'o, la antaŭ'vid'ebl'a scienc'a evolu'o...

Li tra'serĉ'is la skrib'o'tabl'o'n, kun mal'preciz'a esper'o trov'i klar'ig'a'n leter'o'n de si'n'mort'ig'ont'o. Neni'o'n tia'n li vid'is. Li el'ir'is.

S-in'o Satej ek'star'is ĉe li'a en'ir'o en salon'o'n. Ŝi li'n rigard'is kompat'ig'e.

“Mi ne pov'as rest'i ĉi tie. Ju pli... ju pli... des pli mi sent'as, ke mi ne el'port'os. Ĉu mi...”

“Vi'a fil'in'o sen'dub'e pov'as vi'n akcept'i si'a'hejm'e, ĉu ne?”

“Kompren'ebl'e.”

“Do ir'u al ŝi. Polic'ist'o rest'os ĉi tie. Li klar'ig'os al la du student'o'j, kiam ili re'ven'os. Ven'os ali'a'j ofic'ist'o'j por la rutin'aĵ'o'j, kaj post'e ni for'port'ig'os la korp'o'n kaj sigel'ferm'os la pord'o'n de la ĉambr'o.” (Ŝi ek'trem'is, kiam li gest'is tie'n.) “Ĉu help'os, se mi telefon'os al vi'a fil'in'o kaj vi'n konduk'os en mi'a aŭt'o al ŝi?”

Ŝi'a'j okul'o'j plen'is je dank'o, dum ŝi dir'is la nom'o'n kaj telefon'numer'o'n.

2

Leŭtenant'o Remon rigard'is atend'e-atent'e. Jano pren'is el poŝ'o paper'o'n kaj komenc'is:

“Mi ĵus ricev'is la nekropsi'a'n raport'o'n. Strang'a afer'o. La stomak'o en'hav'as divers'a'j'n legom'o'j'n ne tre re'kon'ebl'a'j'n, se escept'i pec'o'j'n de paprik'o'frukt'o, kiu digest'iĝ'as pli mal'rapid'e, kaj kaĉ'o'n ankoraŭ ne tut'e digest'it'a'n, ebl'e el salikok'o'j, pork'a viand'o kaj riz'o. ‘Doktor'o tranĉ'ist'o’ trov'is spur'o'j'n de ne'kon'at'a substanc'o, al kiu li em'as al'skrib'i la mort'o'n, sed li mem neniam renkont'is ĝi'n antaŭ'e, malgraŭ si'a long'a spert'o. Li konsult'os ĉef'urb'a'n toks'olog'o'n. La stat'o de la korp'o est'as la sam'a, kiel ĉe... la ĝust'a fak'vort'o est'as ĉi-paper'e, se vi vol'as, ke mi serĉ'u... mi dir'u simpl'e: kor'o'halt'o, vi sci'as: kiam la kor'o mal'san'as, kaj oni tro streĉ'as la fort'o'j'n, kaj kor'bat'ad'o subit'e fiask'as mort'ig'e.”

“Kio'n pri li'a kor'o? Ĉu vi hav'is temp'o'n inform'iĝ'i?”

“Bon'a hazard'o help'is. Mi trov'is dokument'o'j'n de la kontraŭ'mal'san'a asekur'o, tie demand'is. Nu, li antaŭ du semajn'o'j sub'met'iĝ'is al period'a medicin'a kontrol'o. Li est'is perfekt'e san'a. La asekur'kompani'o don'is al mi la adres'o'n de atlet'a klub'o, kies an'o li est'as. Ili konfirm'is: li gajn'is plur'foj'e kur'konkurs'o'j'n. Ankaŭ tie est'as kurac'ist'a kontrol'o. Neni'u kardi'a mal'ord'o pov'us ekzist'i.”

“Ni do atend'u la toks'ologi'a'n raport'o'n.”

“Jes, ver'ŝajn'e kulp'as tiu substanc'o.”

“Je kiom'a hor'o li mort'is?”

“Provizor'e met'it'e je nokt'o'mez'o, kun unu'hor'a erar'marĝen'o ambaŭ'flank'e.”

“Ĉu pov'as est'i akcident'o?”

“Est'as tro fru'e por dir'i.”

“Si'n'mort'ig'o?”

“Ne tre probabl'e. Li el'met'is neniu'n not'o'n, kia'n las'as mult'a'j si'n'mort'ig'ont'o'j. Ali'flank'e, ĉu person'o, kiu intenc'as fin'i si'a'n viv'o'n, prepar'as por la morgaŭ'o delikat'a'n manĝ'o'n kun viand'o'pec'o'j las'at'a'j dum hor'o'j en iu spic'a saŭc'a miks'aĵ'o?”

Ŝveb'is silent'o, dens'a per pri'pens'ad'o, tiel koncentr'it'a, ver'dir'e, ke impres'is, kvazaŭ ebl'us ĝi'n palp'e percept'i. Ĝi'n romp'is Jano.

“Ĉu vi vol'as vid'i la fot'o'j'n?”

Ek'rigard'e, la leŭtenant'o mir'e-admir'e fajf'et'is.

“Bel'a pec'o!” li koment'is. “Ĉu am'rilat'o'j?”

“Poŝt'kart'o ne las'as dub'o'n pri tio. Ĝi est'is send'it'a en'kovert'e kaj fin'iĝ'as per ‘Mi sopir'as sent'i vi'a'n korp'o'n ĉe l’mi'a, kares'i la vi'a'n ĝis'sat'e. Ador'e vi'a, Lejla’”

“Famili'a nom'o? Adres'o?”

“Ne. Sed ŝi facil'e trov'ebl'os per'e de la ali'a'j kon'at'o'j, esper'ebl'e.”

“Parenc'o'j?”

“Ne, laŭ la loĝ'ig'a sinjor'in'o. Ge'patr'o'j mort'is, kaj ankaŭ la sol'a frat'in'o. Laŭ ŝi, eĉ kuz'o'n aŭ onkl'in'o'n li ne hav'is.”

“Kio'n pri la ali'a'j kon'ant'o'j?”

“Mi intenc'as vizit'i li'a'n mastr'o'n, kaj la divers'a'j'n person'o'j'n list'ig'it'a'j'n en li'a adres'ar'o. Ĉi-last'a est'as en'met'it'a en poŝ'a not'libr'o, kiu'n mi foli'um'is. Mi ne trov'is en ĝi i'o'n special'a'n, krom la fakt'o, ke regul'e trov'iĝ'as menci'o de hor'o sekv'at'a de tri'angul'o. Tio pov'as est'i banal'aĵ'o, ebl'e am'rendevu'o. Se jes, ĝi signif'us almenaŭ du vir'in'o'j'n, ĉar unu el tiu'j ‘hor'o-plus-tri'angul'o'j’ aper'as je la dat'o, kiam ‘Lejla’ est'is du'cent kilo'metr'o'j'n for, el'send'ant'a si'a'n am'o'n poŝt'kart'e.”

“Tio'n vi dev'as esplor'i. Li'a bel'ec'o pov'as ag'i ĵaluz'ig'e. Kio'n ali'a'n?”

“La libr'o'j. Plej'part'e mal'dekstr'a-revoluci'a literatur'o. Tut'a kolekt'o da ‘El Popol'a Ĉini'o’, k.s.”

“Tio'n vi trov'os ĉe mult'eg'a'j jun'ul'o'j ni'a'temp'e!”

“Jes. Sed mi ne pov'as preter'las'i tiu'n direkt'o'n. Ankaŭ ĉe tia'j grup'o'j pov'as nask'iĝ'i terur'a ĵaluz'o, politik'a, sed ne mal'pli danĝer'a...”

El'ir'int'e, Jano Karal ir'is rekt'e al si'a ofic'ej'o. Ĉio okaz'int'a ĝis nun est'is kvazaŭ antaŭ'parol'o. Nun komenc'iĝ'os la ver'a labor'o.

Preter'pas'ant'e, li don'is kelk'a'j'n instrukci'o'j'n al Izabela, la polic'ej'a sekretari'in'o-referenc'ist'in'o, tre kompetent'a vir'in'o, ĉiam kapabl'a dir'i, kiu'n person'o'n kontakt'i por ricev'i tiu'n aŭ ali'a'n inform'o'n, kaj trov'i post nur'a'j minut'o'j la gazet'o'n, en kiu pri'trakt'iĝ'is iu esplor'ind'a event'o.

Metod'em'a, Jano far'is list'o'n de la pri'demand'ot'o'j. Li al'ir'os ili'n si'n'sekv'e.

3

S-in'o Valdunja li'n akcept'is tre afabl'e. Ver'dir'e, polic'a detektiv'o Karal sent'is si'n favor'at'a de la di'o'j ankaŭ rilat'e la region'o'n, kie li plen'um'is si'a'n serĉ'ist'a'n funkci'o'n. La sankt'aval'a distrikt'o — laŭ'long'e de l’river'o Tjazo, la ‘Sankt'a Val'o de Tjazo’ — est'as fam'a pro si'a mild'a viv'o kaj la natur'a ĝentil'ec'o de si'a loĝ'ant'ar'o. Eĉ en relativ'e grand'a urb'o kiel Val'ĉef'a, kie dis'volv'iĝ'as ĉi tiu'j okaz'aĵ'o'j, reg'as ĝeneral'a afabl'ec'o. Kia kontrast'o kun la zon'o ĉirkaŭ Farobel, kie li antaŭ'e deĵor'is! La far'o'bel'an'o'j est'as agres'em'a'j hard'it'o'j kaj ili'a parol'manier'o star'as ĉe'lim'e de vulgar'ec'o, kio'n Jano tre mal'ŝat'is. En Sankt'aval'o, kontraŭ'e, oni sent'as si'n kvazaŭ ĉe elit'o, tiel dign'a'j, bon'eduk'it'a'j, dolĉ'a'vort'a'j aper'as la loĝ'ant'o'j. Des pli plaĉ'a tio est'as, ĉar ili hav'as neniu'n sent'o'n de super'ec'o, neniu'n mal'estim'o'n al la ali'lok'an'o'j. Ne. Ili dign'as natur'e, kaj se ili'a si'n'ten'o en'hav'as i'o'n subtil'e nobel'a'n, eĉ en la plej humil'a man'labor'ist'o, tio en'ten'as neni'o'n afekt'a'n; aristokrat'a, ili'a kondut'o rest'as spontan'a kaj simpl'a.

Tio'n Karal alt'e taks'is. Li nask'iĝ'is en la ĉef'urb'o, sed, ebl'e pro si'a kamp'ar'a de'ven'o, neniam kutim'iĝ'is al la tie'a snob'ec'o. Spert'int'e la orgojl'a'n ĉef'urb'o'n kaj la trivial'o'n de Farobel, li trov'is plaĉ'e valor'a la ekvilibr'o'n de l’sankt'aval'an'o'j. Li ŝat'is ĝi'n en Ĝoja, si'a edz'in'o; li ŝat'is ĝi'n en Remon, la estr'o; kaj li tuj sent'is, ke li ŝat'os ĝi'n en la bon'ven'ig'em'a edz'in'o de l’mastr'o-farb'ist'o.

Ne, la edz'o ne est'as hejm'e. Li ne fin'as la labor'o'n fiks'a'hor'e. Tut'e mal'grand'a'n entrepren'o'n li hav'as. En'tut'e est'as nur du labor'ist'o'j, plus li. Unu el ili — ebl'e mal'san'a? — ne ven'is hodiaŭ. Esper'ebl'e neni'o serioz'a okaz'is, ĉar li ĉiam sci'ig'as, se hazard'e li ne pov'os ven'i labor'i, kio'n li ne far'is ĉi'foj'e. Ĉu ebl'e ŝi pov'as help'i al la ofic'ist'a moŝt'o?

Jano hezit'is. Ĉu pli bon'e tuj dir'i aŭ ĉu las'i ŝi'n parol'i? La unu'a ebl'ec'o est'us pli honest'a, kaj Karal ne ŝat'is tromp'i konfid'em'a'n person'o'n. La du'a en'hav'us i'o'n perfid'a'n, ĉar normal'e, en simil'a'j cirkonstanc'o'j, hom'o tuj anonc'us la kaŭz'o'n de si'a vizit'o. Ali'flank'e, li est'as polic'an'o, kaj util'a'j inform'o'j ebl'e ricev'iĝ'os, se li prokrast'os la el'dir'o'n. Li do elekt'is la du'a'n ebl'ec'o'n.

“Ĉu vi bon'e kon'is Paŭlon Jorlin?”

“Ke mi bon'e kon'as, mi ne rajt'us dir'i,” ŝi respond'is kun la plaĉ'a fraz'muzik'o de la sankt'aval'an'o'j, “sed mi tamen relativ'e oft'e babil'is kun li.”

“Tamen vi dir'as, ke vi ne kon'as li'n.”

“Por kon'i hom'o'n, oni dev'as manĝ'i kun li kilo'gram'o'n da sal'o. Paŭlo foj'foj'e manĝ'is ĉe ni, sed ne tia'kvant'e! Des pli, ke ni ne mult'e sal'as.” Ŝi'a rid'o son'is gaj'e. “Ceter'e, li stas sekret'em'a. Li rajt'as, ĉu ne? Se li ne vol'as konfid'i, mi respekt'u li'a'n dezir'o'n. Dir'u al mi! Ĉu vi sci'as i'o'n pri'e?”

Janon, kiu pas'e not'is la dialekt'a'n fomon “sti” anstataŭ “est'i”, ĉiam amuz'is la region'a vort'o “pri'e”. Li oft'e taŭz'et'is pri ĝi si'a'n edz'in'o'n, cert'a pri ŝi'a indign'a re'ag'o, t.e. re'bat'o, ke ĝi est'as tut'e regul'e form'it'a kaj tre praktik'a vort'et'o, kiu'n ne uz'i est'as nur afekt'a ĉef'urb'a snob'aĵ'o.

“Mi tuj klar'ig'os, sed bon'vol'u unu'e dir'i: kia hom'o li est'as, krom sekret'em'a?”

“Bel'a, sinjor'o, bel'a! Fajn'e skulpt'it'a vizaĝ'o. Svelt'a rapid'mov'a korp'o. Kelk'foj'e mi tim'as, ke mi tro am'et'as li'n, kio ne dec'as al edz'o'hav'a mi, ĉu?”

“Sed la karakter'o?” dir'is Jano, sam'temp'e pens'ant'e, ke la last'a konfes'o de s-in'o Valdunja ne facil'ig'os li'a'n task'o'n.

“Kiel dir'i? Re'tir'iĝ'em'a, inklin'a silent'i li est'as. Kelk'foj'e tre gaj'a, kelk'foj'e, ebl'e pli oft'e, kvazaŭ perd'it'a en mal'ĝoj'a rev'o. Vi sci'as, okaz'is katastrof'o en li'a viv'o. Li ne hav'as famili'o'n. Tio ne bel'ig'as la viv'o'n. Por dir'i la ver'o'n, mi trov'as li'n iom mister'a. Kiam li el'met'as si'a'n mal'ĝoj'a'n rid'et'o'n, oni'n traf'as miks'o de kompat'o kaj dezir'o kon'i, kaj sam'temp'e oni sent'as, ke neniam oni sci'os...”

“Ĉu vi kon'as li'a'j'n amik'o'j'n?”

“Tut'e ne. Mi foj'e vid'is li'n hazard'e sur la pont'o de Pontostrato, ten'ant'a knab'in'o'n ĉe'brak'e, sed li neniam parol'us pri tia'j intim'aĵ'o'j kun mi. Sed kial vi far'as al mi tiom da demand'o'j? Kio okaz'is? Ĉu li far'is i'o'n mal'bon'a'n?”

Jano pet'is pardon'o'n, ke li ne tuj dir'is, kaj nun rakont'is kelk'a'vort'e pri la mort'o. S-in'o Valdunja iĝ'is tut'e pal'a. Vid'ebl'e ŝi ne atend'is simil'a'n nov'aĵ'o'n.

Preciz'e je tiu moment'o la pord'o mal'ferm'iĝ'is. En'ir'is labor'vest'it'a kvin'dek'jar'ul'o, kiu ek'halt'is vid'ant'e fremd'ul'o'n, sed tuj prezent'is la man'o'n kun afabl'a rid'et'o, dum la okul'o'j rigard'is demand'e la detektiv'o'n. Nur post'e li rimark'is la ŝok'it'a'n vizaĝ'o'n de si'a edz'in'o. Li'a'j brov'o'j kun'tir'iĝ'is.

“Kio...?”

“Timoté! Paŭlo...”

“Io okaz'is al Paŭlo,” li prononc'is mal'rapid'e, du'on-demand'e, du'on-asert'e.

“Jes, sinjor'o,” Jano dir'is per voĉ'o mal'laŭt'a, “kaj mi ŝat'us pri'demand'i vi'n, ĉar...”

“Akcident'o?” la mur'ŝmir'ist'o inter'romp'is.

“La afer'o ne est'as klar'a, s-ro Valdunja. Tial, se vi bon'vol'os don'i al mi kelk'a'j'n preciz'ig'o'j'n...”

La mastr'o si'n turn'is al la edz'in'o.

“Las'u ni'n,” li dir'is, kaj ŝi pantofl'is kuir'ej'e'n.

Jano klar'ig'is, ke li aparten'as al la polic'o, kaj ripet'int'e la okaz'aĵ'o'n, demand'is:

“Ĉu Paŭlo Jorli ven'is labor'i hieraŭ?”

“Jes, tut'e normal'e. Ni fin'is labor'o'n je la kvar'a, kaj mi dir'is, ke li pov'as re'ir'i hejm'e'n.”

“Kia li est'is?”

“Kiel kutim'e. Li neniam kant'as ŝmir'ant'e mur'o'n, kaj li ne kant'is ĉi'foj'e. Li ne est'as tre komunik'iĝ'em'a, sed ne mal'pli hieraŭ ol iam ajn.”

“Ĉu la ali'a labor'ist'o est'is kun vi?”

“Ne, li far'as labor'o'n ali'lok'e.”

“Vi do rimark'is neni'o'n special'a'n, ĉu?”

“Neni'o'n.”

“Kia hom'o est'as Paŭlo Jorli?”

“Bon'a labor'ist'o, kvankam li ne far'as i'o'n pli ol li strikt'e dev'as. Sed kio'n li far'as, li far'as bon'e. Mi supoz'as, ke kun tia vizaĝ'o, li hav'as ĉiu'j'n knab'in'o'j'n, kiu'j'n li vol'as. Tamen pri'e mi sci'as neni'o'n, nur supoz'o mi'a. Mi person'e trov'as li'n tro bel'kap'a por impres'i vir'e, sed se kred'i la kin'o'n, tia'j ul'o'j al'log'as.”

“Kio'n politik'e?”

“Kiel sci'i, kun tiu'j knab'o'j? Ili'a buŝ'o flam'as pri revolucí,” respond'is la mastr'o, kun la tip'a sankt'aval'a kutim'o elizi'i de temp'o al temp'o substantiv'o'n, “sed koncern'e posed'ad'o'n ili est'as pli burĝ'a'j ol mal'jun'a'j labor'ist'o'j. Ili ne sufer'is, kio'n sufer'is ni, jen ili'a mank'o. Por ili, politik'a ag'o stas manier'o montr'i si'n, konvink'i si'n pri si'a hero'ec'o, kaj ne kio ĝi est'as ĉe ni: mal'facil'a rimed'o ig'i la mond'o'n pli just'a...”

Jano mens'e not'is la pronom'o'n “ili”: la dir'o'j de mastr'o Valdunja ver'ŝajn'e pli esprim'as ide'o'j'n pri la jun'ul'ar'o ĝeneral'e ol la ver'a'n est'o'n de Paŭlo. Li re'ven'ig'is al la tem'o si'a'n kun'parol'ant'o'n:

“Ĉu vi opini'as, ke li pov'is mort'ig'i si'n mem?”

“Ej, mi ne kon'is li'a'n kor'o'n. Tamen mi dub'as. Li tro ŝat'is manĝ'i. Hom'o, kiu ŝat'as bon'gust'aĵ'o'j'n, eĉ se lip'e revoluci'a, ne inklin'as ĉes'ig'i si'a'n viv'o'n, ĉu? Jen mi'a opini'o. Sed kial vi parol'is pri akcident'o? Ĉu li fal'is, aŭ io simil'a?”

“Mi ne rajt'as dir'i ĉi-stadi'e de enket'o. Vi sci'os pli post'e. Ĉu li'a kor'o est'is san'a?”

“La kor'o? Ne. Li foj'e alud'is, ke li'a kor'o mis'funkci'as. Mi vid'is li'n glut'i kurac'il'o'n kun si'a manĝ'o. Mi sci'vol'is, sed demand'is neni'o'n, ĉar li ne volont'e parol'is pri si.”

“Ĉu vi kon'as li'a'n kurac'ist'o'n?”

“Ne. Sed la asekur'kompani'o ver'ŝajn'e...”

Jano pens'is, ke grav'os cert'iĝ'i ĉi-rilat'e. Ĉu la raport'o'j pri la “perfekt'a san'o” preter'las'is i'o'n?

La konversaci'o ne liver'is pli'a'n interes'aĵ'o'j'n, kaj la detektiv'o adiaŭ'is si'a'j'n afabl'a'j'n gast'ig'ant'o'j'n, kontent'a konstat'i, ke la bild'o pri Paŭlo Jorli nun iĝ'as pli preciz'a. Al la skem'o de korp'o iom post iom al'don'iĝ'is trajt'ar'o psik'a, kaj la person'ec'o, kvankam nur element'e kon'at'a, pli klar'e kontur'iĝ'is.

La sun'o kaŝ'is si'n mal'antaŭ okcident'a mont'et'o. Re'aŭt'ant'e hejm'e'n, Jano re'trov'is plezur'e la mil detal'o'j'n, kiu'j pri'kant'is printemp'o'n. Nun, kiam la labor'tag'o fin'iĝ'is, li tut'e flank'las'is la pens'o'j'n pri la jun'a for'pas'int'o. Li laŭ'ir'is la river'o'n, sorĉ'at'a de la bel'o de l’pont'o'j kaj de la akv'a'flu'a muar'o. Li pens'is, ke Ĝoja li'n atend'as, kaj dum li mens'e konsider'is si'a'n agrabl'a'n sort'o'n, ombr'o da kulp'ec'o li'n traf'is: ĉu ver'e dec'as al hom'o tiel kaj tiom feliĉ'i?

4

De la trotuar'o Jano rimark'is, ke la apotek'o est'as sen'hom'a. Li en'ir'is. La pord'a sonor'il'et'o ven'ig'is grand'a'n svelt'a'n blond'ul'in'o'n, kun lip'o'j tro ruĝ'a'j por plaĉ'i al Karal, kiu ĉe vir'in'o ne ŝat'is mal'diskret'a'n art'e'far'it'ec'o'n.

“Mi vol'us parol'i kun f-in'o Karina Frisk.”

“Sinjaŭlino Frisk,” ŝi respond'is. “Est'as mi.”

“An'o de la Vir'in'liber'ig'a Mov'ad'o”, pens'is Jano, kiu person'e tut'e aprob'is la uz'o'n de unu'sol'a dir'manier'o por “f-in'o” kaj “s-in'o”, sed kiu trov'is rid'ind'a la form'o'n sinjaŭlino: kial ne simpl'e uz'i ĉiam sinjor'in'o, kiel oni far'as pri sinjor'o sen disting'i la edz'o'j'n dis'de la fraŭl'o'j?

Li mal'ferm'is si'a'n paper'uj'o'n kaj montr'is la polic'a'n pruv'il'o'n murmur'ant'e:

“Polic'o.”

Ŝi atend'is, ke li daŭr'ig'u. Ĉu la defi'a esprim'o est'is real'a, aŭ nur subjektiv'e fantazi'at'a de Jano?

“Ŝajn'as, ke vi kon'is iu'n Paŭlon Jorlin.”

“Ha, li'n? Efektiv'e.” Naz'a muskol'et'o lev'iĝ'is mal'estim'e, kvazaŭ la nur'a ide'o odor'aĉ'us. Ŝi vid'ebl'e intenc'is daŭr'ig'i, sed tuj si'n reg'is, si'n'gard'e.

“Kiam vi vid'is li'n last'foj'e?” la detektiv'o demand'is.

“Mi ne sci'as. Antaŭ tri, kvar monat'o'j. Kial vi vol'as sci'i? Ĉu li far'is i'o'n fuŝ'a'n? Mal'aper'is?”

“Mi dir'os al vi post'e. Kial vi pens'as, ke li ebl'e far'is i'o'n fuŝ'a'n kaj mal'aper'is?”

“Se ne, la polic'o ne interes'iĝ'us pri li, ĉu? Krom'e, tia ul'o kapabl'as far'i i'o'n ajn. Se vi dir'os al mi, ke li pri'rab'is bank'o'n, mi ne mir'os. Sed konkret'a'j'n detal'o'j'n pri li'a viv'o mi ne pov'us don'i. Li nun est'as tut'e ekster mi'a sfer'o.”

“Antaŭ'e li do est'is en ĝi! Kia'rol'e?”

“Li est'is en ĝi kaj tio'n vi sci'as; ali'e vi ne demand'us mi'n. Mi kon'at'iĝ'is kun li per'e de politik'a grup'o, kiu'n mi ek'kon'is kiel student'in'o, kaj kies ĉef'o li post'e far'iĝ'is. Ni amik'iĝ'is. Li est'is sprit'a. Komenc'e mi trov'is li'n gaj'a, sed baldaŭ konstat'is, ke li est'as ne ver'e ĝoj'a, nur ekscit'it'a. Mal'serioz'ul'o, fakt'e. Mi kontent'as, ke mi ne plu rilat'as kun li.”

“Pri kio li ŝat'is parol'i?”

“Revoluci'o. Ŝanĝ'i la soci'o'n. Organiz'i la lukt'o'n kontraŭ la potenc'ul'o'j. Ĉiam la sam'o.”

“Ĉu vi konsent'is kun li?”

“Ĝis cert'a grad'o, jes. Mi volont'e batal'os por pli just'a soci'o. Sed al li real'ism'o komplet'e mank'as. Mi ne tre mir'as vid'i vi'n. Li ver'ŝajn'e far'is i'o'n fuŝ'a'n. Se polic'o kur'as post ul'o, tio pruv'as, ke la ul'o mis'organiz'is si'a'n ag'ad'o'n. Li neniam kapabl'is ĝust'e taks'i la konsekvenc'o'j'n de si'a'j ag'o'j.”

“Ekzempl'e?”

“Ekzempl'e, foj'e li ir'is skandal'i dum publik'a parol'ad'o organiz'it'a de Ord'o kaj Disciplin’, la ekstrem'dekstr'a mov'ad'o. Li sent'is si'n glor'kovr'it'a, ĉar li ili'n insult'is kaj kri'aĉ'e perturb'is la kun'ven'o'n. Nu, mi est'as preskaŭ cert'a, ke tiu'j faŝist'o'j hav'as inform'ant'o'j'n. Ne est'as dub'o, ke ili facil'e mal'kovr'is, kiu li est'as kaj kio'n li far'as. Ali'flank'e, la trankvil'a'j burĝ'o'j, kiu'j sid'is en la salon'o, evident'e ne far'is eĉ unu paŝ'et'o'n mal'dekstr'e'n pro la paŭlaj kri'aĉ'o'j, sed iom pli konvink'iĝ'is, ke ‘ord'o’ neces'as. Rezult'o: li en'danĝer'ig'is si'a'n revoluci'em'a'n grup'o'n kaj perd'ig'is al la Afer'o mal'dekstr'a kelk'a'j'n ebl'a'j'n simpati'ant'o'j'n. Ĉu inteligent'e?”

“Vi juĝ'as li'n laŭ tre fakt'a manier'o. Ĉu vi ne opini'as, ke li'a entuziasm'o kaj aŭdac'o i'o'n valor'as?”

“Vi, polic'an'o, tio'n sugest'as? Ne'kred'ebl'e! Ne, tia'kamp'e oni dev'as juĝ'i laŭ la konkret'a'j rezult'o'j. Entuziasm'o! Se vi sci'us... Pro tiu li'a ‘hero'a’ skandal'o, iu nan'a sen'cerb'a dik'ul'in'et'o am'flam'iĝ'is por li kaj tiel bon'e laŭd'is kaj okul'um'is al li, ke li ek'konfid'is al ŝi respond'ec'o'j'n, kiu'j konduk'os la grup'o'n al katastrof'o. Blind'a li est'as. Se et'a nigr'a'har'ul'in'o komplet'e stult'a tiel facil'e kun li manovr'as, imag'u, kio'n la politik'a'j kler'ul'o'j far'os! Ebl'e vi est'as ĉi tie, ĉar ili jam sukces'is kompromit'i li'n.”

“Ĉu vi kon'as la nom'o'n de tiu vir'in'o, kiu li'n...”

“Vir'in'o? Tiu karn'o'bul'o, vi vol'as dir'i! Jes, Lejla Gorazdo ŝi nom'iĝ'as. Ŝi ver'ŝajn'e kun'kulp'as en li'a fuŝ'aĵ'o.”

“Ĉu vi opini'as, ke Paŭlo Jorli est'as si'n'mort'ig'a tip'o?”

Ŝi rigard'is li'n dum sekund'o tre intens'e, kun mal'ferm'it'a buŝ'o. Evident'e, ŝi ĵus kompren'is, ke ŝi tut'e mis'interpret'is la kaŭz'o'n de li'a ven'o. Per obtuz'a voĉ'o ŝi dir'is mal'laŭt'e, kvazaŭ ŝi tim'us la propr'a'j'n vort'o'j'n (kaj ebl'e la eventual'a'j'n konsekvenc'o'j'n de l’ĵus'a sin-esprim'o):

“Ĉu li mort'is?”

Mal'rapid'e, Jano kap'jes'is.

“Pro kio? Kiel?”

“Mi ne rajt'as dir'i. Ni serĉ'as. Vi dir'is, ke vi amik'iĝ'is al li? Kia'grad'e?”

“Mi ne tim'as la vort'o'j'n. Ni est'is sam'lit'a'j. Pli bon'e, ke mi tio'n dir'u mem, vi cert'e ek'sci'us fin'fin'e. Jes, mi est'is li'a am'don'ant'in'o. Pri si'n'mort'ig'o vi vol'as sci'i, ĉu? Ne est'as facil'e respond'i. Kiam li ne est'is ekscit'it'a, li em'is deprim'iĝ'i. Krom'e, li parol'is, kvazaŭ mort'i por li signif'us neni'o'n. Tamen, por mort'ig'i si'n mem, oni bezon'as kuraĝ'o'n, ĉu ne? Li est'is kuraĝ'a, kiam tio pov'is vek'i admir'o'n, kiu'n li vid'ebl'e ĝu'ad'is. Sed la kuraĝ'o si'n mort'ig'i est'as io ali'a: ne est'as publik'o por aplaŭd'i, oni dev'as front'i la fin'o'n de ĉio, sci'i, ke oni ne plu gust'um'os la bon'a'j'n frukt'o'j'n de l’ter'o... Mi ne pov'as imag'i li'n kapabl'a kun'streĉ'i la kuraĝ'o'n neces'a'n por tia fin'a decid'o. Ali'flank'e, se li ne plu pov'us front'i si'a'j'n admir'ant'o'j'n, se io fi'a, kio'n li far'is, ne'evit'ebl'e kon'iĝ'us, ebl'e tiam li akcept'us tiu'n last'a'n solv'o'n. Ver'e, mi ne pov'as dir'i.”

En'ir'is klient'o, kio inter'romp'is la dialog'o'n. Antaŭ ol for'ir'i, Jano, komplet'ig'is si'a'n inform'iĝ'o'n per kelk'a'j person'a'j demand'o'j pri “sinjaŭlino” Frisk — kiu, li ek'sci'is, nur antaŭ tri jar'o'j fin'is la farmaci'a'j'n stud'o'j'n — kaj hav'ig'is al si list'o'n de person'o'j, kiu'j form'is kun Jorli politik'a'n grup'et'o'n. Kompren'ebl'e, tiu list'o ne est'is komplet'a, kaj en'hav'is precip'e individu'a'j'n nom'o'j'n (ĉar la famili'a'j'n ŝi mult'okaz'e ne sci'is), sed ĝi tamen pov'is util'i. Ŝajn'is al Jano, ke ŝi'a'j okul'o'j al'pren'is venĝ'plezur'a'n bril'o'n, kiam ŝi skrib'is por li la koncern'a'n nom'ar'o'n.

Nur kiam li sid'is de'nov'e en si'a ofic'ej'o li ek'pens'is, ke la al'ven'o de l’klient'o en la apotek'o'n, romp'ant'e la inter'parol'o'n, forges'ig'is al li inform'iĝ'i pri la san'stat'o de Paŭlo Jorli kaj pri la medikament'o menci'it'a de s-ro Valdunja. Pri tio li dev'os demand'i ali'foj'e.

5

Trov'int'e la adres'o'n de Lejla Gorazdo, detektiv'o Karal decid'is tie'n pied'ir'i. Est'is trans la park'o, kaj en tia blu'ĉiel'a tag'o, spec'o de sent'o natur'religi'a fort'e invit'is li'n omaĝ'i printemp'o'n per park'a promen'o. Li sci'is el long'a spert'o, ke trankvil'e paŝ'ad'i est'as por li unu el la plej bon'a'j rimed'o'j met'i ord'o'n en la impres'o'j'n kaj las'i la ide'o'j'n inter'konekt'iĝ'i.

Fakt'e, dum li promen'is en la plaĉ'a tili'a parfum'o de park'a voj'et'o, la sam'a pens'o ripet'iĝ'is en li, nom'e, ke li ne pov'os util'e medit'i pri la afer'o antaŭ ol ricev'i la toks'ologi'a'n raport'o'n kaj divers'a'j'n detal'o'j'n pri la de'ven'o kaj viv'histori'o de la jun'a for'pas'int'o. Sen sci'i la fizik'a'n kaŭz'o'n de l’mort'o, li pov'as neni'o'n konjekt'i pri la inter'person'a, se tia eĉ ekzist'as. Se venen'ad'o okaz'is, la temp'a faktor'o tre grav'os por difin'i, kiu — ĉu vol'e ĉu ne'vol'e — respond'ec'as pri ĝi. Sed tio implic'as, ke oni kon'u la daŭr'o'n, kiu'n la venen'o bezon'as por hav'i si'a'n funebr'a'n efik'o'n. Ali'flank'e, por kompren'i la kaz'o'n, neces'os kelk'a'j baz'a'j inform'o'j pri la bel'a Paŭlo, kiu'j'n la koncern'a polic'a serv'o nun serĉ'as.

Tamen, ĉiu konversaci'o kun iu, kiu kon'is la jun'ul'o'n, al'port'as nov'a'j'n element'o'j'n, kaj la dialog'o kun la “karn'o'bul'o” cert'e ne mal'hav'os interes'o'n, se juĝ'i laŭ la mien'o de sinjaŭlino Frisk. La vort'o “karn'o'bul'o” ig'is Janon rid'et'i. Pens'ant'e, ke, laŭ la apotek'ist'in'o, Lejla hav'as nigr'a'j'n har'o'j'n, la detektiv'o demand'is si'n, ĉu kontrast'a impres'o lud'is rol'o'n en la sukces'o de f-in'o Gorazdo kun Paŭlo Jorli. Post blond'a svelt'ul'in'o, dik'ul'in'o nigr'a'har'a. Ĉu post la intelekt'ul'in'o, ŝi aper'is konkret'em'a? Kaj pasi'a, post la raci'a fakt'ul'in'o, ver'ŝajn'e pli ol iom mal'varm'a? Atent'u, Jano, amik'o! Tia'j diametr'a'j kontrast'o'j pli oft'e ekzist'as en hom'a mens'o ol en viv'o real'a. Ne las'u kliŝ'o'j'n tromp'i vi'n!

Ke ne tem'is pri subjektiv'a antaŭ'juĝ'o, tio'n pruv'is Lejla Gorazdo en la kvin unu'a'j minut'o'j da babil'o. Sed por tio, detektiv'o Karal dev'is iom atend'i. Montr'iĝ'is, ke la knab'in'o labor'as en “super'bazar'o” — en ties viand'o'pak'a sekci'o, se parol'i pli preciz'e — kaj Jano ne vid'is ŝi'n antaŭ ol la labor'tag'o fin'iĝ'is, je tag'mez'o, kiel ĉiu'sabat'e. Li ja ne vol'is perturb'i ŝi'a'n deĵor'o'n, kaj vek'i sci'vol'o'n inter la ge'koleg'o'j.

Li al'parol'is ŝi'n, dum ŝi el'ir'is el la labor'lok'o. Demand'it'o est'is montr'int'a al li tre mal'alt'a'n vir'in'o'n “sfer'ec'a'n” (li dir'is al si), kun abund'o da nigr'a'j har'o'j kaj tre brun'a haŭt'o, kiu parol'is kun koleg'in'o, far'ant'e tut'a'n nerv'a'n koregrafi'o'n de rapid'a'j gest'o'j.

Kiom ajn la detektiv'o pen'is kontrol'i si'a'n subjektiv'ec'o'n, li nur pov'is klin'i si'n antaŭ la fakt'o'j: la viv'o liver'is al li perfekt'a'n kontrast'o'n. Lejla Gorazdo prezent'is la stereotip'o'n de sud'ul'in'o tiel sen'mank'e, kiel Karina Frisk la nord'ul'in'a'n.

Tiel emoci'iĝ'a ŝi est'is, ke kiam Jano dir'is si'a'n funkci'o'n, ŝi ek'salt'is, pal'iĝ'is, ruĝ'iĝ'is, met'is la man'o'n al la kor'o, post'e al la buŝ'o, kaj ripet'is, kvazaŭ est'us la plej agoni'a nov'aĵ'o tut'mond'e:

“Polic'o?!”

Vid'ebl'e ŝi apenaŭ kapabl'is kred'i, ke tia aŭtent'a ŝtat'funkci'ul'o ŝi'n al'parol'is.

“Vi kon'as, ĉu ne?, vir'o'n nom'at'a'n Paŭlo Jorli.”

“Pli ol iom!” ŝi preskaŭ kri'is, “sed kio'n...”

Klar'e, ŝi ankoraŭ ne sci'is pri li'a mort'o. Mal'e al tiu'j de ali'a'j lok'o'j, la gazet'o'j de Sankt'aval'o ne ĵet'as si'n kiel rab'bird'o'j pred'e'n sur la sensaci'o'n, kiu'n mister'a mort'o prezent'as. La loĝ'ant'ar'o — almenaŭ la origin'a, pli kaj pli invad'at'a nun'temp'e de ali'lok'an'o'j — tro respekt'as la hom'a'j'n sent'o'j'n por ŝat'i tia'n kutim'o'n. Tiu si'n'de'ten'o de la lok'a gazet'ar'o oft'e montr'iĝ'is valor'a help'o por task'o polic'a, kaj Jano Karal ĝi'n eg'e aprob'is.

De'nov'e li'n tikl'is la demand'o: ĉu dir'i aŭ ne dir'i tuj? Ke tia skrupul'o li'n traf'is montr'as, ke la sankt'aval'a influ'o (kaj tiu de li'a sankt'aval'a edz'in'o, kompren'ebl'e) ne preter'pas'is li'n. Ali'e, efik'ec'o est'us la sol'a konsider'at'a faktor'o. La skrupul'o do ven'is, sed ne venk'is:

“Mi tuj klar'ig'os, sed mi unu'e dev'as pet'i vi'n respond'i kelk'a'j'n demand'o'j'n.”

“Li est'as arest'it'a, ĉu ne? Pro kio? Pro ŝmir'e skrib'i sur la Grand'a Pont'o?”

Jano apenaŭ not'is la region'a'n uz'o'n de “pro” kun infinitiv'o. Interes'is li'n la rivel'o, ke Paŭlo Jorli part'o'pren'is en la “ŝmir'a milit'o”, kiu'n far'is unu'j al la ali'a'j la ekstrem'ism'a'j grup'o'j de la urb'o. Oni ne plu memor'as, kiel ĝi komenc'iĝ'is. Est'is bat'o'j kaj re'bat'o'j, plus la inter'ven'o de sprit'ul'o'j, ebl'e politik'e ne tre preciz'a'j, sed inspir'at'a'j de la skrib'aĵ'o'j. Ekzempl'e iu'n maten'o'n sur grand'a mur'o aper'is:

Marks'ism'o = Murd'o

La sekv'a'n maten'o'n est'is korekt'it'e al:

Marks'ism'o = Merd'o

Dum la post'a nokt'o, iu ŝmir'is ĉio'n ne'leg'ebl'a, kaj grand'liter'e apud'e:

Faŝist'o'j = Fuŝ'ist'o'j

ktp., ktp.

La farb'a skrib'o grand'pont'a iom mal'simil'is. Ĝi tekst'is:

Bojkot'u Ĉ — T

“Ĉ-T” est'as mal'long'ig'o de “ĉio'trov'ej'o”, nom'o plej oft'e uz'at'a de la popol'o por sign'i la grand'a'n magazen'o'n “Alt'a Tur'o”. Kial tiu ĉio'vend'ej'o vek'is la koler'o'n de iu dekstr'a aŭ mal'dekstr'a grup'et'o, tut'e ne est'is klar'e.

Est'u kiel ajn, Karal plezur'e konstat'is, ke kun tia hom'o, kia Lejla Gorazdo, li dev'os mal'mult'e demand'i. Ŝi mem el'babil'os al li ĉio'n, kio'n ŝi sci'as, propr'a'iniciat'e. Fuŝ'a revoluci'ul'in'o, ver'dir'e! Se la politik'a ag'ad'o de Jorli est'us pli ol lud'o, neniam li uz'us la serv'o'j'n de tia emoci'iĝ'a parol'ŝpruc'ig'il'o.

Ŝi daŭr'ig'is antaŭ ol li mal'ferm'is la buŝ'o'n:

“Li est'as kuraĝ'a. Tio'n mi ŝat'as en li. Li ne konsider'as la propr'a'n risk'o'n. Li pret'as arest'iĝ'i, eĉ mort'i, pro si'a ideal'o. Ne kiel ali'a'j, kiu'j, pretekst'e de real'ism'o, mal'kuraĝ'us far'i i'o'n ajn...”

(Ĉu tio alud'is al Karina Frisk?)

“Ankaŭ mi ne tim'as vi'n,” ŝi daŭr'ig'is. “Ĉar vi est'as polic'an'o, vi kred'as, ke ĉio est'as ebl'a al vi. Sed mi ne las'os vi'n ag'i. Ni liber'ig'os Paŭlon, kaj kun li'a help'o ni liber'ig'os la tut'a'n labor'ist'a'n klas'o'n. La temp'o ag'as kun ni.”

Ŝi marŝ'is antaŭ'e'n, far'ant'e grand'a'j'n gest'o'j'n, kvazaŭ perd'it'a en rev'o, ne demand'ant'e, kie'n li ir'as, kio'n li vol'as. Tiel obsed'at'a ŝi est'is pri si'a revoluci'ism'o, ke ŝi ŝajn'e ne suspekt'is, kio'n implic'as li'a nun'a demand'o:

“Kiam vi vid'is li'n last'foj'e?”

“Ĉu vi imag'as, ke mi respond'os? Aŭ ke mi respond'os la ver'o'n? Ne naiv'u, sinjor’ polic'an'o. Ni est'as sekret'a grup'o. Eĉ per tortur'o'j vi ne parol'ig'os mi'n!”

“Mi vet'us,” pens'is Jano, “ke eĉ per tortur'o oni vi'n ne silent'ig'us.” Li decid'is ig'i ŝi'n pri'pens'i.

“Mi ankoraŭ neni'o'n dir'is pri Paŭlo. Ke li est'as arest'it'a, est'as konklud'o vi'a, ne inform'o de mi. Vi vol'as li'n help'i, li'n liber'ig'i. Sed kiel vi sci'as, kiu respond'o al li plej util'os? Mi don'os al vi konsil'o'n — sekv'u ĝi'n aŭ ne, al mi est'as egal'e, ne mi port'os la konsekvenc'o'j'n; se vi hav'as iom da san'a prudent'o, vi sci'os, ke mi prav'as — kun la polic'o plej saĝ'e est'as tuj dir'i la ver'o'n, ĉar fin'fin'e ĝi ĉiam sukces'as inform'iĝ'i, kaj vi'a pozici'o est'as pli bon'a, se vi ne mensog'is. Mi do ripet'as la demand'o'n: kiam vi vid'is li'n last'foj'e?”

“Se mi dir'us: hieraŭ vesper'e, ĉu vi est'us kontent'a?”

“Tut'e ne, mensog'o ne kontent'ig'as mi'n. Sed ni lud'u la lud'o'n. Kio'n vi far'is kun li hieraŭ?”

“Neni'o'n kompromit'a'n. Ni babil'is.”

Jano preskaŭ dir'is: “ĉu vi kutim'as babil'i kun mort'int'o'j?” Sed li reg'is si'n ĝust'a'temp'e. Dir'i ti'aĵ'o'j'n pov'us el'ig'i interes'a'n re'ag'o'n, ebl'e riĉ'a'n je inform'o; krom'e, ŝi'a infan'ec'a si'n'ten'o li'n incit'is. Tamen est'us tro kruel'e, kaj li sen'dub'e pov'os ricev'i la sam'a'j'n sci'o'j'n per pli bon'kor'a al'ir'o, ne'rekt'a.

“Vi de'ir'as de la supoz'o, ke ni li'n arest'is. Sed se mi enket'as pri li, tio pov'as hav'i ali'a'j'n kaŭz'o'j'n, ĉu ne?”

Unu'a'foj'e ŝi rest'is sen'vort'a, kaj en tiu silent'o li sent'is ŝi'a'n tim'o'n. Per pli obtuz'a voĉ'o ŝi fin'e asert'is, kvazaŭ por konvink'i si'n mem:

“Vi dir'as tio'n por mi'n parol'ig'i.”

“Ne. Mi dir'as tio'n, ĉar mi sci'as, ke vi ne pov'us babil'i kun li hieraŭ. Est'us temp'o for'las'i vi'a'n infan'a'n kondut'o'n por front'i al real'o.”

“Ĉu io okaz'is?” ŝi dir'is pal'iĝ'ant'e.

Li prefer'is ne respond'i.

“Akcident'o? Ĉu li'n sur'vetur'is aŭt'o? Ĉu li est'as vund'it'a?”

Nun ŝi rigard'is li'n intens'e, esperant'e vid'i sur li'a vizaĝ'o esprim'o'n, kiu ŝi'n trankvil'ig'us kaj evit'us front'i ver'o'n pli kaj pli tim'at'a'n. Sed li'a mien'o rest'is impres'e serioz'a.

“Ne dir'u, ke li mort'is!”

Silent'a kap'gest'o konfirm'is ŝi'a'n hipotez'o'n, kaj li sent'is ŝi'n ŝancel'iĝ'ant'a. Jam kelk'a'j'n minut'o'j'n ili paŝ'is en la park'o, kaj ili ĵus al'ven'is apud lag'et'o. Ten'ant'e ŝi'n ĉe'ŝultr'e, li sid'ig'is ŝi'n sur benk'o'n, kaj mem ek'sid'is apud'e. Antaŭ ili vic'o da anas'o'j pas'is, kvazaŭ lud'il'o'j, sekv'at'a de majest'a cign'o.

Salik'a'j branĉ'o'j de'supr'is ĝis la akv'o, lul'at'a'j de facil'a vent'o. Neni'u bild'o pov'us pli perfekt'e el'vok'i seren'o'n. Sed al Lejla seren'i ne est'is don'it'e.

Jano antaŭ'e pens'is, juĝ'ant'e laŭ ŝi'a vid'ebl'e histeri'ec'a karakter'o, ke la ek'sci'o ŝi'n eksplod'ig'os en kri'o'j'n, grand'a'j'n gest'o'j'n, koler'o'n aŭ i'a'n ajn ali'a'n bru'a'n dram'aĵ'o'n. Ne tiel ŝi far'is. Ŝi nur plor'is silent'e. Ĉio antaŭ'a — la revoluci'a'j ide'o'j, la stult'a el'dir'o pri tortur'o, la defi'a si'n'ten'o — ĉio ĉi est'is teatr'aĵ'o. Sed nun la supr'aĵ'a krust'o est'is tra'tranĉ'it'a, kaj montr'iĝ'is la kor'ŝir'a vund'o intern'a. Ke ŝi am'is Paŭlon ne est'is teatr'e.

Kun la ton'o amik'a de sufer'kompren'ant'o, li ŝi'n al'parol'is mild'e:

“Vi am'is li'n, ĉu ne?”

Ŝi plor'is plu sen'bru'e. Post long'a minut'o ŝi ek'parol'is, kvazaŭ al neni'u, per voĉ'o apenaŭ aŭd'ebl'a:

“Li est'is tiel bel'a...”

Kaj subit'e, laŭ unu el tiu'j abrupt'a'j ŝanĝ'o'j de person'ec'o, kiu'j ŝajn'e karakteriz'is ŝi'n, ŝi turn'is si'n al li, ek'kapt'is ambaŭ'man'e li'a'j'n ŝultr'o'j'n kaj, li'n sku'ant'e, send'is al li rigard'o'n de infer'a mal'am'o. Raŭk'e ŝi dir'is:

“Ne est'as ebl'e. Ne est'as normal'e. Li est'is bel'a, kiel grek'a di'o, li hav'is don'em'a'n, sufer'a'n, hom'a'n kor'o'n, li est'is vigl'a kaj viv'a. Energi'o'n don'is al li pli ol sat'e li'a'j alt'a'j ideal'o'j. Kio'n oni far'is al li? Kiu? Ĉu vi? Ĉu la polic'o li'n murd'is? Kial vi turment'as mi'n? Dir'u, parol'u, konfes'u, aĉ'a tortur'ist'o!”

“Vi prav'as, ke ne est'is normal'e,” li respond'is per tiel kviet'a voĉ'o, ke ŝi iom trankvil'iĝ'is. “Preciz'e tial mi enket'as. Mi bezon'as kompren'i, ek'kon'i la ver'o'n, por ke la kulp'ul'o ne fuĝ'u sen'pun'a. Ni'a ne est'as diktator'a land'o, kie la polic'o ag'us kontraŭ la civit'an'o'j. Ni'a rol'o est'as protekt'i vi'n, kaj cert'ig'i, ke just'ec'o respekt'iĝ'u. Ne est'as just'e, ke jun'a hom'o plen'a je puls'a viv'o, dediĉ'it'a al Afer'o, kiu'n li trov'as bon'a, mal'aper'u el ĉi-mond'o pro ies ag'o, sen tio, ke la ver'a kulp'ul'o traf'us si'a'n pun'o'n. Pro tio vi pov'as mult'e help'i mi'n, don'ant'e ĉiu'j'n klar'ig'o'j'n, por ke mi trov'u la ver'o'n. Ĉu vi konsent'os?”

Ŝi ne pov'is respond'i. Li sci'is, ke al ŝi ne est'as facil'e. Unu'part'e, ŝi vol'us venĝ'i si'a'n Paŭlon, sed du'a part'o de ŝi tiel kutim'is mal'fid'i la polic'o'n, ke ŝi tim'is fal'i en kapt'il'o'n. Des pli, ebl'e, ĉar la voĉ'o de Jano Karal sci'pov'as esprim'i tia'n hom'a'n kun'sent'o'n, ke rezist'i li'a'n konvink'em'o'n al mult'a'j mal'facil'as, kio est'as unu el la kaŭz'o'j de li'a detektiv'a sukces'o: io sam'temp'e varm'a, kompren'a kaj respekt'o'plen'a en li'a person'ec'o natur'e invit'as al konfid'o. La al'log'o'n de tiu person'ec'o ŝi fort'e sent'is, kaj post la sufer'it'a ŝok'o, konfid'i al amik'a kor'o ag'us liber'ig'e. Tamen ŝi hezit'is pro la long'a si'n'nutr'ad'o per sent'o'j kontraŭ-polic'a'j.

Karal bon'e kompren'is la konflikt'o'n en ŝi. Li sci'is, ke tia'okaz'e neni'o efik'as pli bon'e ol la ver'o. Tial li esprim'is ĝi'n.

“Vi kompren'u. Ni neni'o'n sci'as. Li mort'is pro kor'o'ĉes'o. Tio signif'as neni'o'n, krom tio, ke li viv'is kaj nun ne viv'as plu. Ĉu est'is akcident'o? Pov'as est'i. Sed ankaŭ pov'us est'i murd'o, pov'us est'i si'n'mort'ig'o.”

“Ne,” ŝi vigl'e re'ag'is. “Paŭlo ne mort'ig'is si'n. Ne li.”

“Kial vi est'as tiel cert'a?”

“Mi kon'as li'n. Li est'is plen'a je projekt'o'j, je ag'ad'o. Li ŝat'is la viv'o'n. Li ŝat'is bon'e manĝ'i, ĝu'i seks'e. Li lukt'is por just'ec'o. Li viv'is por ideal'o, sed ankaŭ por si, por la propr'a plezur'o, kaj por ali'ul'a plezur'o. Li vol'is, ke la sum'a kvant'o da feliĉ'o en la hom'ar'o kresk'u. Tio'n li dir'is al mi mult'foj'e. Li dir'is: ‘Mi ĝu'ig'as vi'n, kaj ankaŭ mi'n, kaj per tio la hom'ar'o, kiel tut'o, pli feliĉ'as. Ni dev'as batal'i, por ke la plej grand'a nombr'o da hom'o'j spert'u la plej grand'a'n kvant'o'n da plej alt'kvalit'a plezur'o. Tial ni dev'as detru'i tiu'n ĉi feliĉ'kondamn'a'n soci'o'n.’ Ĉu tia hom'o mort'ig'us si'n? Ne. Ne'ebl'e.”

“Tamen, li foj'foj'e est'is deprim'it'a, ĉu ne?”

“Deprim'it'a? Ne. Lac'a, jes, ankaŭ moment'e sen'kuraĝ'ig'it'a. Sed li rapid'e re'ard'iĝ'is. Li hav'is cel'o'n, ĉu vi kompren'as? Kiu cel'o'n hav'as, ne fal'as en si'n'murd'o'n. Aŭ li mort'ig'us si'n en hero'a ag'o, por atent'ig'i la publik'o'n pri iu mal'just'ec'o, aŭ real'ig'ant'e i'o'n, kio'n sen si'n'murd'o ne ebl'us ating'i.”

“Kio'n pri la san'o? Ĉu la kor'o ir'is bon'e?”

“Ĝi li'n zorg'ig'is. Li konsult'is kurac'ist'o'n pri tio. Li regul'e glut'is medikament'o'n, ĉar la kor'o ne est'is tut'e bon'ord'a.”

“Mi dev'os kontrol'i pri tiu kurac'il'o. Ĉu vi kon'as la doktor'o'n, kiu zorg'is pri li'a kor'o?”

“Ne. Li hav'as si'a'n konsult'ej'o'n ĉe Muze'a Plac'o, sed kie ekzakt'e, mi ne sci'as.”

“Ĉu vi pov'as dir'i al mi, kio'n Paŭlo far'is ek'de, mi dir'u, last'a lund'o?”

“Tag'e li labor'is, mi ne sci'as kie, kun Timoté Valdunja. Ĉi tiu dir'os al vi. Nun pri la vesper'o'j. Merkred'o'n mi ne vid'is li'n, li ver'ŝajn'e ir'is al la kurs'o de ĉin'a kuir'art'o, kiel ĉiu'merkred'e. Mard'o'n ni hav'is kun'ven'o'n kun ge'amik'o'j, ni babil'is, gitar'is, kant'is, diskut'is. Lund'o'n, ni kun'e ir'is al kin'ej'o, post kio li ven'is al mi'a loĝ'ej'o. Mi hav'as ĉambr'o'n tut'e sen'de'pend'a'n, sub'tegment'e. Li kuŝ'is kun mi...”

Abrupt'a plor'singult'o ŝi'n inter'romp'is, bru'e. Ŝi kri'et'is: “Paŭlo!”, kvazaŭ por vok'i: “re'ven'u!”, ne'konsci'a pri la hom'o'j, kiu'j promen'is preter la benk'o, kaj la par'o'n sci'vol'e rigard'is. Post minut'o, la singult'o'j ced'is lok'o'n al pli regul'a, sen'bru'a, amar'a plor'ad'o, foj'foj'e inter'romp'at'a de mild'a nom'vok'o: “Paŭlo!, Paŭlo!”, kiu'n ŝi prononc'is kun kap'ne'a gest'o, kvazaŭ ŝi vol'us ne'i li'a'n for'pas'o'n.

Jano Karal diskret'e skrib'is la don'it'a'j'n inform'o'j'n sur not'libr'et'o, dum ŝi poŝ'tuk'is al si la okul'o'j'n. Li ek'dir'is:

“Ni dev'as trov'i, ĉu iu kulp'as. Help'u mi'n. Ĉu li hav'is mal'amik'o'j'n?”

“Paŭlo mal'amik'o'j'n? Ĉia'spec'a'j'n li hav'is! Sen'dub'e mult'a'j burĝ'o'j tim'is li'a'n influ'o'n sur la jun'ul'o'j'n. Kaj la faŝist'o'j de Ord'o kaj Disciplin’ li'n mal'am'eg'is, ĉar li perturb'is ili'a'j'n kun'ven'o'j'n por lanĉ'i al la hezit'ant'o'j ne'refut'ebl'a'j'n ver'o'j'n. Krom'e li est'is tiel bel'a, vir'in'o'j vol'is li'n al'log'i. Kiam li dir'is “ne plu” al tiu farmaci'a ul'in'o, ŝi ne facil'e akcept'is, ke li elekt'is mi'n. Li foj'e dir'is al mi: ‘Ŝi aspekt'as fiŝ'e mal'varm'a, sed ŝi intern'e est'as infer'o de mal'am'o’... Est'as ŝi. Est'as ŝi! Kiel stult'a mi est'is, tio'n ne vid'i tuj! Ŝi furioz'is, ke li for'las'is ŝi'n. Ho jes! Dir'u, kia'manier'e li mort'is? Ĉar ŝi ne kuraĝ'us frap'i front-al-front'e. Mi mens'e vid'as ŝi'n miks'i si'a'j'n venen'a'j'n fung'o'j'n aŭ mi-ne-sci'as-kiu'n mort'ig'a'n likv'aĵ'o'n. Ne kuraĝ'a bat'o, nur venĝ'o laboratori'a...”

Rigard'ant'e la vizaĝ'o'n de Lejla, tord'at'a'n de mal'am'o, Karal pens'is: ‘Se mort'ig'os vi, ne venen'o'n vi pren'os, vi komenc'os per parol'o, post'e uz'os la ung'o'j'n, kapt'os iu'n ajn taŭg'a'n objekt'o'n kaj frap'os ĝis'mort'e.’

“Ven'u,” li dir'is. “Vi ankoraŭ ne tag'manĝ'is. Ir'u hejm'e'n kaj ripoz'u.”

“Ripoz'i! Ĉu vi frenez'as? Mi dev'is pas'ig'i kun li la post'tag'mez'o'n. Kio'n mi far'u? Dir'u al mi! Kio'n mi far'u?”

Dum ŝi re'e plor'singult'is, li met'is si'a'n brak'o'n en la ŝi'a'n, kaj ŝi'n facil'mov'e star'ig'is. Ŝi ir'is apud li, el'grinc'ant'e ne'aŭd'ebl'a'j'n vort'o'j'n. Li akompan'is ŝi'n hejm'e'n, nur du'on'sukces'a en si'a prov'o kviet'ig'i ŝi'a'n agres'em'o'n, kiu'n li trov'is eventual'e danĝer'a.

6

Plur'a'j kurac'ist'o'j hav'as ofic'ej'o'n ĉe Muze'a Plac'o, sed nur unu est'as kor'fak'ul'o. D-ro Lazár Gutmanis — griz'har'ul'o kun okul'vitr'o'j kaj fajn'a'j trajt'o'j de intelekt'ul'o — tuj re'kon'is la fot'o'n de Paŭlo Jorli, sed li komenc'e rifuz'is li'n pri'parol'i, cit'ant'e la profesi'a'n sekret'o'n. Nur kiam detektiv'o Karal klar'ig'is, ke la jun'ul'o mort'is sen kompren'ebl'a kaŭz'o, la kurac'ist'o konsent'is diskut'i li'a'n kaz'o'n. Li tra'serĉ'is slip'ar'o'n, kaj trov'is la neces'a'j'n detal'o'j'n, inkluziv'e de elektro'kardi'o'gram'o.

“Li ne mort'is pro kor'mal'san'o, tio'n mi pov'as garanti'i,” li dir'is.

D-ro Gutmanis parol'is kun kant'a fraz'ton'o tiel tip'e sankt'aval'a, ke Jano tuj prepar'iĝ'is al kelk'a'j “o”-mank'o'j.

En la sankt'aval'a'j lern'ej'o'j, oni instru'as al la infan'o'j de temp'o al temp'o for'ig'i la fin'a'n “-o” de substantiv'o, por evit'i monoton'ec'o'n, aŭ kiam la ritm'o de la fraz'o tio'n prav'ig'as. Neni'u sankt'aval'an'o skrib'us leter'o'n las'ant'e ĉiu'j'n o-fin'aĵ'o'j'n. Sed anstataŭ uz'i apostrof'o'n, oni tie met'as dekstr'a'korn'a'n super'sign'o'n sur la last'a'n vokal'o'n de l’vort'o, skrib'ant'e, ekzempl'e ‘sinjór direktor'o’ aŭ ‘sinjor'o direktór’. Oft'e pri tio amik'e batal'et'as ge'edz'o'j Karal. Kiam ŝi dir'as: “Vi el la urb'eg'o snob'e uz'as ne'klar'a'j'n long'a'j'n vort'o'j'n por impres'i fak'ul'e”, li re'bat'as. “Kaj vi en Sankt'aval'o hav'as tiel delikat'a'j'n orel'o'j'n, ke dir'i simpl'e, kiel ĉiu normal'ul'o, ‘sinjor'o doktor'o’ al vi ŝir'as la timpan'o'n, vi dev'as prononc'i ‘sinjor'o doktor’, sinjor’ doktor'o’ kvazaŭ vi poem'us tut'tag'e, sed vi tiel hont'as pri vi'a vort'o'fuŝ'o, ke vi eĉ ne kuraĝ'as met'i apostrof'o'n, kiu montr'us al ĉiu'j, ke vi i'o'n for'pren'is. Ne. Vi met'as super'sign'o'n, kun la naiv'a esper'o, ke la mank'o ne vid'iĝ'os...” Tiam ŝi indign'as: “Vi ver'fals'ant'o! Ni kaŝ'as neni'o'n. Simpl'e, la akcent'o trans'lok'iĝ'as sur la last'a'n silab'o'n, kaj ni tio'n montr'as super'sign'e, kiel en la hispan'a...”

Jano prav'e diven'is: jam ĉe la sekv'ant'a fraz'o aper'is elizi'it'a vort'o:

“Fakt'e li'a kor’ est'is tut'e san'a, kiel normal'e ĉe tia'aĝ'a hom'o. Li hav'is nur krom'sistol'o'j'n, sed tiu'j'n oni pov'as al'skrib'i al la eksces'e emoci'a teren’. Vi sci'u, pli ol la ordinar'a kardi'olog'o, mi profund'e stud'is apud'fak'o'j'n — psikiatri'o'n, endokrin'ologi'o'n... — ĉar... nu, mi'a profesi'o mi'n interes'eg'as, kaj la psik'o'somat'a unu'o est'as tia, ke... Sed mi ne komenc'u rajd'i sur mi'a ĉeval'et'o, tio vi'n ted'os sen'profit'e. Mi dir'u, ke mi parol'ig'is tiu'n jun'ul'o'n, kvankam li ne'volont'e mal'ferm'is si'a'n kor'o'n, nu... mi ne ek'sci'is mult'o'n... tamen sufiĉ'e por preskrib'i al li nov'a'n medikament'o'n, kiu regul'ig'as la kor'ritm'o'n ĉe tia'j kaz'o'j, kaj efik'as mild'e trankvil'ig'e al la mens'o. Kompren'ebl'e, mi ne sci'as, ĉu li glut'ad'is ĝi'n. Sed mi em'us pens'i, ke jes. Li'a kardi'a mis'ritm'o li'n tim'ig'is mult'e pli ol objektiv'e neces'us. Li pet'is mi'n far'ig'i sang'analiz'o'j'n, kiu'j ver'e ne postul'iĝ'is. Tem'as pri vir'o psik'e ne'stabil'a, kun impres'iĝ'em'a karakter’: minus'kompleks'o, dub'o'j pri la propr'a vir'ec'o, sur fon'o hipokondri'a... Tia hom'o sen'mank'e glut'as preskrib'it'a'n kurac'il'o'n, jes, tio'n oni pov'as fid'i.”

Karal, zorg'e not'int'e la nom'o'n de la kurac'a kun'met'aĵ'o, por ĝi'n komunik'i al la polic'a medicin'ist'o, demand'is:

“Kiom oft'e li dev'is glut'i ĝi'n?”

“Prav'e, prav'e, jes. Doz'ologi'o oft'e est'as delikat'a, ĉu ne ver'e? Sed ne ĉi'foj'e: unu norm'a'n ĉiu'vesper'e mi preskrib'is, t.e. 100 mg, kaj unu pli, se la kor'o ver'e bat'eg'us mal'trankvil'ig'e. Sed eĉ 300 mg ne hav'us danĝer'a'n efik'o'n, kaj ebl'e mi dir'is al li: zorg'u ne pren'i pli ol tri en unu tag'o.”

“Ĉu li akcident'e pov'us en'ŝov'i en si'n tro fort'a'n doz'o'n?”

“Ne. Tia tip'o tre zorg'as pri si'a san'o, kaj li ne impres'is mi'n, kiel mort'o'dezir'a. Ŝajn'us ne'kred'ebl'a, ke li uz'is tro mult'e.”

“Ĉu iu pov'us prepar'i la medikament'o'n por li kaj intenc'e don'i tro?”

“Ne. Tem'as pri long'et'a gelaten'a kapsul'o, ne pri gut'o'j aŭ pulvor’, kiu'n oni met'us en trink'aĵ'o'n. Se iu for'pren'us la pulvor'o'n el la kapsul’ por ĝi'n miks'i kun manĝ'o, mal'plaĉ'a naŭz'a gust'o tuj percept'iĝ'us, kaj li preskaŭ cert'e ĉes'us manĝ'i. Ne, tiu'n medikament'o'n oni glut'ig'as al si mem, neni'u pov'as inter'ven'i. Kred'u mi'n, sinjor’ detektiv'o, li'a mort'o neniel rilat'as kun iu kor'mal'san’, nek kun mi'a preskrib'aĵ'o.”

Dum la mild'a doktor'o parol'is, Jano si'n demand'is, de kiom da generaci'o'j li'a famili'o loĝ'as ĉi tie. Se laŭ'nom'e klar'e latv'a aŭ litova jud'o, d-ro Gutmanis ne mal'pli evident'e eduk'iĝ'is en Sankt'aval'o: ĉio en li'a manier'o parol'i tio'n atest'is.

“Se vi trov'os la kaŭz'o'n de l’mort'o, sci'ig'u mi'n, tio mi'n interes'as,” la kardi'olog'o dir'is adiaŭ'ant'e.

Strang'e, al Jano tio impres'is, kvazaŭ iom ironi'a. Sed tia'j'n pseŭdo-intu'o'j'n oni prefer'e ne tro fid'u. Kiam enket'o komenc'iĝ'is, ĉio ŝajn'as suspekt'a. Si'n'demand'e, kio'n la toks'ologi'a raport'o indik'os, la polic'an'o re'paŝ'is ofic'ej'e'n.

7

La koncern'a raport'o ankoraŭ mank'is, sed la rezult'o'j de l’rutin'a serĉ'ad'o est'is ricev'it'a'j, kio est'is bon'a nov'aĵ'o.

Jano Karal tiel ek'sci'is, ke Paŭlo Jorli nask'iĝ'is en la industri'a region'o de Kvarlamen: li do ne est'is sankt'aval'an'o. Laŭ enket'o de la tie'a polic'o, li est'is la fil'o de par'o labor'ist'a. Tragedi'o okaz'is, kiam li aĝ'is ses jar'o'j'n. La dom'o, kie li loĝ'is, komplet'e brul'is, kaj inter la viktim'o'j trov'iĝ'is li'a'j ge'patr'o'j kaj frat'in'o iom pli jun'a ol li. La knab'o est'is akcept'it'a de sen'edz'a onkl'in'o, kiu eduk'is li'n, ĝis ŝi mort'is; li tiam est'is dek'ok'jar'a. En la lern'ej'o li est'is mez'e bon'a, ne sufiĉ'e sukces'a por ricev'i stipendi'o'n cel'e al plu'a stud'ad'o, kvankam kelk'a'j li'a'j instru'ist'o'j opini'is, ke li est'as pli inteligent'a ol unu'a'vid'e montr'iĝ'as, kaj ke nur psik'a ne'stabil'ec'o mal'help'as li'n plen'e uz'i si'a'j'n mens'a'j'n kapabl'o'j'n. Li far'is mur'ŝmir'ist'a'n-farb'ist'a'n meti'lern'o'n en Kvarlamen, post kio li for'las'is la region'o'n, kaj tie oni sci'is neni'o'n pli pri li.

Oni re'trov'is li'a'n spur'o'n en divers'a'j urb'et'o'j de Sankt'aval'o, en kiu'j li ne rest'is long'e. Fin'e li al'ven'is ĉi tie'n, al Val'ĉef'a, kaj trov'is labor'o'n ĉe Timoteo Valdunja, kun kiu li rest'is ĝis la for'pas'o. Li lu'is ĉambr'o'n en divers'a'j lok'o'j, last'e ĉe s-in'o Satej. Nek en Kvarlamen nek en Sankt'aval'o la polic'o hav'is okaz'o'n interes'iĝ'i pri li. Ke li kulp'is pri slogan'ŝmir'o, neni'u oficial'ul'o sci'is, nek ke li est'is la jun'ul'o, kiu kri'e inter'romp'is aranĝ'o'n de Ord'o kaj Disciplin’. La ĵurnal'ist'o'j, kiu'j raport'is la incident'o'n, ne sukces'is trov'i la ident'ec'o'n de la skandal'int'o.

“La bild'o preciz'iĝ'as” pens'is Jano, kiu firm'e kred'is je la princip'o “por trov'i murd'int'o'n, murd'it'o'n plej kon'u”. Li decid'is komplet'ig'i la sci'ar'o'n per al'ir'o al la koleg'o de Jorli, t.e. al la ali'a labor'ist'o de mastr'o Valdunja. Tiu'n li facil'e trov'is, sed la pri'demand'ad'o rest'is sen'frukt'a. Montr'iĝ'is, ke tiu labor'ist'o est'as sol'ec-am'a, re'tir'iĝ'em'a ul'o, kiu pet'as la mastr'o'n las'i li'n kiel ebl'e plej mult'e labor'i sol'a, sen help'o. Ĉar li est'as bon'eg'a meti'ist'o, Timoteo Valdunja tio'n volont'e akcept'as.

La koleg'o ne ŝat'is Paŭlon, kiu'n li rigard'is “labor'ist'o kun intelekt'ul'a'j pretend'o'j”, kaj ne'real'ism'a anarki'ist'o. Li'n naŭz'is Paŭlo foj'e, kiam ili kun'e ŝmir'is la mur'o'j'n de vila'o, kaj li dir'is: “Kiom mi ĝoj'us, se tiu'j luks'a'j loĝ'ej'o'j foj'e for'brul'us!” Post tio, li trov'is Paŭlon danĝer'a frenez'ul'o, kiu'n li plej oft'e evit'is. Rezult'e, li preskaŭ ne rilat'is kun Jorli, kaj pov'is dir'i pri tiu neni'o'n ne'kon'at'a'n.

*

Sabat'o'n vesper'e oft'e vizit'is ges-ro'j'n Karal la nev'o de Ĝoja, Stefano. Ambaŭ ge'edz'o'j li'n tre ŝat'is, ĉar li est'is verv'a sprit'ul'o, kies humur'plen'a konversaci'o neniam risk'is ted'i. Li aĝ'is du'dek'tri aŭ du'dek'kvar jar'o'j'n. Jam plur'foj'e li help'is Janon en li'a'j enket'o'j, kun grand'eg'a plaĉ'o. Leŭtenant'o Remon, laŭ tip'e sankt'aval'a kondut'o, kiu en la ĉef'urb'o ne imag'ebl'us, ĝis nun ĉiam akcept'is tiu'n ne'oficial'a'n kun'labor'o'n. Jano pens'is, ke pli'a'n foj'o'n li pet'os la help'o'n de Stefano, ne dub'ant'e, ke familiar'iĝ'int'e kun la fakt'o'j, la leŭtenant'o ankaŭ ĉi'foj'e konsent'os.

Re'vid'int'e la jun'ul'o'n, Jano konsci'iĝ'is, ke preciz'e tia'n tip'o'n li atend'is vid'i, kiam li unu'a'foj'e penetr'is la ĉambr'o'n de Paŭlo Jorli: Stefano ja est'as tut'e ordinar'a hom'o, nek grand'a, nek mal'grand'a; nek fort'a, nek mal'fort'a; nek bel'a, nek mal'bel'a; kun har'kolor'o mez'a inter blond'a kaj brun'a, la okul'o'j tiel pal'e brun'a'j kun iom da verd'o, ke ili sub ia lum'o aspekt'as preskaŭ griz'e. Se natur'o foj'e vol'is kre'i specimen'o'n de hom'o tut'e ne rimark'ind'a, ĝi sen'dub'e ĉi-kaz'e plej bon'e sukces'is. Tamen la vizaĝ'o est'is plaĉ'a, la rigard'o inteligent'a kaj la buŝ'o oft'e format'a al gaj'a rid'et'o.

Fizik'e do ŝajn'is, kvazaŭ Stefano neniam sci'is, kia'n tip'o'n elekt'i. La sam'o valid'is profesi'e. Inteligent'a kaj sufiĉ'e kultur'it'a, Stefano est'us pov'int'a stud'i en universitat'o; stipendi'o'n por tio li cert'e ricev'us. Sed li decid'is ali'e: li lern'is la plumb'ist'a'n meti'o'n. Li praktik'is ĝi'n iom'et'e, post kio li mal'kovr'is, ke li fin'fin'e est'as intelekt'ul'o: li do en'skrib'iĝ'is en universitat'o por stud'i biologi'o'n. Post unu jar'o, li trov'is tio'n ted'a, kaj decid'is iĝ'i meĥanik'ist'o. Li lern'is la meti'o'n, sed ankaŭ tiu ne kontent'ig'is li'n. Fin'e li ating'is solv'o'n taŭg'a'n por tia'j dis'a'j tendenc'o'j: li trov'is garaĝ'o'n, en kiu oni akcept'is li'n kiel nur du'on'temp'a'n labor'ist'o'n; la ali'a'n du'on'o'n de la temp'o li stud'as universitat'e.

“Kaj kio'n vi stud'as nun?” demand'is Jano, neniam kapabl'a memor'i, kie Stefano nun star'as en si'a zigzag'a karier'o.

“Lingv'ist'ik'o'n,” li respond'is.

“Ĉu tio util'as al io?”

“Est'as laŭ'mod'e nun. Sed tio ankaŭ util'as, kvankam la publik'o tio'n ne imag'us. Ekzempl'e, ĉu vi sci'as, ke en ni'a grandioz'a ĉef'urb'o ekzist'as lingv'ist'o'j, kies task'o est'as traduk'i oficial'lingv'e'n la tekst'o'j'n de Sankt'aval'o?”

“Kio'n?”

“Vi bon'e aŭd'is mi'n. Kiam sankt'aval'a parlament'an'o propon'as leĝ'projekt'o'n aŭ funkci'as kiel komision'a raport'ant'o, li kompren'ebl'e en'met'as en si'a'n redakt'o'n la tut'a'n gam'o'n de ni'a'j kar'a'j region'aĵ'o'j. Tio'n por tekst'o valid'a tut'land'e oni ne pov'as al'las'i; est'as do hom'o'j, kiu'j re'verk'as. Mi inform'iĝ'is. Est'as bon'e pag'at'a labor'o, kaj ver'ŝajn'e ne tro mal'facil'a por iu inklin'a cerb'um'i, kiel mi. Tiu'j posten'o'j kre'iĝ'is post la raport'o de Fortamán.”

“Kio est'as tio?”

“Ĉu vi neniam aŭd'is pri ĝi? Foj'e, ni'a brav'a reprezent'ant'o Fortamán tie prezid'is enket'a'n komision'o'n, kaj en li'a projekt'o de raport'o est'is skrib'it'e: ‘Tial ke, ĉar N. est'is eks'ig'it'a pro trans'don'i part'o'n de la parti'a mon'o al la konsúl, la komision'o dev'is...’ (mi ne memor'as la fin'o'n). Nu, dum re'met'i “o”n al konsúl ne kost'is grand'a'n pen'o'n, ne est'is sam'e kun pro. En la komision'o ja trov'iĝ'is person'o'j, kiu'j ne akcept'is la esprim'o'n “pro trans'don'i”. Iu propon'is “trans'don'int'e”, sed la jur'ist'o'j dir'is: “Ne; est'as grav'e indik'i, ke tio est'is la kaŭz'o de la eks'ig'o. Ali'e, iu pov'us pens'i, ke li leĝ'e trans'don'is la mon'o'n, kaj post'e li est'is eks'ig'it'a pro ali'a kaŭz'o. Por esprim'i la ide'o'n klar'e, oni dev'us dir'i: pro trans'don'o de part'o de la parti'a mon'o al la konsul'o. Sed tio protest'ig'is ali'a'j'n, por kiu'j bel'son'ec'o plej grav'as. “Tiel ripet'i la o-fin'aĵ'o'n impres'as tre mal'bel'e,” ili dir'is. Kiam membr'o sugest'is dir'i: tial ke, ĉar N. est'is eks'ig'it'a pro tio, ke li trans'don'is part'o'n... la ali'a'j riproĉ'is, ke tro mult'a'j “ke” ne pli bel'as ol tro mult'a'j “o”. Dum hor'o'j kaj hor'o'j ili diskut'is. Se iu propon'is: “tial ke, ĉar N. trans'don'is al la konsul'o part'o'n de la parti'a mon'o kaj sekv'e est'is eks'ig'it'a...”, kritik'ant'o dir'is. “Vi ŝanĝ'is la emfaz'o'n.” Se ali'a sub'met'is: “ĉar, pro la eks'ig'o de N., ŝuld'at'a al la fakt'o, ke li trans'don'is part'o'n de la parti'o mon...”, iu kri'aĉ'is: “Tro pez'e! Ni ne pov'as akcept'i...”

“Kio'n ili far'is fin'fin'e?”

“Ili kre'is redakt'a'n komitat'o'n, komisi'it'a'n verk'i tekst'o'n, kiu est'u sam'temp'e klar'a, bel'a kaj jur'e ne'atak'ebl'a.”

“Kaj kiel la komitat'o solv'is la problem'o'n?”

“Ĝi decid'is, ke, ĉio'n konsider'int'e, ĝi trov'is ne absolut'e neces'a menci'i la fakt'o'n, ke N. trans'don'is la mon'o'n, ktp. Se mi ne erar'as, la fraz'o fin'e iĝ'is... ‘Tial ke, pro divers'a'j cirkonstanc'o'j, la komision'o dev'is...’”

“Ne'kred'ebl'e!”

“Tamen ver'e. Tiam iu ĵurnal'ist'o kalkul'is, kiom tiu fraz'o kost'is al la parlament'o. Diskut'o sorb'as mult'e da mon'o, pro l’salajr'o de la deput'it'o'j, protokol'ist'o'j, sten'o'tajp'ist'in'o'j, la pres'ad'o de l’protokol'o'j, la re'leg'o de la prov'aĵ'o'j, kaj mult'a'j ali'a'j kost'o'j, pri kiu'j la impost'pag'ant'o ne hav'as ide'o'n. La fin'a sum'o est'is tiel har'star'ig'a, ke la parlament'o decid'is i'o'n far'i, por evit'i, ke simil'a afer'o re'komenc'iĝ'u. Ĝi komenc'is pri'diskut'i tiu'n tem'o'n, sed iom hont'e, tim'ant'e, ke iu de'nov'e sum'ig'os la kost'o'j'n. Fin'e, ĝi aprob'is kelk'a'j'n pli'a'j'n ŝtat'funkci'ul'a'j'n posten'o'j'n por lingv'ist'o'j-revizi'ist'o'j, kies task'o est'as trans'skrib'i la parlament'a'n ĵargon'o'n en bon'a'n, klar'a'n, bel'a'n kaj ĝust'a'n lingv'o'n. Jen kial, post du'on'tag'o en garaĝ'o, mi stud'as lingv'ist'ik'o'n, beletr'o'n kaj stil'o'n.”

“Tre interes'e, knab'o,” Jano koment'is, “sed mi hav'as ali'spec'a'j'n pri'okup'o'j'n. Dir'u al mi: ĉu en la universitat'o vi hav'as kontakt'o'n kun revoluci'em'ul'o'j?”

“Kompren'ebl'e, ĉiu est'as pli mal'pli revoluci'em'a en la universitat'o. Kial?”

“Se vi pov'us inform'iĝ'i pri kelk'a'j delikat'a'j punkt'o'j...”

“He! Atent'u! Mi ne est'as perfid'ul'o, nek polic'a inform'ant'o!” la jun'ul'o dign'e vort'is.

“Ne tem'as pri perfid'o aŭ konstant'a inform'ad'o. Tamen jun'ul'o revoluci'em'a mort'is, ver'ŝajn'e murd'it'a. Ĉu vi trov'us just'a, ke la kulp'ul'o promen'u liber'e kaj eventual'e re'komenc'u? Mi ne pet'as vi'n perfid'i iu'n ajn, sed vi inform'iĝ'os mult'e pli facil'e ol mi. Ĉu vi hazard'e kon'us iu'n el ĉi tiu'j?” La detektiv'o en'man'ig'is al li la list'o'n ricev'it'a'n de Karina Frisk.

“Petro (blond'ul'o), Georg'o, Johana (kun tre long'a'j jup'o'j; gingiv'o tre vid'ebl'a, kiam ŝi rid'et'as)...”, Stefano mok'e laŭt'leg'is. “Kia'j'n pet'o'j'n vi hav'as! Mi kon'as tro da ili: dek blond'a'j'n Petrojn, kvin Georg'o'j'n kaj almenaŭ kvar gingiv'a'j'n Johanajn. Ne, mi tro'ig'as. Ĉu la tut'a list'o est'as simil'a? Ne strang'e, ke vi bezon'as inform'ant'o'j'n! Ha, jen unu pli interes'a. Adalberto, ne'kutim'a nom'o. Ĉu tio pov'us est'is Adalberto Vojteĥ, kiu stud'is marks'ism'o'n kun mi, kiam mi est'is marks'ist'o?”

“Ha, jes, vi est'is marks'ist'o si'a'temp'e. Kio vi est'as nun?”

“Nun? Budh'ist'o.”

Kiel profesi'e, tiel ideologi'e Stefano neniam sci'is decid'iĝ'i. Tamen, kontraŭ'e al mult'a'j jun'ul'o'j, kiu'j supr'aĵ'e papili'as de unu al ali'a viv- aŭ ide'kamp'o, li plur'foj'e ŝanĝ'is si'a'n direkt'o'n, sed ĉiam al'ir'is kun efektiv'a serioz'o tio'n, kio'n li entrepren'is. La plumb'ist'a'n meti'o'n li lern'is diligent'e, kaj ankaŭ la marks'a'n ideologi'o'n. Se li nun dir'is, ke li est'as budh'ist'o, oni pov'is fid'i, ke li sincer'e prov'os far'iĝ'i bon'a budh'ist'o. Li'a'j si'n'sekv'a'j turn'iĝ'o'j ja ŝuld'iĝ'is ne al supr'aĵ'ec'o, kiel oft'e okaz'as, sed al special'e intens'a entuziasm'o por la bon'a flank'o de tiu aŭ ali'a doktrin'o, de tiu aŭ ali'a okup'o. “Iu'n tag'o'n li stabil'iĝ'os”, Ĝoja em'is dir'i al si'a edz'o, “kaj tiam li est'os tra'viv'int'a dek'obl'e pli riĉ'a'n kaj spert'o'don'a'n jun'ec'o'n ol vi kaj mi.”

La jun'ul'o plu leg'is: “Ha! Irena Delafónt! La nom'o son'as familiar'e, sed mi ne memor'as la vizaĝ'o'n. Almenaŭ ĉi tie est'as famili'a nom'o, kiu help'os re'trov'i ŝi'n...”

Kio'n Jano propon'is, tio est'is, ke Stefano prov'u ek'sci'i ĉe la membr'o'j de tiu grup'o, kio'n ili opini'as pri la mort'o de Jorli, ĉu ili suspekt'as iu'n, ĉu ekzist'as ĵaluz'o al Paŭlo aŭ kial'o li'n trans'send'i mort'land'e'n, ktp.

Stefano unu'e ŝajn'ig'is si'n ne tre inklin'a akcept'i, sed la detektiv'o facil'e kompren'is, ke la komisi'o li'n tent'as, fakt'e. Efektiv'e, la jun'ul'o fin'e konsent'is, konfes'ant'e, ke al li plaĉ'as enket'i.

“Ĉu vi sci'as, kia'n karier'o'n mi ating'os post dek'kvin jar'o'j, kiam mi est'os praktik'int'a dek man'a'j'n profesi'o'j'n kaj dek cerb'a'j'n? Mi far'iĝ'os polic'a detektiv'o. Mi tio'n abomen'as nun, sed mi antaŭ'sent'as...” li dir'is ironi'e.

Kaj post paŭz'et'o:

“Tio don'as al mi ide'o'n: unu'e mi lern'u la serur'ist'a'n meti'o'n, kaj du'e mi far'u iom da profesi'a ŝtel'o.”

“Hehe!” Karal dir'is, amuz'it'e, “vi pov'os util'i al la polic'o. Tamen... Nun mi hav'as ali'a'n demand'o'n, pri fizik'a ekzerc'o. Ĉu vi regul'e ŝanĝ'as vi'a'n direkt'o'n ankaŭ sur tiu kamp'o?”

“Ne'regul'e, eĉ ne tre oft'e,” la jun'ul'o respond'is. “Sed mi tamen aparten'is si'n'sekv'e al kelk'a'j sport'a'j klub'o'j: futbal'o, naĝ'ad'o, kur'ad'o...”

“Bon'eg'e: ankaŭ tie vi pov'as help'i.” Kaj Jano pet'is Stefanon vizit'i atlet'a'n klub'o'n, en kiu Paŭlo Jorli ekzerc'is si'n al kur'ad'o, por ankaŭ tie kolekt'i inform'o'j'n. La jun'ul'o promes'is far'i, kio'n li pov'os.

8

Ali'a'n person'o'n, kies nom'o'n liver'is la Paŭla adres'libr'o, Karal nun decid'is vid'i. Tem'is pri iu Georg'o Landarte, kiu, laŭ la telefon'libr'o, est'is profesi'e etnograf'o. La nom'o est'is kon'at'a de la detektiv'o, kaj li pet'is Izabelan, la sekretari'in'o'n, serĉ'i en la polic'a arkiv'ej'o la koncern'a'n dosier'o'n. La raport'o, kiu'n ŝi trov'is, montr'iĝ'is tre interes'a.

Ĝi rilat'is al afer'o okaz'int'a antaŭ kvin jar'o'j. Knab'in'o mort'is renvers'it'e de aŭtomobil'o, kiu rapid'e for'vetur'is. Kelk'a'j person'o'j pri'skrib'is la vetur'il'o'n per detal'o'j, kiu'j, kun'ig'it'a'j, konduk'is la enket'ist'o'j'n al Landarte. Tiu eskap'is el la akuz'fakt'a ret'o pruv'ant'e, ke li tiu'dat'e trov'iĝ'is en Afrik'o. Atest'ant'o'j asert'is, ke ili vid'is vir'o'n tut'e simil'a'n al li en la urb'o, tiel ke la afrik'a alibi'o mal'ferm'iĝ'is al dub'o, sed ĉar neniam io cert'a pruv'iĝ'is, la afer'o rest'is sen'rezult'a. Kelk'a'j sugest'is, ke la konfirm'iĝ'int'a'j atest'o'j de'ven'is de mensog'kampanj'o intenc'e organiz'it'a por kompromit'i la etnograf'o'n, kies mal'dekstr'a'j opini'o'j ne plaĉ'is al ĉiu. Inter la du tez'o'j — tiu pri ne'pruv'it'a kulp'o, tiu pri ne'pruv'ebl'a kalumni-aranĝ'o — nek la polic'o, nek la tribunal'o sukces'is elekt'i: ambaŭ ja form'is logik'a'n klar'ig'o'n de la fakt'o'j.

Leg'ant'e la dosier'o'n, Jano bon'e re'memor'is la pasi'a'j'n diskut'o'j'n, kiu'j'n vek'is tiu kaz'o. Kelk'a'j gazet'o'j tiu'temp'e rigard'is la polic'o'n ne'kapabl'a, ĉar ĝi ne trov'is la fakt'o'n, kiu ĉio'n solv'us. Kvazaŭ ĉiam ekzist'us pruv'a spur'o, oportun'e met'it'a de la sort'o por sen'vual'ig'i mister'o'j'n! Interes'a forges'it'a detal'o re'trov'iĝ'is en la raport'o'j: la mort'int'a knab'in'o hav'is en'sak'e paper'o'j'n de iu politik'a grup'et'o, kaj iu'j ĵurnal'ist'o'j hipotez'is, ke tem'as ne pri akcident'o, sed pri manier'o for'ig'i rival'o'n. Al tiu'j, kiu'j trov'is absurd'a tia'n konjekt'ad'o'n, ili respond'is dir'ant'e, ke la an'o'j de tiu'j politik'a'j rond'o'j mens'e mal'san'as, kaj ke ili'a psik'a mis'stat'o kaj konstant'a si'n'toks'ad'o per ide'o'j revoluci'esk'a'j pov'us konduk'i krim'e'n. Kio ek'lanĉ'is furioz'a'n re'bat'o'n de ali'a'j gazet'o'j, kun la argument'o, ke per tia'j akuz'o'j oni vol'as kaŝ'i la ampleks'o'n de l’soci'a mal'just'o kaj mis'fam'ig'i tiu'j'n, kiu'j batal'as kontraŭ ĝi.

Plur'semajn'e daŭr'is la gazet'a milit'o kaj la varm'a diskut'ad'o ĉe tabl'o'j kaf'ej'a'j, ĝis al'ven'is la somer'a'j feri'o'j kaj la tut'a ekscit'iĝ'o ĉes'is sam'e subit'e, kiel ĝi antaŭ'e nask'iĝ'is. Al la hom'o, ĉirkaŭ kiu tiu gazet'a polemik'o turn'iĝ'is, Jano Karal nun vol'is direkt'i si'a'n atent'o'n.

Li vizit'is Landarten en la universitat'o, kie tiu don'is instru'o'n pri la kultur'o'j azi'a'j kaj afrik'a'j. Est'is alt'kresk'a vir'o, ebl'e 35-jar'a, long'a'krur'a, kun mal'larĝ'a'j ŝultr'o'j, sen'ord'a nigr'a har'ar'o montr'ant'a jen kaj jen griz'a'n faden'o'n, kaj pint'a barb'o, kiu met'is sur li'n i'a'n mefistofel'a'n sigel'o'n. Io en la mal'simetri'a'j trajt'o'j akcent'is li'a'n eg'a'n mal'bel'ec'o'n. Sur unu mur'o, en li'a ofic'ej'o, du sovaĝ'ul'a'j lanc'o'j est'is fiks'it'a'j; sur ali'a trov'iĝ'is bret'ar'o plen'a je libr'o'j kaj dokument'o'j, kaj sur la tri'a, spec'o de primitiv'a pentr'aĵ'o. La tabl'o'n kaj apud'a'n mebl'et'o'n kovr'is libr'o'j, stencil'o'j, paper'o'j, mal'pur'a'j tas'o'j kaj cindr'uj'o, en ne'kred'ebl'a ĥaos'o.

Jano komenc'is demand'ant'e pri Jorli, sen menci'i la mort'o'n, sed la ali'a tuj inter'romp'is:

“Ha jes! Vi enket'as pri la mister'a mort'o.”

“Kiel vi sci'as? Pro special'a'j cirkonstanc'o'j (krom la fakt'o, ke l’for'pas'int'o ne hav'as parenc'o'j'n), ĝi ankoraŭ ne est'is publik'e anonc'it'a.”

“Plej simpl'e. Iu polic'an'o anonc'is ĝi'n al Lejla Gorazdo, kiu kun kor'o ŝir'it'a sci'ig'is al kelk'a'j ge'amik'o'j. Mi renkont'is unu, kiu mi'n inform'is.”

“Kia'j est'is vi'a'j rilat'o'j kun Paŭlo Jorli?”

“Amik'a'j. Li ĉe'est'is preleg'o'n, kiu'n mi prezent'is pri ekstrem'orient'a kultur'o. Tuj post'e, li ven'is al mi por pet'i preciz'ig'o'j'n. Mi trov'is li'n simpati'a, invit'is li'n al kaf'o, kaj de tiam ni renkont'iĝ'is de temp'o al temp'o.”

“Kia hom'o li est'is?”

“Mi trov'is en li re'ag'o'j'n, kiu'j'n mi mem spert'is kiel jun'a vir'o. Impres'o'n, ke ni'a industri'a civiliz'o ni'n sufok'as, dezir'o'n fuĝ'i el ĝi al pli liber'a teren'o...”

“Tial vi far'iĝ'is etnograf'o?”

“Cert'e. Mi hav'is la feliĉ'o'n pov'i stud'i. Al li tio ne est'is don'it'a, kvankam li est'as pli inteligent'a ol mult'a'j.”

“Li est'is.”

“Pardon'u, jes, li est'is pli inteligent'a. Est'as strang'e parol'i is-temp'e pri tiu jun'a vigl'ul'o.”

“Li do impres'is vi'n kiel vigl'a?”

“Fluktu'is. Ekscit'iĝ'o kun eg'a vigl'ec'o, kaj post'e sen'kuraĝ'iĝ'o, angor'o.”

“Ĉu vi opini'as, ke li pov'is mort'ig'i si'n?”

“Jes. Mi konstat'is, ke vin'o aŭ brand'o ig'is li'n fal'i en abism'o'j'n de mal'ĝoj'o. Li'a fund'o est'is sen'esper'a, tut'e cert'e. Dum ekscit'iĝ'a period'o, li ne met'us fin'o'n al si'a viv'o, li far'us i'o'n hero'a'n, glor'a'n, li organiz'us, risk'us, batal'us; tia li montr'is si'n al la plej mult'a'j. Sed kun mi li foj'e esprim'is si'a'n fund'a'n deprim'iĝ'o'n kaj tiam... eksklud'i si'n'detru'o'n ne est'us prav'e.”

“Ĉu li hav'is mal'amik'o'j'n?”

“Ver'ŝajn'e, sed ne de mi kon'at'a'j'n. Ni est'u logik'a'j. Jen knab'o pli bel'a, korp'e kaj vizaĝ'e, ol la mez'a kin'aktor'o, en la aĝ'o plej al'log'a. Ĉu tio jam per si mem ne kaŭz'os am'a'j'n rival'ec'o'j'n? Al'don'u al tio li'a'j'n kuraĝ'a'j'n politik'a'j'n pozici'o'j'n. Mal'amik'ar'o neces'e rezult'os.”

“Tamen, ke li est'is kuraĝ'a politik'e ne sufiĉ'as por instig'i al murd'o.”

“Tio'n dir'as vi, sinjor'o polic'an'o, sed se vi est'us tra'viv'int'a, kio'n mi spert'is, vi sci'us ali'o'n. Oni prov'is elimin'i mi'n per sistem'a kalumni'ad'o, kaj kvankam mi est'as ŝaf'id'e sen'kulp'a, oni part'e sukces'is. Mult'a'j ne plu hav'as kun mi la sen'nub'a'n rilat'o'n, kiu antaŭ'e ekzist'is. Ombr'o inter'met'iĝ'is: dub'o, sinjor'o... Dub'ig'u hom'o'j'n, kaj la amik'o'j dis'iĝ'as.”

“Ĝust'e! Oni pov'us kalumni'i aŭ uz'i ali'a'n for'ig'a'n rimed'o'n. Murd'o est'as mal'sam'a afer'o.”

“Paŭlo ebl'e sci'is i'o'n, kio ĝen'is. Li sci'pov'is inform'iĝ'i. Tiu knab'o est'is pli ruz'a ol mult'a'j suspekt'is.”

“Kiam vi vid'is li'n last'a'foj'e?”

“Antaŭ pli ol monat'o, se mi ne erar'as. Mi ne memor'as ekzakt'e. Ĉu mi dev'as re'trov'i?”

“Ne, tio ne neces'os. Ĉu vi sci'as i'o'n pri li'a viv'o en la last'a'j semajn'o'j?”

“Neni'o'n. Mi est'is for dum kelk'e da temp'o.”

“Bon'e, mi dank'as. Mi nun for'ir'os. Se vi pens'os pri io util'a, kio'n vi preter'las'is hodiaŭ, rilat'u kun mi: Jano Karal, ĉe polic'a ĉef'ofic'ej'o.”

9

Ĝoja re'ferm'is la bak'uj'o'n.

“Post kvin minut'o'j ĝi est'os pret'a,” ŝi dir'is, kaj tuj lev'is la kap'o'n.

Ŝi'a edz'o star'is en la kuir'ej'o kun plen'a glas'o en'man'e, kaj rigard'is ŝi'n rid'et'ant'e.

“Ver'e vi mi'n mir'ig'as,” ŝi dir'is. “Mi kred'us, ke la mank'o de tiu toks'ologi'a raport'o vi'n ĉagren'us aŭ ig'us nervoz'a. Sed jen vi star'as tut'e kviet'a, kvazaŭ vi ĝu'us la situaci'o'n.”

“Ĝi est'as ĝu'ebl'a preciz'e tial, ke la raport'o ankoraŭ ne al'ven'is. Kiam mi sci'os, mi'a horizont'o est'os lim'ig'it'a. Sed nun mi pov'as fantazi'i i'o'n ajn. Tio don'as al mi sent'o'n de liber'o, kiu'n mi ver'e ŝat'as.”

“Sed vi ne pov'as rezon'i serioz'e, dum vi ne sci'as pri l’venen'o.”

“Mi do rezon'as ne'serioz'e, kaj vi ne imag'us, kiom tio help'as. Est'as aperitiv'o, antaŭ'frand'o. Kiam mi sci'os pri la venen'o — se en'tut'e tem'as pri venen'o — la ĉef'manĝ'aĵ'o komenc'iĝ'os. Ĉi tiu antaŭ'lud'o mi'n rav'as.”

“Ĉu vi jam suspekt'as iu'n?”

“Ĉiu'j'n, escept'e de la am'at'in'o. Ŝi aŭtent'e pri'plor'is li'n, mi pri tio ĵur'us. Sed mi suspekt'as mi'a'n em'o'n ne suspekt'i ŝi'n. Fin'fin'e, ŝi hav'as teatr'a'n temperament'o'n. Ebl'e ŝi nur rol'is plor'ant'in'o'n.”

“Sed kial ŝi mort'ig'us li'n?”

“Mi ne sci'as. Pov'us est'i, ke li intenc'is ŝi'n for'las'i. Li jam far'is tio'n antaŭ'e. Ŝi prefer'is perd'i li'n propr'a'man'e ol sent'i si'n pasiv'e for'ĵet'it'a.”

“Kaj kio'n pri la ceter'a'j?”

“La apotek'ist'in'o pov'as pag'ig'i al li la fakt'o'n, ke li met'is ŝi'n flank'e'n. Ŝi okup'as strategi'a'n lok'o'n por venen'i, ĉu ne?, kun tia profesi'o.”

“Kaj la kurac'ist'o?”

“Ankaŭ al li est'us oportun'e. Ĉi-kaz'e mi ne vid'as motiv'o'n, sed est'as facil'e imag'i. Ebl'e li'a edz'in'o foj'foj'e sam'lit'is kun la bel'a klient'o...”

“Ankaŭ la etnograf'o'n vi suspekt'as?”

“Jes ja, dev'ig'e. Li jam est'is implik'it'a en strang'a afer'o kun knab'in'o revoluci'em'a. Pov'us kuŝ'i politik'a motiv'o ĉi tie. Sed se tio ne sufiĉ'as, mi trov'os ali'a'n por vi: envi'o'n. Li est'as terur'e mal'bel'a, kun nigr'a'j kaj flav'a'j dent'o'j, sulk'o'j ne'plaĉ'e lok'it'a'j, mis'form'a naz'o. Li ŝajn'as ankaŭ ne tre san'a mens'e, laŭ la manier'o si'n ten'i. Li est'as fraŭl'o. Ebl'e li'a ne'plaĉ'a vizaĝ'o far'is, ke li neniam sukces'is al'log'i vir'in'o'n. Ĉu tio ne vek'us murd'a'n mal'am'o'n kontraŭ bel'ul'o kiel Paŭlo?”

“Valdunjan almenaŭ vi met'as ekster'list'e'n?”

“Tut'e ne! La edz'in'o sekret'e nutr'is am'flam'o'n al Paŭlo. Li vid'is li'n ĉiu'tag'e. Ili kun'e tag'manĝ'is labor'lok'e. Pli'e, li ne simpati'is kun la politik'a'j ide'o'j de l’bel'ul'o...”

“Vi'a talent'o suspekt'i ĉiu'n mi'n tim'ig'as. Esper'ebl'e vi ne suspekt'as mi'n.”

“Vi'n? Don'u al mi unu minut'o'n, kaj mi trov'os. Ĝen'as la fakt'o, ke vi ne kon'is li'n. Sed ebl'e vi li'n kon'is...”

“Tamen, sen motiv'o...”

“Vi, sen motiv'o? Vi est'as psikolog'in'o, ĉu ne? Ebl'e vi dezir'us scienc'e analiz'i tio'n, kio'n tra'viv'as murd'ant'o. Kaj mi ne est'as apolon'e bel'a. Ebl'e vi renkont'is Paŭlon, kaj li'a bel'ec'o nask'is en vi sent'o'j'n, kiu'j vi'n tim'ig'as, ĉar vi dezir'as rest'i fidel'a. Por for'ig'i la tent'o'n, oni for'ig'as la tent'ant'o'n...”

“Jano! Kia sad'ism'a imag'o! Kiel vi pov'as...?” Ŝi sci'is, ke est'as nur lud'o, kaj tamen io preskaŭ tim'is en ŝi. Li tio'n sent'is kaj tuj ag'is kurac'e: pasi'e li ŝi'n kis'is.

“Mi vi'n am'as. Pardon'u mi'n! Kia'n ide'o'n vi hav'is, edz'in'iĝ'i al aĉ'a polic'an'o!”

La rimed'o est'is ĝust'a. Tia'n kis'o'n neni'u suspekt'ant'o pov'us don'i. Ŝi nun sci'is, ke est'is nur ŝerc'o. Ŝi'a kor'o mal'pez'iĝ'is. “Kia infan'a re'ag'o!”, ŝi pens'is, “Ĉu mi ne fid'us mi'a'n Janon?” Sed est'us tiel abomen'e, se li suspekt'us ŝi'n...

10

“Salut'o'n, Izabela,” Jano Karal rid'et'ant'e dir'is al la polic'a sekretari'in'o. “Ankoraŭ neni'o de la toks'olog'a'j moŝt'o'j?”

“Neni'o. La trov'it'a substanc'o est'as afer'o tut'e ne'kon'at'a ĉi tie. Neni'u pov'is ĝi'n firm'e ident'ig'i ni'a'land'e. Ili do send'is la specimen'o'n al la Inter'naci'a Referenc'a Centr'o pri Vegetal'a'j Venen'o'j. Sed tiu'j aranĝ'o'j ne funkci'as kun eg'a rapid'ec'o.”

“Bon'e.”

Tiu vort'o ne est'is pur'a aŭtomat'a el'dir'o: ĝi esprim'is la anim'stat'o'n de l’detektiv'o, kiu ne mal'ŝat'is la plu'a'n prokrast'o'n.

“Kaj ĉu vi trov'is pri la ĉin'kuir'a kurs'o?”

Ŝi don'is al li foli'o'n.

“Jen mi tajp'is ĉio'n: organiz'ant'o'j'n, lok'o'n, dat'o'j'n, kurs'gvid'ant'o'n, list'o'n de ge'lern'ant'o'j kun konciz'a'j fakt'o'j pri ĉiu.”

“Dank'o'n, Izabela. Mi mi'n demand'as, kiel la polic'o pov'is funkci'i, antaŭ ol dung'i vir'in'o'j'n. Vi est'as ne'mal'hav'ebl'a.”

Li ir'is al si'a ofic'ej'o kaj atent'e konsider'is la tajp'aĵ'o'n. La fakt'o'n, ke la (ebl'e) mort'ig'a substanc'o est'is tiel strang'a, pov'us klar'ig'i import'ad'o el Ekstrem'orient'o, kio instig'is sci'i pli pri la koncern'a kurs'o, des pli not'ind'a, ke ver'ŝajn'e la jun'ul'o mort'is ne'long'e post part'o'pren'o en ĝi.

Gvid'is la kurs'o'n iu s-ro Ljaŭ Fengguo, singapur'a ĉin'o al'ven'int'a kiel infan'et'o en Sankt'aval'o'n, kie li'a patr'o mal'ferm'is la unu'a'n ĉin'a'n restoraci'o'n de la region'o. La list'o en'hav'is du vir'o'j'n (inkluziv'e de Jorli) kaj kvar vir'in'o'j'n; inter ĉi-last'a'j Jano mir'e rimark'is la menci'o'n: Elsa Gutmanis, 43-jar'a, edz'in'o de kor'kurac'ist'o, 3 Muze'a Plac'o.

Li decid'is komenc'i de la komenc'o, kaj prov'is renkont'i la kurs'gvid'ant'o'n. Bedaŭr'ind'e, tiu est'is nek hejm'e, nek en si'a restoraci'o. Jano do trans'ir'is al la sekv'ant'a nom'o.

Est'is la ali'a vir'o: Sergjo Agister, 41-jar'a, gimnastik'a instru'ist'o, respond'ec'ul'o pri korp'a ek'duk'ad'o en Belfonta Mez'lern'ej'o.

Surpriz'it'e, ke gimnastik'a instru'ist'o sekv'as kurs'o'n pri kuir'art'o, Jano direkt'is si'n al la don'it'a adres'o. Li tint'ig'is la pord'a'n sonor'il'et'o'n.

Mal'ferm'is la pord'o'n atlet'e kun'met'it'a vir'o, kiu, strang'e, don'is al Jano impres'o'n de jam-kon'at'o, kvankam la detektiv'o ne dub'is, ke li neniam renkont'is li'n antaŭ'e. Sergjo Agister hav'is kvadrat'a'n kap'o'n kun fort'a makzel'o kaj vizaĝ'o regul'trajt'a, kies sun'brun'a haŭt'o impres'is sci'vol'ig'e, kvazaŭ iel la kolor'o ne est'us tut'e natur'a. Li sur'hav'is balet'a'n pantalon'o'n kaj blank'a'n tors'o'vest'o'n, kiu'j tiel strikt'e glu'iĝ'is al la korp'o, ke ĉiu'j detal'o'j de ties relief'o tut'e klar'e vid'ebl'is.

La detektiv'o klar'ig'is, ke li an'as al la polic'o, kaj kadr'e de enket'o ŝat'us inform'o'j'n pri la kurs'o de ĉin'a kuir'art'o.

La vir'o afabl'e respond'is, per iom naz'a voĉ'o, kaj la ven'int'o'n gvid'is salon'e'n.

En'ir'ant'e, Karal preskaŭ ek'kred'is, ke li sonĝ'as, tiel mal'mult'e li atend'is la nun vid'at'a'n spekt'aĵ'o'n. La salon'o est'is mebl'it'a kun delikat'a gust'o per modern'a mebl'ar'o sen'dub'e mult'e'kost'a. Verd'a'j plant'o'j ĝi'n ornam'is laŭ estetik'e tre plaĉ'a aranĝ'o. Inter ili japan'a et'a pin'o, kun branĉ'o'j admir'ig'e tord'it'a'j al bel'eg'a kontur'o, tuj kapt'is la okul'o'n. Sed ne tio mir'ig'is la detektiv'o'n, kiom la mur'o'j. Sur unu, apud'fenestr'a, li vid'is longan-alt'a'n afiŝ'o'n: grand'ig'it'a'n fot'o'n de l’Davido mikelanĝel'a; sur la du'a vast'eg'a'n spegul'o'n; kaj sur la tri'a grand'a'n fot'o'n de li'a nun'a gast'ig'ant'o, 20 jar'o'j'n pli jun'a, vest'it'a, se escept'i et'a'n kalson'et'o'n, nur de impres'a muskol'ar'o.

Tio per si mem ne est'is ordinar'a. Tamen la grand'a surpriz'o trov'iĝ'is sur la kvar'a mur'o. Ĝi ig'is klar'a la kial'o'n de l’jam'kon'a impres'o, kiu tikl'is Janon tuj ĉe'sojl'e. Est'is de'nov'e grand'skal'a afiŝ'o, sed ĉi'foj'e komerc'a: reklam'o por kon'at'a ban'kalson'o, ĝi konsist'is el kolor'fot'o de atlet'a jun'a vir'o, sun'brun'ig'it'a, rid'et'e montr'ant'a vic'o'n da bel'eg'a'j dent'o'j, sur fon'o de blu'a ĉiel'o, blu'a blank'ŝaŭm'a ond'a mar'o, kaj kelk'a'j palm'o'j. Ĉiel'angul'e bel'liter'is la nom'o “Palmarea”, mark'o de l’ban'kalson'o. Tiu'n afiŝ'o'n si'a'temp'e oni vid'is en la tut'a mond'o, kiam la fam'a firma'o lanĉ'is la mod'o'n de tiu'form'a'j kalson'o'j. La jun'a fot'it'o evident'e est'is Sergjo Agister.

“Bel'a, ĉu ne?” La naz'a voĉ'o efik'is re'konsci'ig'e al Jano, kiu kvazaŭ perd'iĝ'is en kontempl'ad'o dum kelk'a'j sekund'o'j. “Tiu afiŝ'o valor'as or'o'n. Ĝi sign'is la komenc'o'n de mon'don'a karier'o. Sid'iĝ'u, mi pet'as.”

Karal ek'sid'is, si'n demand'ant'e, kia'n efik'o'n pov'as hav'i sur hom'o'n la fakt'o viv'i inter grand'a spegul'o kaj du grand'a'j fot'o'j de si'a korp'o. Li dev'os pet'i la fak'a'n opini'o'n de Ĝoja.

“Vi do vizit'ad'as kurs'o'n pri ĉin'a kuir'art'o?” li demand'is.

“Jes. Kio'n ekzakt'e vi vol'as sci'i pri ĝi?”

“Mi klar'ig'os pli post'e; ver'ŝajn'e plej help'os mi'n unu'e, ke ni simpl'e babil'u pri ĝi.”

“Je vi'a dispon'o.”

“Ĉu de long'e vi tie'n ir'ad'as?”

“Ek'de la komenc'o, en oktobr'o pas'int'jar'a.”

“Kial vi al'iĝ'is?”

“Nu, mi ŝat'as bon'e manĝ'i, sed mi'a'aĝ'e neces'as tre atent'i, kio'n oni en'buŝ'ig'as, se oni vol'as ne tro dik'iĝ'i. Por mi tre grav'as rest'i en bon'a fizik'a form'o, konserv'i bel'a'n figur'o'n. Mi aŭd'is, ke la ĉin'a manier'o kuir'i tre taŭg'as por mi. Mi vol'is prov'i mem.”

“Ĉu vi kontent'as pri la kurs'o?”

“Tut'e, la kurs'gvid'ant'o ver'e est'as bon'a pedagog'o, kaj li perfekt'e kon'as si'a'n fak'o'n.”

“Ĉin'o?”

“Laŭ'de'ven'e, sed li parol'as kiel vi kaj mi. Mi pens'as, ke li nask'iĝ'is ĉi tie.”

“Ĉu vi manĝ'as, kio'n vi prepar'as dum'kurs'e?”

“Jes, sed ne ĉiu'j ĉiu'foj'e rest'as por la manĝ'o.”

“Ĉu ĉiu'j ĉe'est'as regul'e?”

“Ne'regul'e, sed preskaŭ. Ne est'as ver'e laŭ'grad'a kurs'o. Ne grav'as, se oni unu foj'o'n for'est'is.”

“Kiu'j est'as vi'a'j kun'lern'ant'o'j?”

“Est'as iu jun'ul'o, tre simpati'a, iom pli ol du'dek'jar'a, kaj kelk'a'j vir'in'o'j, mi ne sci'as kiom, ebl'e kvar aŭ kvin.”

“Kia'j ili est'as?”

“Pri la vir'in'o'j mi ne pov'as dir'i mult'e. Mal'preciz'a'n bild'o'n mi hav'as. In'o'j sen'interes'a'j. Sed la knab'o est'as ver'e al'log'a: jun'a, bel'a, inteligent'a.”

“Ĉu vi kon'as li'n bon'e?”

“Ne mal'bon'e. Ni amik'iĝ'is. Mi invit'is li'n plur'foj'e. Mi eĉ pag'is al li feri'a'n rest'ad'o'n en Kastelomara.”

“Kastelomara? Tio est'as tre luks'a, mult'e'kost'a rest'ad'ej'o.”

“Efektiv'e, sed mi per'labor'as mult'e da mon'o, kaj...”

“Kiel korp'a eduk'ist'o?”

“Ne, kiel mod'a model'o. Mi poz'as por mod'a'j katalog'o'j. Tio est'as tre bon'e pag'at'a. Kaj mi far'is frukt'o'don'a'j'n invest'o'j'n, per la sum'eg'o, kiu'n mi tir'is de Palmarea.”

“Vi est'as eg'e don'em'a: pag'i rest'ad'o'n ĉe-mar'a'n por jun'ul'o, kiu'n vi ne kon'is antaŭ kelk'a'j monat'o'j.”

“Ĉu mi est'as don'em'a? Ebl'e jes. Mi sent'is, kiel dir'i?, interes'o'n por tiu jun'ul'o. Kompat'ind'a knab'o! Ĉiam hav'is mal'vast'a'n horizont'o'n, redukt'it'a'n viv'o'n. Eĉ li'a'j ide'o'j est'as mizer'a'j. Li est'as kontraŭ'burĝ'a. Mi dir'is al li: ‘vi kritik'as la burĝ'o'j'n, sed ĉu vi kon'as ili'n? Ven'u kun mi, vid'u, kiel ili fakt'e viv'as. Vi lern'os mult'eg'o'n, kaj sam'temp'e vi ripoz'os en plaĉ'a kadr'o.’ Li ŝajn'is tre feliĉ'a, ke mi sugest'is tiu'n ide'o'n.”

Agister okumis signif'e.

“Ĉu komenc'e li ne konsent'is?”

“Mi tuj sent'is, ke mi'a propon'o plaĉ'as al li, sed li ne pov'is ne rifuz'i, pro si'a'j ide'o'j. Mi re'propon'is plur'foj'e. Fin'fin'e, kiam mi prezent'is tiu'n argument'o'n, li sent'is si'n kvazaŭ moral'e rajt'ig'it'a.”

“Li do est'as mal'dekstr'em'a?”

“Ho jes! Por'revoluci'a, vi sci'as. Sed kiam mi sent'is la dezir'o'n far'i el li mi'a'n... mi'a'n protekt'at'o'n, mi decid'is, ke mi help'os li'n sav'i si'n el tiu ide'ar'o, en kiu li est'as kapt'it'a, fakt'e. Mi ne atak'as front'e. Nur iom post iom, jen unu fraz'o, jen ali'a... Mi sukces'os fin'fin'e, ĉar li'a'j konvink'o'j ne hav'as ver'a'n profund'o'n, kaj li neniam hav'is okaz'o'n diskut'i kun tia person'o, kia mi. Mi'a'n influ'o'n oni ne re'puŝ'as tiel facil'e, kiel la argument'o'j'n de la ekstrem'a dekstr'o, kies nivel'o est'as plor'ind'e mal'alt'a. Las'u al mi sufiĉ'e da temp'o, kaj mi tir'os tiu'n jun'ul'o'n el li'a medi'o kaj detru'a'j ide'o'j. Li hav'as estetik'ul'a'n percept'iv'o'n, li est'as inteligent'a, interes'iĝ'as pri mult'o. Li'a konversaci'o mi'n eg'e stimul'as. Est'us domaĝ'e, se li rest'us kapt'it'a de tiu'j pseŭdo-just'ul'o'j.”

“Kiam vi vid'is li'n last'foj'e?”

Sergjo Agister kun'tir'is la brov'o'j'n.

“Pro kio la demand'o? Ĉu pri li aŭ pri la kurs'o vi vol'is inform'iĝ'i?”

“Pri la kurs'o, cert'e, sed ankaŭ — ĉef'e — pri li.”

“Ĉu li mal'aper'is? Far'is i'o'n fuŝ'a'n?”

Oni sent'is, ke li parol'as pli si'n'gard'e. Li al'don'is, mal'rapid'e, kvazaŭ li bezon'us temp'o'n por sam'temp'e pri'pens'i kaj parol'i:

“Se li bezon'us advokat'o'n, mi pret'us pag'i por li, ke li hav'u la plej bon'a'n.”

“Vi ver'e em'as el'spez'i mult'e por li.”

La atlet'o re'ag'is kun ne'atend'it'e komplet'a sincer'ec'o. Jano sent'is, ke post mal'long'a intern'a konsil'iĝ'o, Agister decid'is rezign'i je mensog'o, kiel tro komplik'a, sen'efik'a solv'o.

“Mi am'as li'n,” li dir'is simpl'e.

Pas'is moment'o da silent'o, post kiu li demand'is:

“Ĉu vi komplez'e klar'ig'os, kial vi interes'iĝ'as pri Paŭlo? Mi kompren'as, ke polic'o dev'as observ'i diskret'ec'o'n enket'ant'e, sed sci'vol'em'o tiel ard'e mi'n ten'as... Sen'dub'e, mi rajt'as ricev'i klar'ig'o'n.”

“Est'as mal'facil'e dir'i,” Jano komenc'is serioz'ton'e.

La ali'a du-, tri'foj'e kun'streĉ'is la makzel'o'j'n. Li'a ten'iĝ'o ŝanĝ'iĝ'is: impres'is, kvazaŭ li'a korp'o far'iĝ'us pli dens'a, prepar'e al bat'o aŭ lukt'o. Ver'ŝajn'e li jam intu'is la ver'o'n. Li dir'is nur:

“Jes?”

“Paŭlo Jorli mort'is,” respond'is la detektiv'o.

Esprim'o de intens'a sufer'o pas'is tra la vizaĝ'o de l’gimnast'o. Li'a spir'o halt'is moment'o'n, post kiu li'a tut'a korp'o subit'e mal'streĉ'iĝ'is. Li mal'lev'is la kap'o'n.

“Paŭlo!” li voĉ'is obtuz'e.

Li rigard'is Janon kun ombr'o da hezit'o, kaj post'e ek'star'is kun mien'o decid'o'plen'a. Vid'ebl'e, tiu mister'a io, en la person'ec'o de Karal, kiu facil'ig'is konfidenc'o'j'n, re'foj'e ĵus ag'is. Sergjo Agister ir'is al apud'a mebl'o, pren'is el tir'kest'o fot'o'n, kaj ĝi'n pas'ig'is al la polic'an'o dir'ant'e:

“Ĉu tia'n bel'o'n vi iam vid'is?”

La detektiv'o jam hav'is kelk'a'j'n surpriz'o'j'n en tiu ĉi apartament'o: la mur'a'j'n afiŝ'o'j'n, la rivel'o'n pri Kastelomara, la strang'a'n person'ec'o'n de Agister. Sed pli'a surpriz'o li'n atend'is: sur ĉi tiu fot'o, Paŭlo Jorli est'is tut'e nud'a!

La fot'o est'is rimark'ind'e bon'a. La knab'o star'is kun la pied'o'j en la mar'o, kun rav'a rid'et'o, ne mal'simil'a al tiu de la reklam'a afiŝ'o. La angul'o, laŭ kiu li'n traf'is la sun'a lum'o, est'is perfekt'e kalkul'it'a por akcent'i li'a'n korp'a'n bel'ec'o'n kaj emfaz'i la ĝoj'radi'ad'o'n de l’vizaĝ'o, dum vent'o flirt'ig'is li'a'j'n har'o'j'n kun efekt'o plej art'a.

“Mi est'as bel'a vir'e,” sen'pudor'e dir'is la atlet'o, “sed li bel'is anĝel'e. Ĉu vi kompren'as?”

Jano bon'e kompren'is. Eĉ du'dek'jar'a — se juĝ'i laŭ la sur'mur'a fot'o — Sergjo Agister hav'is i'o'n pez'a'n, ebl'e tro da muskol'o'j, aŭ tro hard'e ĉiz'it'a'n vizaĝ'o'n, dum en la regul'a'j trajt'o'j de Paŭlo trov'iĝ'is io infan'e pur'a, kio pov'us vibr'ig'i kord'o'n eĉ en normal'a vir'o, kiel bel'a ĉeval'id'o pov'as vek'i tener'ec'o'n tut'e sen'de'pend'e de sent'o aŭ seks'o.

Fakt'e la detektiv'o ne hav'is temp'o'n halt'i ĉe tia'j estetik'a'j konsider'o'j. Li'n ja tra'fulm'ad'is dek'o da demand'o'j. Ke Agister est'as sam'seks'em'a, tio'n li ne dub'is de la unu'a vid'o. Sed kio'n ĉi tiu fot'o signif'as koncern'e Paŭlon? Ĝi ne pov'us ekzist'i sen ties konsent'o, tut'e cert'e. Kiel do koher'ig'i tiu'n ĉi si'n'ten'o'n kun ĉio ali'a sci'at'a pri li? Ĉu tiu korp'eduk'a riĉ'ul'o “konvert'is” li'n al sam'seks'em'ul'a praktik'o? Se jes, kiel Paŭlo re'pac'ig'is tio'n kun si'a lig'it'ec'o al Lejla? Ĉu la dis'ŝir'o inter du ebl'a'j viv'o'j — luks'o, rafin'it'a konversaci'o kaj sam'seks'em'a plezur'o unu'flank'e; politik'a lukt'o, vir'in'o ne tre kler'a, labor'ist'a viv'o ali'flank'e — li'n turment'is tia'grad'e, ke li ne sci'is, kiel el'turn'i si'n, krom si'n'murd'e? Aŭ ĉu Lejla mal'kovr'is li'a'n ŝanĝ'iĝ'o'n kaj mort'ig'is li'n pro perfid'o?

Li demand'is:

“Ĉu li volont'e las'is si'n fot'i nud'a?”

“Fakt'e, jes. Mi pov'as est'is tre konvink'a, sed ŝajn'as al mi, ke li facil'e akcept'is eĉ sen mi'a konvink'o'pov'o. Mi sugest'is al li, ke vest'o'j simbol'as la prem'o'n de la soci'a viv'o, kiu sufok'as, ke nud'ec'o esprim'as liber'ec'o'n, kaj tio tuj traf'is li'n. Li ja sci'is, kiom li bel'as.”

“Ĉu vi kuŝ'is kun li?” Janon supr'iz'is la propr'a voĉ'o. Li ne tut'e konsci'e intenc'is tio'n demand'i, almenaŭ tiel rekt'e, sed mult'o de'pend'is de tiu punkt'o, kaj, ial, li fid'is la sincer'o'n de l’kun'parol'ant'o.

“Ne,” respond'is ĉi-last'a. “Est'is tro fru'e. Mi esper'is, ke iom post iom...”

Karal ne dub'is, ke li respond'is la ver'o'n. Li demand'is, montr'ant'e la fot'o'n:

“Est'is en Kastelomara, ĉu ne?”

“Est'is tie, jes. Vi ne imag'us la ĝoj'o'n de tiu jun'ul'o. Nov'a mond'o mal'ferm'iĝ'is al li, kies ekzist'o'n li eĉ ne suspekt'is. Li iĝ'is pri tio kvazaŭ ebri'a. Mi ĝoj'is pro li'a ĝoj'o. Vi'a sci'ig'o est'is terur'a bat'o por mi, sinjor'o. Ĉu mi rajt'as demand'i, kia mort'o li'n traf'is?”

“Ni ankoraŭ ne sci'as ekzakt'e. Ebl'e akcident'o, ebl'e si'n'mort'ig'o, ebl'e murd'o. Vi, kiu li'n kon'is, elekt'us kio'n?”

“Mi unu'e pens'is: nur akcident'o ebl'as, sed evident'e tio esprim'as mi'a'n dezir'o'n, ne la ver'o'n fakt'a'n. Si'n'mort'ig'o? Li am'eg'is la viv'o'n, sed kiu sci'as... tia delikat'a anim'o... Kaj eksklud'i murd'o'n mi ankaŭ ne pov'us. Ĉu vi ne kolekt'is fakt'o'j'n determin'a'j'n?”

Jano kap'ne'is, kaj re'ven'is al ne'respond'it'a demand'o:

“Kiam vi vid'is li'n last'foj'e?”

“Merkred'o'n, ĉe la kuir'art'a kurs'o.”

“Je kiom'a hor'o vi dis'iĝ'is?”

“Je la ok'a kaj du'on'o proksim'um'e. La kurs'o daŭr'as de la sep'a ĝis la ok'a, sed oni neniam respekt'as la hor'o'j'n. Ĝi komenc'iĝ'is iom mal'fru'e last'a'n foj'o'n, kaj post'e mi babil'is kelk'temp'e kun Paŭlo.”

“Kia li est'is tiam?”

“Tut'e normal'a. Ne deprim'it'a, se vi tio'n cel'as. Ne, li est'is gaj'a, iom ekscit'it'a. Mi invit'is li'n al glas'et'o, sed li vol'is tuj re'ir'i hejm'e'n, ĉar li sent'is si'n lac'a, ne sufiĉ'e dorm'is la antaŭ'a'n nokt'o'n. Tiu'vesper'e li ne aspekt'is kiel mem'mort'ig'ont'o.”

“Kio'n vi kurs'e lern'is far'i?”

“Ni prepar'is sup'o'n el kok'id'a buljon'o kun spinac'o'j kaj ŝink'o, bul'o'j el salikok'o'j kaj pork'aĵ'o kun askalon'o, kaj frit'it'a'n riz'o'n kun mal'fort'a paprik'o'frukt'o, vi sci'as, ne la et'a piment'a, sed la verd'a sonor'il'form'a.”

“Ĉu vi tio'n manĝ'is?”

“Jes, kiel kutim'e.”

“Ĉu vi sci'as, kial Paŭlo Jorli al'iĝ'is al tiu kurs'o?”

“Jes, li dir'is al mi. Li ador'is ĉio'n ĉin'a'n: la pens'o'j'n de Prezident'o Maŭ, la ne'ekzist'o'n de riĉ'ul'o'j en Ĉini'o, la Grand'a'n Prolet'ar'a'n Revoluci'o'n, ktp, kaj de tie li'a interes'o vast'iĝ'is al kultur'o kaj manĝ'o. Kiam li mort'is, se mi rajt'as demand'i?”

“Mi prefer'as ne dir'i, dum la enket'o daŭr'as.”

“Jes, mi kompren'as. Alibi'o'j, kaj tiel plu... Nu, mi est'as je vi'a dispon'o.”

11

La pord'o, sur kiu mal'nov'a flav'iĝ'int'a kart'o anonc'is: “Marta Bolomaj, kudr'ist'in'o” mal'ferm'iĝ'is ne pli ol dek centi'metr'o'j'n: ĉen'et'o mal'help'is plu'a'n mov'o'n. Long'a naz'o, sur'rajd'at'a de okul'vitr'o'j, sub dis'a tuf'ar'o da griz'blank'a'j har'o'j, aper'is en la inter'spac'o, dum la mal'ferm'ant'in'o star'is en tia klin'a pozici'o, ke ŝajn'is, kvazaŭ ŝi ne hav'us korp'o'n: nur la kap'o vid'iĝ'is.

“Kio'n vi vol'as? Kiu vi est'as?” dir'is akut'a voĉ'o, mal'fid'e.

“Polic'o,” respond'is detektiv'o Karal.

“Vi'a'n pruv'il'o'n, mi pet'as,” est'is la re'ag'o.

Jano ĝi'n montr'is. Nur post long'a suspekt'okul'a rigard'ad'o, ŝi mal'fiks'is la ĉen'et'o'n kaj las'is li'n en'ir'i. La mal'riĉ'a loĝ'ej'o plen'is je aĵ'et'o'j — ornam'a'j, memor'ig'a'j — kaj mal'nov'a'j famili'a'j fot'o'j.

Ŝi indik'is al li seĝ'o'n apud la kuir'ej'a tabl'o, kaj propon'is:

“Ĉu tas'o'n da kaf'o?”

“Volont'e,” dir'is Jano, surpriz'it'a, ke ŝi'a suspekt'em'o ŝanĝ'iĝ'is al si'n'ten'o gast'am'a.

La mal'jun'ul'in'o sur'hav'is ne tre pur'a'n antaŭ'tuk'o'n, sur mal'nov'mod'a nigr'a rob'o. Iel, ŝi'a sulk'o'plen'a vizaĝ'o impres'is komik'e, ebl'e pro ŝi'a manier'o rigard'i super la okul'vitr'o'j, lok'it'a'j mal'alt'e sur la naz'o. Ŝi verŝ'is al Jano tas'o'n da kaf'o, kaj sam'e al si, post kio ŝi rigard'is li'n fiks'e, sen'vort'e, kun atend'a mien'o.

“Kadr'e de enket'o, mi bezon'as inform'o'j'n pri kurs'o de ĉin'a kuir'art'o. Mi pens'is, ke neni'u ili'n pli ĝust'e don'os ol person'o vi'a'aĝ'a, kiu bon'e kon'as la viv'o'n kaj sci'as observ'i...”

“Flank'las'u la flat'o'n, amik'et'o, kaj la tut'a'n ĉirkaŭ'a'n suker'aĵ'o'n,” ŝi inter'romp'is. “Mi ĝoj'as, ke la polic'o fin'e okup'iĝ'os pri serioz'a'j afer'o'j.”

“Kiu'j serioz'a'j afer'o'j?”

Ŝi al'pren'is mal'laŭt'a'n voĉ'o'n, kvazaŭ iu risk'us ili'n aŭd'i:

“La komplot'o, ĉu ne? Vi fin'e akcept'is mi'a'n konklud'o'n: komplot'o.”

“Kiu komplot'o?”

“Vi sci'as, ĉu ne? Mi jam sufiĉ'e rakont'is al vi'a'j koleg'o'j. Mi nun hav'as cert'ec'o'n: ili komplot'as.”

“Kiu'j?”

“Ili, kompren'ebl'e. Ĉiu'j kun'e. Ĉin'o'j, marks'ist'o'j, jezuit'o'j, framason'o'j... Tial mi ir'as al la kurs'o. Krom pro la fakt'o, ke mi tre ŝat'as bon'manĝ'i.”

Jano Karal komenc'is amuz'iĝ'i. Laŭ la don'it'aĵ'o'j de Izabela, f-in'o Bolomaj aĝ'is 79 jar'o'j'n. La simpl'a fakt'o, ke tia'aĝ'ul'in'o sekv'as kurs'o'n de kuir'art'o jam est'is ne'ordinar'a. Nun montr'iĝ'is, ke ŝi sufer'as de persekut'iĝ'a mani'o aŭ io simil'a. Tio per si mem ne est'as special'e ĝoj'ig'a, sed ŝi'a'j vizaĝ'esprim'o'j kaj ŝanĝ'o'j de voĉ'o ver'e komik'is, tia'grad'e, ke kelk'moment'e Karal si'n demand'is, ĉu ĉio ĉi ne est'as humur'a mok'o al li.

“Kaj kiu'cel'e ili komplot'as?” li demand'is.

“Por renvers'i la soci'o'n, kapt'i la pov'o'n, ekspluat'i la simpl'ul'o'j'n... kiel mi sci'us? Sed mi aŭd'as ili'n.”

“Kiu'j'n preciz'e?”

“La du vir'o'j'n, ekzempl'e. Ili oft'eg'e parol'as pri revoluci’. Unu stas mal'pli si'n'gard'a ol la ali'a, kaj li tro laŭt'as pro ekscit'iĝ'o. La jun'a kun bel'a vizaĝ'o. Mi aŭd'is li'n plur'foj'e: ‘Ni dev'as fajr'ig'i tiu'n putr'int'a'n soci'o'n’, li dir'as, ‘brul'ig'i ĝi'n ĝis'fund'e, kaj re'komenc'i de nul'o.’ La ali'a — tiu grand'a fortik'a specimen'o — vid'ebl'e konsent'as kun li, sed li ĉiam parol'as flustr'e, kaj mi neniam sukces'is li'n aŭd'i. Li ĉiam trov'iĝ'as ĉe'flank'e de l’jun'ul'o, kaj ĵet'as ĉirkaŭ si si'n'gard'a'j'n okul'o'j'n, pro tim'i, ke oni kapt'os li'n ĉe l’freŝ'a far’...”

“Pur'e sankt'aval'a,” pens'is Karal, kiu ĉiam konsider'is, ke la parol'manier'o rivel'as pri person'o mult'o'n util'a'n. Ĉi-kaz'e, li pret'us ĵur'i, ke Marta Bolomaj pas'ig'is si'a'n tut'a'n viv'o'n en Val'ĉef'a, almenaŭ si'a'n infan'ec'o'n: la vort'o sti anstataŭ est'i, la fraz'melodi'o, la ne'akademi'a uz'o de prepozici'a infinit'o kaj la elizi'ad'o, laŭ la fam'a regul'o de l’sankt'aval'a'j lern'ej'o'j: “nek tro, nek mal'tro: por kler'i kaj klar'i, ĝi'n uz'i kaj ŝpar'i”,* ĉio ĉi sign'is aparten'o'n al la val'ĉef'a popol'o. Krom'e, la fakt'o, ke ŝi tip'e mal'long'ig'is la tabel'vort'o'j'n (ŝi dir'is preskaŭ kju, kjo, ĉjam, tje) kaj prononc'is tren'e kelk'a'j'n vokal'o'j'n, perfid'is viv'o'n en Transtjaza kvartal'o.

Post paŭz'et'o, ŝi daŭr'ig'is:

“Kaj ne forges'u, ke la kurs'o'n gvid'as ĉin'o, aŭtent'a ĉin'o,” ŝi okul'um'is signif'e, “kiu'n mi ankaŭ vid'is murmur'ad'i kun ili, ĵet'ant'e al mi avert'a'j'n rigard'o'j'n, kvazaŭ ili dir'us: ‘atent'u la antikv'ul'in'o'n, ŝi suspekt'as ni'n, aŭ ŝi jam mal'kovr'is.’”

“Ĉu vi efektiv'e mal'kovr'is i'o'n?”

“Ili prov'is mi'n venen'i.”

“Kio'n?”

“Jes. Ni lern'is prepar'i saŭc'o'n per soj'o'likv'aĵ'o, vin'o, fekul'o ktp. Vi sci'as, oni pec'et'ig'as viand'o'n kaj ĝi'n las'as en tiu kelk'hor'e, se ebl'as. Nu, dum moment'o, kiam mi rigard'is al la ĉin’, mi vid'is tiu'n jun'ul'o'n ŝut'i kuler'o'n da mi-ne-sci'as-kia pulvor'o en mi'a'n saŭc'o'n, sam'temp'e okul'um'ant'e al la kamarad'o kaj direkt'ant'e al li si'a'n humur'a'n rid'et'o'n! Humur'o! Nigr'a humur'o de detru'em'ul’ mi tio'n nom'as. Ili mok'as mi'n, ĉar mi ne manĝ'as la komun'a'n manĝ'o'n, nur tio'n, kio'n prepar'is mi mem. Ke mi vid'as li'n, li ne konsci'is, pro mi'a'j okul'vitr'o'j. La okul'ist'o ĉiam dir'ad'as, ke mi hav'as ne'normal'e larĝ'a'n vid'kamp'o'n. ‘Util'e, util'e,’ mi dir'as al li; util'e, kiam fuŝ'ul'o'j vol'as vi'n atenc'i. Ne'bezon'e dir'i, ke serĉ'e al pruv'o, mi... hehe... mi... hehehe... mi ‘mal'lert'e’ renvers'is la saŭc'o'n, sam'temp'e rigard'ant'e tre atent'e la anĝel'vizaĝ'o'n. Nu, ne pov'as est'is dub'o, ties mien'o montr'is, ke dis'krev'is li'a esper’. Mi eĉ pens'as, kvankam mi ne est'as tut'e cert'a, ke li kubut'is al la kun'ul'o, dum li kap'e montr'et'is al mi.”

“Sed kial ili mal'bon'vol'us al vi?”

“Kial? Ne naiv'u, frat'et'o. Ĉar mi sci'as. Ĉar mi suspekt'as. Kaj nun mi eĉ pli tim'os, tial ke ebl'e ili kontrol'as mi'a'j'n vizit'o'j'n, kaj sci'os, ke polic'an'o ĉi tie'n ven'is. Ili pens'os, ke mi rakont'is, kaj mi far'iĝ'os por ili danĝer’. Di'o! Vi dev'os organiz'i gard'ad'o'n por mi...”

“Kaj kio'n pri la ali'a'j lern'ant'o'j? Kiu'j ili est'as?”

“La ali'a'j? Unu ebl'e 40-jar'a vir'in'o, kaj du pli jun'a'j, kiu'j ven'as kaj sid'as ĉiam kun'e. Est'us mal'facil'e sci'i, ĉu ili part'o'pren'as la komplot'o'n. La 40-printemp'a — edz'in’ de kurac'ist'o, mi aŭd'is — neniam manĝ'as, kio'n ni prepar'is. Ŝi eĉ ne lek'as al si la fingr'o'j'n. Strang'e, ĉu ne? Por kio do ŝi ven'as, se la bon'gust'aĵ'o'j ne interes'as ŝi'n? Stas ver'e, ke la bel'a anĝel’ ŝi'n al'log'as. Kiam li al'parol'as ŝi'n, ŝi'a'j okul'o'j al'pren'as esprim'o'n kiel... kiel cerv'in’ ĉe akv'o freŝ'a.”

“Ĉu vi ir'is al la kurs'o pas'int'a'n merkred'o'n?”

“Tut'e cert'e. Mi neniam for'rest'is.”

“Ĉu ĉiu'j ĉe'est'is?”

“La du vir'o'j, sen ia dub'o. Ankaŭ la kurac'ist'edz'in'o. Nun pri la du amik'in'o'j? Ne. Se unu stus sen la ali'a, mi tio'n rimark'us, kaj ankaŭ se ambaŭ ĉe'est'us. Do, tiu'j du ne ven'is.”

“Ĉu ver'e neniam okaz'is, ke vi ne ir'is al la kurs'o? Je vi'a aĝ'o, tamen dev'as est'i problem'o kelk'foj'e.”

“Kia strang'a polic'an'o vi est'as! Ĉu vi ne sci'as, ke la kurs'o okaz'as en la apud'a dom’? Tiel ke mi nur dev'as de'supr'i, kaj far'i ne pli ol du paŝ'o'j'n trotuar'e, puŝ'i pord'o'n, kaj jen mi est'as. Tre oportun'e por mi. Ĉia'okaz'e, mi ĝu'as bon'eg'a'n san'o'n.”

“Kaj la ali'a'j? Ĉu ankaŭ ili est'as san'a'j?”

“Fizik'e ili stas tut'e normal'a'j, kiom mi pov'as juĝ'i. Sed la knab'o oft'e ekscit'iĝ'as. Ĉu tio stas san'ec'o, vi decid'u mem.”

“Tiu'j du, ĉu ili aspekt'is mal'ĝoj'e aŭ deprim'it'e pas'int'a'n merkred'o'n?”

“Absolut'e ne. Ili rid'is kaj gaj'is kun'e, kvankam kiel ili'a konscienc'o tio'n ebl'ig'as, mi dir'i ne pov'as, se konsider'i ili'a'j'n fi'a'j'n intenc'o'j'n rilat'e al mi...”

“Ĉu tiu afer'o pri la pulvor'o en saŭc'o'n okaz'is pas'int'foj'e?”

“Jes, sinjor’ polic'an'o, ne pli fru'e ol merkred'o'n. Ĉu vi imag'as mi'a'n angor'o'n?”

“Kial vi ne denunc'is ili'n al la polic'o?”

Ŝi rigard'is li'n ne'kompren'e.

“Sed mi tio'n far'is! Kial do vi est'us tie ĉi, se ne pro tio? Mi tuj ir'is en la kvartal'a'n polic'ej'o'n al serĝent'o Delaĉár.”

Jano rid'et'is embaras'e, serĉ'ant'e, kio'n dir'i. Antaŭ ol li trov'is respond'o'n, ŝi jam re'parol'is:

“Ŝajn'as al mi, bub'et'o, ke vi stas strang'a polic'an'o. Montr'u al mi re'foj'e vi'a'n pruv'il'o'n, aŭ mi tuj telefon'as al la polic'ej'o.”

La detektiv'o montr'is ĝi'n, sed ŝi'a komik'a vizaĝ'o ferm'iĝ'is: evident'e, ŝi suspekt'is plu. Ŝi zorg'e not'is li'a'n nom'o'n sur paper'o kaj dir'is, ke ŝi nun hav'as labor'o'n por far'i. Se la sinjor’ polic'an'o bon'vol'os el'ir'i...

Ŝi'n for'las'int'e, li rapid'is al la najbar'a polic'ej'o, kiu trov'iĝ'is tut'e proksim'e. Kiam li en'ir'is, li vid'is, ke la serĝent'o telefon'as. Ĉi-last'a bon'e kon'is la detektiv'o'n. Vid'ant'e Janon en'ir'i, li tuj man'gest'is, ke tiu proksim'iĝ'u. Aŭd'iĝ'is la voĉ'o de l’serĝent'o:

“Jano Karal? Jes, mi cert'ig'as al vi, ke li est'as an'o de la polic'o. Detektiv'o ĉe la Centr'a Ofic'ej'o. Kio'n? Moment'o'n, mi pet'as, mi dev'as respond'i je la ali'a telefon'o. Rest'u ĉe'e, mi tuj re'parol'os.”

Li met'is la man'o'n sur la mikrofon'a'n part'o'n de la aparat'o, kaj mal'laŭt'e dir'is al Jano:

“Est'as tiu mal'jun'a frenez'ul'in'o Marta Bolomaj. Mi kompren'as neni'o'n el ŝi'a dir'o. Ĉu vi est'is ĉe si?”

Karal kap'jes'is.

“Bon'e, kio'n mi dev'as dir'i al ŝi? Ke ni komunik'is ŝi'a'n plend'o'n al la Centr'a kaj ili vi'n send'is por enket'i?”

Ĉe kap'jes'o de Karal, la serĝent'o re'parol'is en la telefon'o'n:

“Mi konfirm'as, kar'a fraŭl'in'o, detektiv'o Jano Karal est'is oficial'e send'it'a al vi kadr'e de enket'o, kiu rilat'is al vi'a plend'o... Mi pet'as pardon'o'n?... Ne!... Moŝt'a fraŭl'in'o, bon'vol'u... La polic'o dev'as sekv'i regul'o'j'n... Est'as tut'a organiz'o por... Ĝis ali'a foj'o, fraŭl'in'o!”

Li lev'is la kap'o'n al Jano.

“Kia fenomen'o!” li dir'is. “Ĉiu'n du'a'n aŭ tri'a'n semajn'o'n ŝi ven'as plend'i, ke tiu aŭ ali'a ul'o ŝi'n persekut'as kaj vol'is ŝi'n mort'ig'i. Aŭ est'as plend'o kontraŭ la jun'ul'o'j, la politik'a'j parti'o'j, kio'n ajn ili vol'as.”

“Mens'mal'san'a?”

“Kiel mult'a'j je ŝi'a aĝ'o. Krom tiu'j ide'o'j de persekut'iĝ'o, ŝi est'as san'a kaj normal'a. Tial ni jes'as al ŝi kaj las'as ŝi'n trankvil'e viv'i. Se vi vol'as mi'a'n opini'o'n: ĉar ŝi'a viv'o fakt'e est'as tut'e mal'plen'a, zorg'i pri fantazi'a'j komplot'o'j okup'as ŝi'a'j'n tag'o'j'n, jen ŝi'a problem'o. Kvankam ver'dir'e...”

Li subit'e halt'is.

“Kio'n vi vol'is dir'i?” sci'vol'is Jano.

“Ho, mi ĵus pens'is, ke mi'a teori'o ne taŭg'as. Ŝi ja hav'as i'o'n ali'a'n por okup'i si'a'n temp'o'n: ŝi kart'o'diven'as.”

“Ĉu ver'e?”

“Jes. Kaj vi ne imag'us, kiom da person'o'j ir'as ŝi'n konsult'i! Eĉ tut'e inteligent'a'j civit'an'o'j, bon'e kon'at'a'j en la urb'o. Ver'e, oni si'n demand'as, kie'n evolu'as la mond'o. Ekzempl'e Oljo, la aktor'o, ŝi'n konsult'as. Ankaŭ Ervin, vi sci'as, la riĉ'ul'o, kiu posed'as la Gigant-magazen'o'n! Prezent'u tio'n al vi! Hom'o, kiu stud'is en universitat'o. Kaj oni eĉ dir'is al mi, ke ŝi'n vizit'as ankaŭ profesor'o Birnbaŭm, kvankam tio'n mi ne sci'as propr'a'sci'e, kaj konfirm'i ne pov'us.”

“Kiel la klient'o'j ek'kon'as ŝi'n?”

“Mult'o dir'iĝ'as de unu al ali'a, supoz'ebl'e. Sed ŝi ankaŭ met'is anonc'o'j'n en la gazet'o'j'n. Kiam ŝi ne plu vid'is sufiĉ'e bon'e por kudr'i, ŝi lanĉ'is si'n en tiu kart'o'afer'o'n, kaj ŝi bon'e sukces'is, kun si'a komik'a vizaĝ'o. De temp'o al temp'o, se ŝi bezon'as mon'o'n, ŝi pres'ig'as anonc'o'j'n por mult'ig'i la konsult'ant'o'j'n. Unu tia aper'is antaŭ kelk'a'j tag'o'j en Tribún. Mi vid'is ĝi'n.”

“Ne'koher'a person'ec'o”, dir'is al si Jano, kiam, dank'int'e la serĝent'o'n, li re'trov'iĝ'is sur'strat'e. “Ŝi suspekt'as la plej oficial'a'n polic'an'o'n, vid'as komplot'o'j'n ĉie, sed akcept'as klient'o'j'n, kiu'j ven'as al ŝi tut'e ne'kon'at'a'j, nur post gazet'a anonc'o.”

12

“Kiom mal'sam'e hom'o'j aranĝ'as si'a'n hejm'a'n etos'o'n!’ dir'is al si la detektiv'o, sekv'ant'e s-in'o'n Gutmanis en ties salon'o'n, kaj ĝi'n mens'e kompar'ant'e kun la seri'o da lok'o'j, kie'n la enket'o li'n konduk'is: ĉe la ge-Valdunjaj, simpl'a mal'nov'a mal'kar'a mebl'ar'o; ĉe s-ro Landarte, ĥaos'o da paper'o'j; ĉe s-ro Agister, rafin'it'a, iom japan'esk'a modern'a aranĝ'o kun gigant'a'j vir'fot'o'j; ĉe f-in'o Bolomaj, eta-et'a loĝ'ej'o plen'ŝtop'it'a per sen'karakter'a'j mebl'o'j, ornam'a'j objekt'aĉ'o'j kaj famili'a'j fot'o'j sen'ord'e flav'iĝ'int'a'j; ĉi tie, bel'gust'e aranĝ'it'a salon'o, tre vast'a, kun grandioz'a'j kurten'o'j, du-tri valor'a'j pentr'aĵ'o'j kaj vid'ebl'e mult'e'kost'a aŭtent'e mal'nov'a mebl'ar'o.

“Mi atend'is vi'a'n vizit'o'n,” ŝi dir'is, kiam ambaŭ sid'is sur apog'seĝ'o'j pli bel'a'j ol komfort'a'j. Tiu alt'kresk'a vir'in'o, kun flav'ec'a haŭt'o kaj nigr'a'j har'o'j komb'it'a'j har'tuber'e, si'n ten'is embaras'e, kvazaŭ ŝi neniam plen'e adapt'iĝ'is al si'a alt'a figur'o kaj dezir'us si'n kaŝ'i sub pli diskret'a form'o. Ŝi kun'ig'is la man'o'j'n sur la kruc'it'a'j genu'o'j, kaj ŝi'a poz'o, kiu rivel'is bel'e form'it'a'j'n nilon'ŝtrump'a'j'n krur'o'j'n, mal'hav'is natur'ec'o'n. Jano pens'is: “Ŝi sent'as si'n rigard'at'a, kaj tio'n dezir'as kaj mal'ŝat'as sam'temp'e.”

“Ĉu ver'e?” li dir'is.

“Jes. Mi'a edz'o rakont'is al mi. Mi hazard'e ek'sci'is, ke mi'a kun'lern'ant'o foj'foj'e li'n konsult'as, kaj post vid'i vi'n, li mi'n inform'is pri la for'pas’ de s-ro Jorli.”

Ŝi'a voĉ'o kant'is laŭ la kon'at'a melodi'o de la Tjaza val'o. Jano, kiu hav'is ne'ordinar'a'n kapabl'o'n mens'registr'i ĉiu'j'n detal'o'j'n, kaj konsider'i tri aŭ kvar afer'o'j'n sam'temp'e, cerb'e list'ig'is la demand'it'o'j'n sub tri titol'o'j laŭ la manier'o prononc'i: kultur'it'e sankt'aval'a, sen'kultur'e sankt'aval'a, ekster'val'a; dum'e li'n traf'is la pens'o, ke la voĉ'o'j aŭ parol'form'o'j tiom diferenc'as kiom la loĝ'ej'o'j, kaj ankaŭ ili liver'as pri iu individu'o mult'e pli da inform'o'j ol tiu mem konsci'as.

“Kio'n vi pens'is pri ĝi?”

“Mi apenaŭ kapabl'as ĝi'n kred'i. Li est'is strang'a vir'o, cert'e, sed pens'i, ke li mort'is...”

“Per kio li est'is strang'a?”

“Per si'a ekscit'iĝ'o, si'a infan'ec'a revoluci'em'o, si'a obsed'o ‘for'brul'ig'i la kapital'ist'a'n soci'o'n.’ Mi sent'is i'o'n detru'a'n, sad'ism'a'n en li. Ne grav'is por li la konstru'o de nov'a soci'o, sed li antaŭ'ĝu'is la plezur'o'n vid'i, ke l’mal'nov'a mort'as en sufer'o. Mi sci'as, ke mult'a'j jun'ul'o'j simil'e sent'as (kvankam ebl'e mal'pli ĉe ni, en Sankt'aval'o, ol ali'lok'e) sed en li tiu'j rimark'o'j impres'is mi'n kiel pli serioz'a'j, kred'at'a'j pli sincer'e.”

“Kiel li rilat'is kun vi?”

Ŝi ruĝ'iĝ'is.

“Mok'e, komenc'e,” ŝi fin'e dir'is. “Ekzempl'e, li foj'e dir'is: ‘Jen fiask'is la grand'a burĝ'in'o’, kiam mi tro atend'is por miks'i la ov'o'j'n kun la frit'iĝ'ant'a riz’. Post'e, kiam li ek'sci'is, ke mi est'as la edz'in'o de la kor'ist'o, li iĝ'is pli afabl'a, kvankam li ne kapabl'is sub'prem'i koment'o'j'n pri tio, ke ‘kurac'ist'o per'labor'as ne'dec'e mult'e da mono’ aŭ simil'aĵ'o'j.”

Ŝi hezit'is, al'pren'is hont'a'n esprim'o'n dum'sekund'e. Jano konstat'is, ke ŝi mal'facil'e reg'as si'a'j'n emoci'o'j'n: kio'n ajn ŝi sent'as, tio tuj esprim'iĝ'as vizaĝ'e.

“Se parol'i honest'e, sinjor'o polic'an’, mi dir'us, ke li ag'is sad'ism'e al mi per tio, ke li jen kaj jen uz'is vund'a'j'n dir'o'j'n, dum li cert'e rimark'is, ke li'a ĉarm'o ne las'as mi'n indiferent'a. Mi tro prudent'as por lig'iĝ'i al tia vir'o. Sed mastr'i si'a'n anim'o'n ne ĉiam facil'as, kaj ĉiu'foj'e, kiam li lanĉ'is al mi unu el si'a'j anĝel'a'j rid'et'o'j, io fand'iĝ'is al mi en la kor’. Tio evident'is al li sen ia dub'o, kaj mi foj'foj'e sent'is, ke li'a'j esprim'o'j est'as ĝust'e kalkul'at'a'j por vek'i en mi perturb'o'n. Mi opini'as, ke mi est'is por li lud'il'o, kiu'n li uz'is por venĝ'a plezur'o turment'i, kvankam mi neniam far'is al li i'o'n mal'bon'a'n, neniam al'parol'is li'n mal'estim'e, aŭ io simil'a.”

Ŝi halt'is, si'n'ĝen'e, kaj post ĝem'spir'o daŭr'ig'is:

“Ebl'e mi dev'us ne parol'i tiel pri mort'int'o. Ebl'e ĉio ĉi est'as pur'a imag'o de vir'in'o, kiu...”

Mal'oft'e Jano renkont'is person'o'n tiel facil'e embaras'at'a'n. Aŭ ĉu la cirkonstanc'o'j ig'is ŝi'n tut'e ali'a, ol ŝi kutim'e est'as? De'nov'e ŝi el'vok'is bild'o'n de dron'ant'o, kiu sen'sukces'e serĉ'as tabul'o'n por kroĉ'i si'n. La silent'o est'is ĝen'a. Jano al'pren'is si'a'n plej amik'a'n, kompren'em'a'n mien'o'n, kaj dir'is kviet'ig'e:

“Jes, jes, mi kompren'as.” Post paŭz'o li al'don'is:

“Vi pens'as, ke vi ebl'e imag'as la sad'ism'o'n de Jorli. Kio sugest'as al vi tiu'n pens'o'n?”

“Mi ne hav'as infan'o'n, sinjor'o, neniam pov'os nask'i, kaj s-ro Jorli ne'kred'ebl'e simil'is la fil'o'n, kiu'n mi fantazi'is, kiam mi est'is jun'a. Ebl'e tio ne est'as tut'e ver'a. Mi dir'u: kiam mi ek'vid'is li'n la unu'a'n foj'o'n, mi est'is sku'at'a de profund'a vibr'o, kvazaŭ fulm'o mi'n traf'int'us, pro tiu... kiel dir'i... tiu ekster'ter'e bel'a vizaĝ'o. Li hav'is serioz'a'n mien'o'n. Post moment'o, li rigard'is mi'n kaj rid'et'is. Tio est'is du'a fulm'o'bat'o. Li'a vizaĝ'o est'is lum'ig'it'a... tiel... sorĉ'e am'ind'a, tiel ĉarm'e am'ig'a... Mi neniam re'san'iĝ'is el tiu unu'a traf'iĝ'o. Mi prov'is kompren'i, kio okaz'as al mi. Tiam mi pens'is: ‘se mi hav'us fil'o'n, li pov'us est'i tia.’”

“Pardon'u, se mi mal'diskret'as,” murmur'is Karal, “sed polic'an'o dev'as far'i tia'j'n demand'o'j'n iu'foj'e: ĉu vi parol'is pri tiu impres'o al vi'a edz'o?”

Pli ol iam ajn antaŭ'e, ŝi ŝajn'is dron'i ne'sav'ebl'e. Ŝi pal'iĝ'is, dum la okul'o'j aspekt'is kiel vok'ant'a'j al kompat'a help'o, kaj la lip'o'j trem'et'is. Ne'kapabl'a parol'i, ŝi simpl'e kap'ne'is. Fin'fin'e ŝi sukces'is re'trov'i si'n'reg'o'n:

“Mi neniam kuraĝ'is. Mi tim'is mis'kompren'o'n. Se Lazár pens'us, ke mi en'am'iĝ'is al ali'a vir'o, li pov'us...”

Ŝi halt'is, terur'it'a de la propr'a'j vort'o'j, kun rigard'o horor'plen'a.

La detektiv'o opini'is saĝ'a for'las'i la kamp'o'n de l’sent'o'j por al'ir'i fakt'o'j'n konkret'a'j'n:

“Ni re'ven'u al pas'int'a merkred'o. Vi ĉe'est'is la kurs'o'n de ĉin'aĵ'o, ĉu ne?”

“Jes.”

“Ĉu ankaŭ Paŭlo Jorli?”

“Jes, s-ro Jorli est'is tie.”

“Kia li est'is?”

“Ekscit'it'a, gaj'a, sprit'a. Ebl'e pli bon'humor'a ol ĝeneral'e. Sed li rapid'e pas'ad'is de ekzalt'iĝ'a stat'o al deprim'iĝ'a. Do tio neni'o'n signif'as. Ŝajn'as al mi, ke li mult'e ŝanĝ'iĝ'ad'is laŭ la ĉe'est'ant'a'j person'o'j.”

“Je kiom'a hor'o la kurs'o fin'iĝ'is?”

“Mi ne sci'as ekzakt'e. Ebl'e je kvar'on'o post la ok'a?”

“Ĉu vi babil'is kun li aŭ akompan'is li'n part'o'n de la voj'o?”

“Tut'e ne, mi ir'is al ali'a direkt'o. Tuj kiam la kurs'o fin'iĝ'is, mi ĝis're'vid'is, kaj for, hejm'e'n.”

“Dir'u do, mi pet'as sinjor'in'o: kial vi part'o'pren'as tiu'n kurs'o'n?”

Ŝi re'foj'e hezit'is antaŭ ol respond'i.

“Mi tre ŝat'as la ĉin'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n. Mi vol'is sci'i, kiel prepar'i ili'n.”

“Ĉu en la kurs'ej'o la lern'ant'o'j manĝ'as, kio'n ili prepar'as?”

De'nov'e ŝi aper'is kapt'it'a kaj sen'help'a. Ŝi glut'is saliv'o'n antaŭ ol respond'i:

“Jes, kutim'e.”

“Ĉu ankaŭ vi?”

Mal'ĝoj'mien'e ŝi respond'is, per lac'a voĉ'o:

“Ne. Mi est'as jud'in'o. Mi ne est'as ver'e religi'a, sed tamen mal'plaĉ'as al mi manĝ'i pork'aĵ'o'n aŭ ali'a'j'n afer'o'j'n, pri kies koŝer'ec'o mi ne est'as cert'a. Fakt'e, tio est'as mi'a kial'o por sekv'i tiu'n kurs'o'n: adapt'i la ĉin'a'n kuir'art'o'n al la jud'a'j manĝ'princip'o'j. Mi vol'as pov'i invit'i mi'a'j'n ge'patr'o'j'n, tiu'j'n de mi'a edz'o, ge'amik'o'j'n, kiu'j est'as strikt'e religi'a'j jud'o'j, kaj regal'i ili'n per ĉin'a manĝ'o, kiu neniel kontraŭ'us al la leĝ'o mosea.”

“Kial vi ne dir'is tuj?”

“Mi supoz'as, ke iel mi hont'as pri mi'a jud'ec'o. Kvankam en Sankt'aval'o ni neniam spert'as ras'ism'o'n... Kiel dir'i? Ne'evit'ebl'e oni sent'as si'n mal'sam'a, kaj ĉiam klar'ig'ad'i ted'as.”

Ŝi'a lac'ec'o est'is tre percept'ebl'a. Jano pens'is, ke tiu konversaci'o prezent'as por ŝi dolor'a'n psik'a'n tortur'o'n. Li sekv'e adiaŭ'is kaj re'ven'is si'a'dom'e'n. Est'is temp'o por tag'manĝ'i.

13

Post'tag'manĝ'e, en la ofic'ej'o, plur'a'j interes'a'j dokument'o'j li'n atend'is. Unu est'is la fin'e al'ven'int'a raport'o de la Inter'naci'a Referenc'a Centr'o pri Vegetal'a'j Venen'o'j, ali'a est'is fask'o da paper'o'j trov'it'a'j ĉe Jorli de polic'an'o'j, kiu'j re'e tra'serĉ'is li'a'n ĉambr'o'n, kaj la tri'a est'is skatol'o kun farmaci'a special'aĵ'o: la medikament'o, kiu'n d-ro Gutmanis preskrib'is al la jun'ul'o.

Jano komenc'e pri'trakt'is la tri'a'n, zorg'ant'e ĝi'n kiel ebl'e mal'plej tuŝ'i, por ne difekt'i eventual'a'j'n fingr'o'spur'o'j'n. Est'is karton'a skatol'o, kun ver'ŝajn'e io plast'a aŭ vitr'a intern'e, sed li ne vol'is mal'ferm'i ĝi'n. Ekster'e, ĝi prezent'is neni'o'n special'a'n krom unu interes'a punkt'o: etiket'o de la apotek'o, kie ĝi est'is aĉet'it'a: Popol'a Apotek'o, 2 Konservatoristrato. Tio est'is la adres'o, kie Jano Karal vizit'is Karinan Frisk. Li tuj send'is la skatol'o'n al la polic'a laboratori'o por komplet'a esplor'o.

La paper'o'j konsist'is el mal'net'o'j de leter'o'j, cirkuler'o'j, artikol'o'j kaj parol'ad'o'j redakt'it'a'j de Paŭlo Jorli koncern'e, plej'part'e, politik'a'j'n problem'o'j'n. Ili'a ne'matur'a romantik'a mal'dekstr'ism'o okul'frap'is ĉe la unu'a'j fraz'o'j. Jano decid'is leg'i ili'n hejm'e, en pli trankvil'a atmosfer'o.

Fin'e li turn'is si'n, kun ne'raci'a, ne tre kompren'ebl'a mal'log'o, al la toks'ologi'a raport'o de la Centr'o inter'naci'a. Li rapid'e tra'leg'is la kemi'a'n part'o'n: la formul'o kaj teknik'a'j specif'aĵ'o'j hav'is por li, pro mank'o de fak'a trejn'iĝ'o, minimum'a'n signif'o'n. Sed li'a'n atent'o'n la ceter'o tuj kapt'is.

Resum'e, ĝi indik'is, ke la trov'it'a substanc'o — ĥalkomfalino — efektiv'e est'as venen'o, kiu ag'as en la daŭr'o de tri, kvar hor'o'j per mal'fort'ig'o kaj fin'a paraliz'o de la kardi'a muskol'o, kun grad'a en'dorm'ig'o. Tre mal'grand'a doz'o sufiĉ'as por ĉes'ig'i viv'o'n, se la ag-element'o est'as sufiĉ'e koncentr'it'a. Dum unu aŭ du tag'o'j karakteriz'a odor'o el'iĝ'as el kadavr'o de person'o ĝi'n glut'int'a. La manier'o'n ricev'i pur'a'n, mort'ig'e koncentr'it'a'n ĥalkomfalinon kon'as ekskluziv'e la Bamaganjongŭe, mal'grand'a afrik'a popol'o. La venen'o'n oni tir'as el arb'et'o — Chalcomphalia maculipennis — kiu kresk'as nur en kelk'a'j region'o'j de Afrik'o, en Birmo, en Jun'nan-provinc'o de Ĉini'o, en Indonezio, en dek'o da filipinaj insul'o'j kaj en Nov-Gvineo. Est'as dub'e, ke la loĝ'ant'o'j de tiu'j region'o'j iam ajn mal'kovr'is en tiu vegetal'a substanc'o la mort'ig'a'n ag-element'o'n, kiu ricev'iĝ'as nur post relativ'e kompleks'a prepar'ad'o. Laŭ la dokument'ar'o de la Inter'naci'a Referenc'a Centr'o, la menci'it'a'j afrik'an'o'j est'as ĝi'a'j sol'a'j uz'ant'o'j. Kvankam Smarteaj Laboratori'o'j si'a'temp'e interes'iĝ'is pri la eventual'a'j medicin'a'j aplik'o'j de ĥalkomfalino, ili rezign'is je tia esplor'ad'o pro la mal'facil'ec'o kultur'i la kresk'aĵ'o'n, kiu ig'is ĝi'n ekonomi'e ne'taŭg'a.

La raport'o fin'e cit'is bibliografi'a'j'n referenc'o'j'n: artikol'o'j'n aper'int'a'j'n en fak'a'j revu'o'j.

“Jen kial mi dezir'as plej mal'fru'e ricev'i ĉi tiu'n raport'o'n!” dir'is al si Jano. “Mi ne'konsci'e intu'is, ke ĝi al'port'os nur komplik'o'n.”

Tio est'is li'a unu'a re'ag'o, ŝuld'it'a al la ne'kon'at'ec'o de produkt'o tiel strang'a. Sed du'a're'ag'e li pens'is, ke ebl'e la mal'oft'ec'o de l’mort'ig'il'o redukt'os la suspekt'o'kamp'o'n. Ju pli li pri'pens'is, des pli tio ŝajn'is prav'a. Li pren'is paper'o'n kaj list'ig'is la person'o'j'n koncern'at'a'j'n, jen'e:

Jam vid'it'a'j	Ali'a'j
s-ro Valdunja s-in'o Valdunja Karina Frisk Lejla Gorazdo d-ro Gutmanis s-in'o Gutmanis Georg'o Landarte Sergjo Agister Marta Bolomaj Koleg'o-farb'ist'o	kun'loĝ'ant'o 1 (afrik'an'o!) kun'loĝ'ant'o 2 Liaŭ Fengguo ĉin'kuir'a kurs'an'in'o 1 ĉin'kuir'a kurs'an'in'o 2 membr'o'j de politik'a grup'o de Jorli membr'o'j de ekstrem'dekstr'a grup'o membr'o'j de atlet'ism'a grup'o ge'amik'o'j ĉe'est'int'a'j la mard'a'n vesper'o'n

La afrik'a de'ven'o de l’mort'ig'il'o tuj direkt'is la suspekt'o'n al Landarte, kiu pas'ig'is grand'a'n part'o'n de si'a viv'o mez'e de primitiv'a'j trib'o'j, kaj al la afrik'a student'o. Jes, tuj oni pens'as tio'n. Sed mal'tuj?

Ĉu ebl'as plen'e fid'i la asert'o'n de la Inter'naci'a Centr'o, ke la venen'o ne est'is mal'kovr'it'a ali'lok'e? Kio'n afrik'an'o'j trov'is, tio'n pov'us trov'i ĉin'o'j aŭ birman'o'j sam'e bon'e. Tia'okaz'e, Liaŭ Fengguo pov'us sci'i pri ĝi, kaj ebl'e ali'ul'o'j: membr'o'j de la mal'dekstr'a grup'o, kiu tiom admir'as Ĉini'o'n kaj ebl'e hav'as rilat'o'j'n kun tiu land'o per'e de la ambasador'ej'o aŭ ali'manier'e.

Krom'e, almenaŭ unu farmaci'a laboratori'o interes'iĝ'is pri la koncern'a substanc'o. Tio signif'as, ke person'o'j ekster Afrik'o kaj Azi'o pri'stud'is ĝi'n, hav'is specimen'o'j'n, kon'as ĝi'a'n efik'o'n. Ĉu Gutmanis, kiel kor'fak'ul'o, ne part'o'pren'is tiu'n esplor'ad'o'n? Aŭ Karina Frisk, kiel farmaci'ist'in'o?

Pozitiv'a'n aspekt'o'n la raport'o hav'is en tio, ke ĝi mal'larĝ'ig'is la temp'o'spac'o'n, dum kiu Paŭlo Jorli pov'is en'korp'ig'i la venen'o'n. Jano decid'is serĉ'i pri tio konfirm'o'n. Li telefon'is al la ĉef'urb'a toks'olog'o, polic'a fak'a kun'labor'ant'o, al kiu la val'ĉef'a nekropsi'int'o antaŭ'e send'is la venen'a'n rest'aĵ'o'n. La fak'ul'o indik'is, ke efektiv'e, kun'leg'int'e la divers'a'j'n raport'o'j'n (li kompren'ebl'e ricev'is kopi'o'n de ĉiu), li pov'as fiks'i la glut'o'n de l’venen'o je moment'o inter la tri'a kaj ok'a post'tag'mez'e, se parol'i nur fizio- kaj toks'ologi'e. Se oni al'met'as ali'a'j'n kon'at'a'j'n fakt'o'j'n, la temp'o-ebl'ec'o'j mal'grand'iĝ'as.

La konversaci'o de Karal kun la fak'ul'o ating'is jen'a'j'n konklud'o'j'n:

Se Jorli est'us glut'int'a la venen'o'n je la tri'a, li ne est'us pov'int'a ĉe'est'i la komenc'o'n de la kurs'o. Ali'flank'e, la stomak'en'hav'o respond'as je la manĝ'o prepar'it'a dum'kurs'e, kaj est'is part'e digest'it'a. Se li en'pren'is la venen'o'n je la ses'a, mal'pli de la manĝ'aĵ'o'j est'us digest'it'a, kaj li est'us manifest'int'a fin'e de la kurs'o simptom'o'j'n, kiu'j'n la ali'a'j ne est'us preter'vid'int'a'j. Se je la naŭ'a, ver'ŝajn'e mult'e pli, aŭ ĉio — ĉe tia jun'a hom'o sen stomak'a'j problem'o'j — est'us digest'it'a.

Kvankam ne ebl'as ver'a preciz'ec'o, ĉar mank'as mult'a'j detal'o'j — individu'a digest'rapid'ec'o, ritm'o laŭ kiu la venen'o en'iĝ'is en la sang'o'cirkul'o'n, kvant'o da en'pren'it'a ĥalkomfalino, ktp. — tamen oni pov'as konjekt'i kun ne'grand'a erar'marĝen'o, ke la venen'o ating'is la stomak'o'n inter la sep'a kaj la ok'a kaj du'on'o. Praktik'e, tio signif'as: aŭ tuj antaŭ la kurs'o, aŭ dum ĝi.

Karal demand'is, ĉu la fak'a'j don'it'aĵ'o'j de l’raport'o ebl'ig'as sci'i, kia'n gust'o'n hav'as la mort'ig'a substanc'o. La toks'olog'o respond'is, ke ne, sed ke la menci'it'a'j artikol'o'j ebl'e inform'as pri tio. Li tuj serĉ'os en la bibliotek'o kaj sci'ig'os la detektiv'o'n.

Jano decid'is re'ir'i al la apartament'o de s-in'o Satej por parol'i kun la du ankoraŭ ne'vid'it'a'j loĝ'ant'o'j.

*

La fizik'student'o for'est'is, sed ne la afrik'an'o. Ĉi-last'a est'is elegant'a vir'o, iom pli aĝ'a, laŭ'vizaĝ'e, ol la polic'an'o atend'is. La unu'a'j impres'o'j de Jano resum'iĝ'is en la vort'o “long'a”, ĉar la afrik'an'o hav'is long'a'j'n krur'o'j'n, long'a'j'n brak'o'j'n kaj la kombin'o de tre mal'dik'a tali'o kun relativ'e mal'larĝ'a'j ŝultr'o'j emfaz'is la impres'o'n de long'ec'o. Jano amuz'iĝ'e pens'is, ke “Lalonga” est'us bon'a afrik'son'a nom'o por tiu, sed la ver'a nom'o est'is Mulangonjumba. La vizaĝ'o impres'is, se ne bel'e, almenaŭ plaĉ'e, sed kio impon'is, tio est'is la profund'a bas'voĉ'o.

Ve! La demand'ad'o dis'prem'is plat'a la esper'a'n atend'o'n de Karal. La student'o apenaŭ kon'is Paŭlon. Ili viv'is en unu apartament'o, sed en du apart'a'j mond'o'j. Paŭlo unu'foj'e al'ir'is la nigr'ul'o'n por babil'i pri politik'o, sed la ali'a net'e rifuz'is. Laŭ tiu, la inter'parol'o okaz'is proksim'um'e jen'e:

Mulangonjumba: Mi ne miks'iĝ'as al politik'a'j afer'o'j.

Jorli: Sed vi'a popol'o est'as mal'just'e traktat'a.

M.: Mi ricev'as stipendi'o'n de vi'a reg'ist'ar'o. Kio'n ajn mi pens'u, mi vol'as ĝi'n ricev'i plu. Por mi, mi'a unu'a dev'o al mi'a land'o est'as far'iĝ'i kurac'ist'o kiel ebl'e plej kompetent'a.

J.: Ni'a land'o est'as demokrat'a. Ili ne rifuz'os stipendi'o'n, se vi part'o'pren'os en politik'a ag'ad'o, des mal'pli en simpl'a diskut'o.

M.: Mi mult'o'n ne sci'as pri vi'a land'o, kaj vi mult'o'n ne sci'as pri mi'a. Mi observ'ad'as; post'e mi juĝ'os. Nun mi'n interes'as nur stud'i kaj plu ricev'i stipendi'o'n.

J.: Mult'a'j afrik'an'o'j ne re'ag'as kiel vi al invit'o politik'e pri'pens'i.

M.: Ili est'as ili, mi est'as mi. Las'u mi'n, mi pet'as...

De tiam, Paŭlo sistem'e rifuz'is eĉ pro nur'a etiket'a ĝentil'ec'o salut'i la afrik'an'o'n.

*

Dum Jano kaj Mulangonjumba parol'is, al'ven'is fizik'o-student'o Ivo Pares. Dank'int'e la ali'a'n, la detektiv'o ir'is al ĉi-last'a. De'nov'e, la inter'parol'o frukt'is ne mult'e. Mal'e al la afrik'an'o, Pares ne rifuz'is la diskut'o'n kun Jorli, sed li rigard'is ĝi'n ted'a bon'kor'ec'a dev'o.

“Tiu jun'ul'o bezon'as... bezon'as parol'i. Kial ne aŭskult'i li'n?”

“Sed ĉu vi konsent'as pri li'a'j ide'o'j?”

“Ne. Aŭ nur part'e.”

“Ĉu vi tio'n dir'is al li?”

“Ne. Mi'n ĝen'is, ke Mumu” — li man'gest'is al la nigr'ul'a ĉambr'o — “rigard'as li'n kun alt'a naz'o. Tiu knab'o mal'feliĉ'is. Li bezon'is amik'ec'o'n, trov'is ĝi'n — esper'ebl'e — ĉe si'a'j amik'o'j-ruĝ'ul'o'j. Se ĉi tie ni ambaŭ li'n for'ĵet'us, tio ne est'us agrabl'a, ĉu?”

“Ĉu li ne prov'is log'i vi'n al si'a grup'o?”

“Iom'et'e, sed li tuj vid'is, ke li ne sukces'os. Mi dir'is, ke mi est'as mal'san'em'a, kio est'as relativ'e ver'a, ceter'e, kaj tro absorb'it'a en mi'a stud'ad'o. Tio'n li volont'e kred'is.”

Tuj vid'iĝ'is, ke Pares ne tre san'as. Li est'is mal'dik'a pal'ul'o kun mal'dens'a blond'a har'ar'o, okul'vitr'o'j, kaj ĝeneral'a mir'a esprim'o, kvazaŭ al li ne klar'us, kie ĝust'e la real'a mond'o trov'iĝ'as.

“Ĉu vi vid'is li'n mult'e?”

“Mult'e, ne'mult'e, kio'n tio signif'as? Laŭ la hazard'o'j de la tag'o, kiam ni renkont'iĝ'is en la kuir'ej'o ekzempl'e. Ni ne oft'e maten'manĝ'is kun'e, ĉar li komenc'is labor'i mult'e pli fru'e ol mi, sed almenaŭ unu foj'o'n semajn'e ni kun'e vesper'manĝ'is. ‘Vi est'as kompat'ind'a mal'riĉ'a student'o’, li dir'ad'is iom ironi'e, ‘permes'u, ke mi regal'u vin’. Li prepar'is ne mal'bon'a'j'n manĝ'o'j'n, kelk'foj'e ĉin'a'j'n, ĉiam rifuz'ant'e, ke mi pag'u la el'spez'o'j'n. ‘Ĉin'e manĝ'i kost'as ne'mult'e, ĉar oni tir'as la maksimum'o'n el ĉio’, li klar'ig'ad'is. Ŝajn'e, li fier'is, ke li'a mur'ŝmir'a salajr'o li'n ebl'ig'as grand'sinjor'i al mi. Kaj mi efektiv'e est'as tre mal'riĉ'a.”

“Ĉu vi trov'is li'n mok'a, super'ec'a?”

“Ne. Li'a si'n'ten'o est'is amik'a. Iom super'ec'a, jes, kiel grand'a frat'o al mal'grand'a. Li dir'is: ‘Vi est'as poet'o de teori'o, mi kon'as la viv'o'n pro ĝi'n spert'i.’ Li am'is pri mi la fakt'o'n, ke mi don'is al li la okaz'o'n si'n sent'i super'a, mon'e, energi'e, politik'e, al intelekt'ul'o. Li am'is mi'n ankaŭ pro tio, ke mi'a famili'o est'as labor'ist'a.”

“Ĉu vi kon'is li'a'j'n amik'o'j'n, amik'in'o'j'n?”

“Tut'e ne. Li kelk'foj'e menci'is ili'n, parol'is pri seks'a'j ating'o'j, ktp., sed neniam tre serioz'e. Pri politik'o li parol'is nur teori'e, sub'dir'ant'e, ke li'a ag'ad'o est'as sekret'a. Mi neniam las'is li'n vid'i, ke tiu'n ag'ad'o'n mi rigard'as lud'o.”

“Kio'n vi sci'as pri vi'a ali'a kun'loĝ'ant'o?”

“Mumu? Neni'o'n. Eĉ ne li'a'n tut'a'n nom'o'n. Li est'as bon'a knab'o, sed ne dezir'as amik'iĝ'i kun mi. Mi respekt'as li'a'n dezir'o'n. Vi sci'as, medicin'a'j stud'o'j postul'as eg'a'n memor'labor'o'n. Mi sci'as dank’al amik'o, kiu stud'as kun li, ke li kondut'as sam'e en la univ’... diskret'a, labor'em'a, afabl'a, sed em'a rest'i sol'a en si'a angul'et'o. Li hav'as am'at'in'o'n, kun kiu li pas'ig'as preskaŭ la tut'o'n de si'a'j liber'a'j hor'o'j. Li ne okup'iĝ'as pri politik'o, rifuz'as met'i si'a'n nom'o'n sub student'a'j pet'skrib'o'j, sed oni ĝeneral'e kompren'as li'a'n si'n'ten'o'n kaj li'n ŝat'as. Li ankaŭ ne okup'iĝ'as pri ali'a'j knab'in'o'j ol la am'at'in'o. Al mi ne plaĉ'as konflikt'o'j, kaj pro tio mi ĉiam dir'as ‘jes’; al li ne plaĉ'as konflikt'o'j kaj pro tio li ĉiam dir'as ‘ne’. ‘Sam'e'n cel'as, dis'e vel'as’, oni dir'as ĉe ni, en Tjazo-Alt'a. Sed ĉar li tio'n far'as kun grand'a afabl'a rid'et'o kaj rigard'o signif'o'plen'a, neni'u riproĉ'as li'n. Se li ne sukces'is kun Paŭlo, est'as pro la special'a fakt'o, ke tiu neni'o'n pli dezir'as ol bon'a'n nigr'a'n prolet'o'n, kiu konfirm'us ĉiu'j'n li'a'j'n ide'o'j'n. Kiam Mumu al'ven'is, li ĝoj'salt'is plafon'e'n, sed baldaŭ la rev'o plat'iĝ'is.”

Koncern'e praktik'a'j'n detal'o'j'n, util'a'j'n por la enket'o, Jano ne sukces'is ricev'i mult'o'n, krom unu fakt'o, sed tiu grav'eg'is: Paŭlo kutim'is glut'i si'a'n kurac'il'o'n ĉiu'vesper'e mez'e de la manĝ'o ‘por ke ĝi bon'e miks'iĝ'u’, aŭ tuj post'e, se li hazard'e forges'is.

*

Re'ven'int'e ofic'ej'e'n, Jano Karal komisi'is la polic'a'n sekretari'in'o'n, help'serĉ'ist'in'o'n, referenc'ist'in'o'n — unu'vort'e Izabelan — kontakt'i la Smarteajn Laboratori'o'j'n por ricev'i la list'o'n de ĉiu'j person'o'j, kiu'j labor'is super ĥalkomfalino, kaj por ek'sci'i, ĉu d-ro Gutmanis aŭ f-in'o Frisk iam ajn tie dung'iĝ'is.

Not'int'e li'a'j'n dezir'o'j'n, Izabela anonc'is, ke Prof. Ŝoleman, la toks'olog'o, telefon'is kaj pet'is li'n re'vok'i.

La fort'a voĉ'o de l’ĉef'urb'a fak'ul'o vibr'ig'is la telefon'o'n:

“Mi hav'as vi'a'n inform'o'n. Tre amar'a, mal'agrabl'a gust'o. Tial la indiĝen'o'j hav'as problem'o'n por mort'ig'i iu'n per tiu venen'o. Oni uz'as ĝi'n en tiu'lok'a prepar'aĵ'o, kiu est'as sam'temp'e suker'it'a kaj tre spic'a, ‘pilipili’ec'a, se vi kon'as. Se est'as nur la dolĉ'aĵ'o aŭ nur la pilipilio, oni tuj sent'as re'puŝ'a'n gust'o'n. Ambaŭ neces'as kun'e.”

“Sed en ni'a modern'a soci'o, ekzist'as manier'o'j ne'percept'ebl'e glut'ig'i fort'a'gust'a'j'n aĵ'o'j'n, ĉu ne?”

“Ho jes, ekzempl'e la oblat'a'j'n aŭ gelaten'a'j'n kapsul'o'j'n la farmaci'ist'o'j uz'as precip'e tiu'cel'e. Oni sens'as nur (kaj apenaŭ) la ekster'a'n en'ten'il'o'n. La substanc'o mem trov'iĝ'as en'e sen kontakt'o kun la gust'um'a'j sens'il'o'j.”

Ju pli Karal pri'pens'is la problem'o'n, des pli li em'is konklud'i, ke Paŭlo glut'is la venen'o'n en medikament'a gelaten'a kapsul'o. Li do feliĉ'is aŭd'i, ke Prof. Ŝoleman ating'is la sam'a'n ide'o'n.

14

Jano Karal list'ig'is demand'o'j'n, kiu'j'n respond'i neces'os:

— ĉu la merkred'a ĉin'aĵ'o en'hav'is kombin'o'n de fort'e spic'a kaj suker'it'a kun'manĝ'aĵ'o? (se jes, ĉu ebl'is al f-in'o Bolomaj inter'ŝanĝ'i si'a'n manĝ'aĵ'o'n kun tiu de P.J.?)

— ĉu iu vid'is P.J. glut'i si'a'n medikament'o'n merkred'o'n vesper'e? ali'a'j'n merkred'o'j'n?

— ĉu li hav'is simptom'o'j'n de kor'a mal'facil'ec'o fin'e de la kurs'o?

— ĉu ver'e la du amik'in'o'j-kurs'an'in'o'j for'est'is merkred'e?

— kie trov'iĝ'is la kurac'il'skatol'o ĉiu'foj'e, kiam P. el'ir'is kaj vesper'manĝ'is ekster'e?

— ĉu Lejla Gorazdo sci'as pri la sam'seks'em'a amik'o?

— kiu'j, krom Lejla, part'o'pren'is la mard'a'n gitar- kaj babil'vesper'o'n?

— kial Karina Frisk ne dir'is, ke P. aĉet'as la kurac'il'o'n en ŝi'a apotek'o?

— kiu profit'as per la mort'o de P.?

*

Pri la unu'a punkt'o plej bon'e est'is inform'iĝ'i tuj ĉe la supr'o, t. e. ĉe s-ro Ljaŭ Fengguo.

La ĉin'o, iom dik'a kvar'dek'jar'ul'o, kun tre afabl'a vizaĝ'o, trov'iĝ'is hejm'e.

“Vi gvid'as kurs'o'n pri la ĉin'a kuir'art'o, ĉu ne?”

“Art'o est'as la ĝust'a vort'o, sinjor'o polic'an’, jes efektiv'e,” li respond'is laŭ perfekt'e sankt'aval'a prononc'o.

“Ĉu bon'e ir'as?”

“Jes, mi est'as kontent'a.”

“Kio'n vi instru'is pas'int'a'n foj'o'n?”

“Ni re'far'is jam-far'it'aĵ'o'j'n, tiel ke mi met'is tri: spinac'o'ŝink'a'n sup'o'n, salikok'a'j'n bul'o'j'n kaj riz'o'n frit'it'a'n.”

“Ĉu tiu'j est'as tre fort'e spic'it'a'j?”

“Ne, tut'e ne; mult'a'j person'o'j imag'as, ke ĉin'a manĝ'o flam'as en'buŝ'e, kiel hind'a aŭ afrik'a, sed tio ne est'as ver'a. Kompren'ebl'e, laŭ la manier'o de Sichuan aŭ de...”

Karal inter'romp'is:

“Ĉu la manĝ'aĵ'o'j de pas'int'a merkred'o est'as suker'it'a'j?”

“Ne, ili tut'e ne dolĉ'as. Oni met'as iom'et'e da suker'o en la saŭc'o'n, kompren'ebl'e, sed mal'mult'e, kaj la manĝ'ant'o ĝi'n ne sent'as. ‘Suker'it'a’ est'us ne'taŭg'a vort'o.”

“Sekv'e ne est'is kombin'o de fort'a spic'aĵ'o kun suker'it'a afer'o?”

“Tut'e ne. Ĉu vi ebl'e alud'as la dolĉ'acid'a'n spic'o'n? Mi ankoraŭ ne el'montr'is tiu'j'n, sed eĉ tie la miks'aĵ'o est'as el suker'it'a kaj acid'a gust'o'j, ne el dolĉ'a kaj spic'a.”

“Dank'o'n. Tio est'is grav'a afer'o. Nun ali'a'n. Vi'a grup'o en'hav'as jun'a'n vir'o'n ebl'e du'dek'tri'jar'a'n. Ĉu al vi est'as klar'e, kiu'n mi cel'as?”

“La knab'o kun tre bel'a vizaĝ'o. Jes, sinjor'o.”

“Ĉu vi iu'foj'e vid'is li'n glut'i kurac'il'o'n dum la manĝ'o?”

“Mi ne atent'is.”

“Kio'n vi trink'as dum'manĝ'e?”

“Te'o'n, oft'e jasmen'a'n. Sed... atend'u, mi koncentr'u mi'a'n pens'o'n... Jes, kompren'ebl'e mi vid'is li'n. Li ĉiam verŝ'as al si glas'o'n da akv'o, kiu'n li met'as apud la bovl'o'n. Est'as por glut'i kurac'il'o'n. Vid'u, se vi ne demand'us pri la trink'o, mi forges'us pri tiu detal’.”

“Ĉu li far'is ĝi'n last'foj'e?” Jano demand'is streĉ'it'e.

“Mi ne ĵur'us. Mi vid'is, ne tiom la kurac'il'o'n, kiom la glas'o'n kun akv'o. Ĉu mi eĉ ver'e vid'is li'n glut'i? Nun mi memor'as, ke foj'e mi aŭd'is li'n dir'i al la kun'ul'o: ‘Mi pren'os akv'o'n, ĉar kun tiu varm'eg'a te'o, mi ne sukces'as glut'i mi'a'n medikament'o'n’.”

Jano tir'is el si'a tek'o kvin farmaci'aĵ'o'j'n, inter kiu'j trov'iĝ'is unu skatol'o ident'a kun tiu trov'it'a en la ĉambr'o de Paŭlo, kaj unu relativ'e simil'a.

“Ĉu vi re'kon'as i'o'n?”

“Ho jes! Nun kiam mi vid'as... Ĉi tiu'n. La jun'a sinjor'o met'is ĝi'n kelk'foj'e apud la bovl'o'n.”

La ĉin'o sen'hezit'e montr'is la ĝust'a'n. Ne rest'is dub'o, ke Paŭlo en'buŝ'ig'is la kurac'il'o'n dum la kurs'o.

“Ĉu vi parol'is kun li pri ali'a'j afer'o'j ol kuir'ad'o?”

“Ne. Mi aŭd'is li'n parol'i entuziasm'e pri Ĉin'a Popol'a Respublik'o. Mi est'as el Singapur’. Neniam ir'is en la ĉin'a'n pra'av'a'n land'o'n. Mi ne ŝat'as politik'a'j'n diskut'o'j'n. Mi do ĉiam evit'is parol'i pri io ali'a ol ĉin'a kuir'o aŭ ĉin'a kultur’ ĝeneral'e.”

“Ĉu li aspekt'is normal'e last'foj'e?”

“Jes. Li oft'e ekscit'iĝ'as. Tia li est'is.”

“Ankaŭ fin'e de la kurs'o?”

“Jes. Mi rimark'is neni'o'n special'a'n.”

“Ĉu ĉiu'j ĉe'est'is pas'int'a'n merkred'o'n?”

“Ne. La du jun'a'j fraŭl'in'o'j ne ven'is.”

“Ĉu okaz'is io, kio'n vi rimark'is — ia incident'o — inter s-ro Jorli kaj la mal'jun'ul'in'o?”

“Li oft'e mok'as ŝi'n. Li konsider'as ŝi'n frenez'a, kio ŝok'as mi'n, ĉar al person'o'j mal'jun'a'j oni ŝuld'as respekt'o'n, ĉu ne? Ni ĉiu'j ja mal'jun'iĝ'as. Est'as stult'e ne lern'ig'i al jun'ul'o'j honor'i ge'av'o'j'n, ĉar kiam ven'os ili'a vic'o mal'jun'i... Ŝi rezon'as ne'ĝust'e, kiel ni far'os ŝi'a'aĝ'e. Mi rimark'is last'foj'e, ke ŝi ne manĝ'as, kvankam ĝeneral'e ŝi est'as frand'em'a. Kaj ŝi rigard'ad'is li'n ofend'iĝ'e. Li ebl'e mis'humur'e verŝ'is tro da ostr'a saŭc'o, da arom'aĵ'o, aŭ i'o'n simil'a'n en ŝi'a'n manĝ'aĵ'o'n. Li hav'as tia'n karakter'o'n.”

Neni'o'n pli Jano ek'sci'is el tiu simpati'a ĉin'o, kies sankt'aval'a'j manier'aĵ'o'j impres'is tiel strang'e. Sed el la mal'mult'o dir'it'a, li ricev'is konfirm'o'n de antaŭ'a supoz'o: ke Jorli en'korp'ig'is al si la venen'o'n per la kurac'il'a kapsul'o. Neni'u ali'a hipotez'o taŭg'us kun la nun cert'a'j fakt'o'j.

15

Pens'ant'e, ke la laboratori'a raport'o koncern'e la skatol'o'n ver'ŝajn'e ne est'os jam pret'a, Jano decid'is re'vid'i Lejlan Gorazdon.

Li pied'ir'is tra la park'o, direkt'e al ŝi'a labor'ej'o, kiam ĝoj'a voĉ'o li'n surpriz'salt'ig'is:

“Ej! Kar'a — Karal!”

Nur unu person'o uz'is tiu'n amik'a'n vok'manier'o'n. Jano turn'is si'n. Efektiv'e, la mult'fac'et'a jun'ul'o al'rapid'is de flank'a voj'o kun larĝ'a rid'et'o.

“Salut'o'n, Stefano. Vid'i vi'n mi'n plezur'ig'as, eĉ pli: rav'as.”

“Tia'n efik'o'n mi hav'as sur mult'a'j'n person'o'j'n, kvankam mi ne kompren'as ĝi'n. Ĉu vi pens'as, ke mi dev'us iĝ'i klaŭn'o?”

“Hehe! Vi ne mal'taŭg'us. Sed ne pro tio mi ĝoj'as vi'n renkont'i. Nur profesi'e.”

“Oj ve! Vi kor'krev'ig'ul'o! Tio'n mi dev'us atend'i. Korp'o de pork'o! Ne mi kiel person'o met'as sur vi'a'n detektiv'e griz'a'n mien'o'n iom da sun'a gaj'o, nur mi kiel maŝin'o-por-inform'i-mal'labor'em'a'n-polic'o'n.”

Li komik'e el'ig'is afekt'it'a'n ĝem'spir'o'n.

“Nu, nu, nu, ve kaj ve!” li re'e ĝem'spir'is, “mi'a nun'a filozofi'o dev'ig'as mi'n respekt'i eĉ la plej mal'plaĉ'a'j'n insekt'o'j'n. Sen'dub'e polic'an'o'j est'as tie inkluziv'it'a'j. Plej respekt'e mi do nun demand'as, kio'n mi pov'as far'i serv'e al la detektiv'a moŝt'o.”

“Vi pov'as sid'i sur'benk'e kun mi'a moŝt'o, se tio ne est'as postul’ tro ofend'a por vigl'a jun'ul’ kiel vi,” Karal respond'is, mok'e imit'ant'e la sankt'aval'a'n manier'o'n parol'i.

“Vi ŝat'as benk'o'j'n ĉi-park'e. Mi tio'n rimark'is,” rid'voĉ'e dir'is Stefano, kiu al'don'is per tre mal'laŭt'a konfidenc'a ton'o:

“Ne tim'u, mi ne dir'os al onkl'in'o Ĝoja, ke ĉiu'foj'e, kiam mi tra'ir'is la park'o'n, ek'de pas'int'a vendred'o, mi vid'is vi'n am'ind'um'i kun mal'grand'a bul'o da gras'o, ceter'e iom tro nerv'a por mi'a gust'o ... mi las'as ŝi'n al vi. Fid'u la lojal'a'n nev'o'n: mi ne perfid'os vi'n.”

“Kial vi dir'as: ‘ĉiu'foj'e’. Nur unu foj'o'n mi parol'is kun ŝi.”

“Efektiv'e, nur unu foj'o'n mi tra'ir'is la park'o'n ek'de pas'int'a vendred'o. Haha!”

“Ne tre sprit'e! Sed jen, ek'sid'u kun mi, ĉi tiu benk'o perfekt'e taŭg'as. Kaj las'u vi'a'j'n klaŭn'aĵ'o'j'n dum moment'o por raport'i pri vi'a misi'o. Ĉu vi trov'is i'o'n?”

“Iu'n vi vol'as dir'i, ĉu ne? Iu'j'n mi trov'is. Preskaŭ ĉiu'j'n, fakt'e. Unu kon'ig'is al mi ali'a'n, kiu rilat'ig'is mi'n kun ali'a, ktp ktp. Kaj jen mi'a fidel'a raport'o: neni'a ĵaluz'o al Jorli inter tiu'j ge'knab'o'j; ili ĝeneral'e ŝat'is li'n kaj ne trov'is li'n sufiĉ'e fort'a person'ec'o por li'n envi'i. Li hav'is unu am'at'in'o'n post la ali'a. Antaŭ kelk'a'j semajn'o'j, est'is apotek'ist'in’, last'e labor'ist'in'o el viand'o'pak'ej'o. Mi sukces'is parol'ig'i kelk'a'j'n el tiu'j knab'in'o'j. Ili'a vid'punkt'o tre simil'as: ‘bon'a knab'o, iom tro ekscit'it'a, tre bel'a por rigard'i, sed ne ver'e al'log'a al normal'a in'o’.”

“Kaj la vir'o'j en la grup'o?”

“Simil'e re'ag'is, kun simil'a juĝ'o. Tio plej frap'is mi'n pri tiu'j ul'o'j. Ili ĉiu'j re'ag'as sam'e, kio'n ajn vi dir'as. Ver'ŝajn'e pro viv'i tiom kun'e, sen el'ir'i el si'a sfer'o. Kred'u mi'n: por est'i komplet'a person'ec'o, neces'as hav'i mult'a'j'n divers'a'j'n okup'o'j'n...”

“Ne far'u la parol'ad'o'n pri vi'a viv'koncept'o. Mi kon'as ĝi'n parker'e,” romp'is Jano. “Kio'n ili dir'as pri la mort'o?”

“La sam'o'n. Ili ĉiu'j dir'as la sam'o'n ankaŭ pri'e,” Stefano dialekt'is. “Kaj ne stult'a'n hipotez'o'n. Por ili est'as neni'u dub'o: la krim'o'n kulp'as la polic'o.”

“Kio'n?” Karal ek'salt'is.

“Vi aŭd'is ĝust'e: ili est'as tut'e cert'a'j, ke la polic'o mort'ig'is Paŭlon por sen'iĝ'i je hom’, kiu kuraĝ'is serioz'e en'danĝer'ig'i la burĝ'a'n soci'o'n.”

“Ili kred'is tio'n pri Jorli, ĉu ver'e?”

“Tut'e firm'e. Ili trov'is Paŭlon ekscit'it'a, tro nerv'a kelk'foj'e, ne sufiĉ'e stabil'a por ver'e fort'i, sed ili admir'is li'a'n kuraĝ'o'n kaj li'a'n manier'o'n organiz'i. Ili pens'is, ke li'a bel'a vizaĝ'o util'as, ĉar oni ne facil'e suspekt'as iu'n, kiu aspekt'as anĝel'e. Sed ili konvink'iĝ'is, ke la polic'o ek'sci'is pri li'a'j plan'o'j, kaj decid'is li'n likvid'i.

“Ĉiu'j sen'escept'e?”

“Ĉiu'j, kun kiu'j mi parol'is aŭ pri kiu'j mi sci'is, pens'as sam'e. Kaj mi ne dub'as pri la sincer'ec'o. Kelk'a'j memor'as mi'n de la temp'o, kiam mi al'iĝ'is al la rond'o de marks'ism'a'j stud'o'j. La pli'mult'o en tiu grup'o est'as student'o'j, kaj la fakt'o, ke mi est'as part'a labor'ist'o mult'e kontribu'is al mi'a prestiĝ’. Ili ne sci'as, ke mi est'as vi'a nev'o, kaj mi pret'us vet'i, ke ili dir'is la ver'o'n.”

“Kaj en la atlet'a klub'o, ĉu vi ek'sci'is i'o'n?”

“Ili ne sci'is pri la mort'o de Jorli. Ili kon'as li'n ne tre bon'e, ĉar li ne est'is ver'e regul'a part'o'pren'ant'o. La ĉef'a koment'o pri li est'is: ‘li ne ŝat'as perd'i’. Li volont'e sekv'as la trejn'o'n, kaj li montr'iĝ'as infan'e-naiv'e mem'kontent'a, kiam li en kur'o al'ven'as unu'a. Plur'a'j dir'as al mi: ‘ne ver'a sport'ul’; tiu knab'o bezon'as sti admir'at'a’.”

“Ĉu i'o'n ali'a'n vi ek'sci'is, kio help'us en mi'a enket'o?”

“Ne. Ŝajn'as al mi, ke jam est'as mult'eg'o. Ĉu vi ne sam'opini'as?”

“Ho jes, Stefano, vi help'is mi'n grandioz'e. Est'u dank'at'a. Permes'u nun, ke mi rapid'u ... al mi'a am'at'in'o.”

“Ĉu ver'e?”

“Jes. Post du'on'hor’ (kiel dir'as vi el Sankt'aval'o) vi trov'os mi'n ĉi tie sid'ant'a'n kun fajr'o'sang'a brun'a vulkan'in'o.”

“Kapr'o de park'o! Vi sci'pov'as vir'viv'i!” Li okul'um'is. “Ne tim'u, mi ne dir'os al onkl'in’.”

Kaj li mal'aper'is for.

*

En la super'bazar'o, kie Lejla deĵor'is, est'is plen'e aktiv'a temp'o. La polic'an'o do ir'is pet'i de ŝi'a estr'o, ke ŝi kelk'a'n temp'o'n inter'romp'u la labor'o'n.

Al'ven'ant'e, ŝi impres'is li'n kiel lac'a, pli aĝ'a, pli mal'dik'a. Li konduk'is ŝi'n al la apud'a park'o, kaj elekt'is benk'o'n diskret'e lok'it'a'n. Ŝi'a voĉ'o perd'is mult'e el si'a antaŭ'a firm'ec'o, kiam ŝi respond'is al li:

“Jes, mi sci'is, ke Paŭlo ir'is Kastelomaran. Al mi tio ne plaĉ'is. Ali'flank'e mi pens'is, ke tiu ul'o pov'us est'i font'o de mon'o por ni'a'j ag'ad'o'j, kio plej util'us. Sed mi opini'as, ke mi dir'is tio'n al mi, por mi'n trankvil'ig'i, ĉar mi vid'is, ke la invit'o tro tent'as Paŭlon, kaj li ne hav'as la fort'o'n rifuz'i. Kontraŭ du'semajn'o da pag'at'a neni'far’, apud blu'a mar'o, kun bon'a'j manĝ'o'j kaj bon'a lit'o, kiu rezist'us, viv'int'e tut'a'n viv'o'n da prolet'a pen'ad'o?”

“Ĉu vi ne trov'is tiu'n invit'o'n ekstrem'e strang'a?”

“Ho jes! Mi unu'e pens'is: est'as la politik'a'j kontraŭ'ul'o'j de Paŭlo, kiu'j vol'as li'n log'i mal'proksim'e'n, ebl'e por li'n murd'i, aŭ por li'n kompromit'i. Sed li iom pli rakont'is pri la ul'o, tiel intens'e, ke ... Mi ne rezist'is. Mi foj'e atend'is kaŝ'it'e la fin'o'n de l’kurs'o ĉin'kuir'a, tiom mi sci'vol'is. Feliĉ'a hazard'o far'is, ke ĝust'e tiu'vesper'e ili long'e babil'is sur la trotuar'o antaŭ ol dis'iĝ'i. Ili ne vid'is mi'n. Mi ne aŭd'is ĉio'n, sed tamen sufiĉ'e. Precip'e mi li'n observ'is. Mi kompren'is, fin'fin'e.”

“Kio'n ĝust'e vi kompren'is?”

“Ke tiu ul'o est'as vir'am'a, ke li en'am'iĝ'is al Paŭlo. Est'is vid'ebl'e, aŭd'ebl'e. Li ĉiu'moment'e prov'is li'n tuŝ'i. Kaj Paŭlo ...”

Ŝi ek'plor'is, kaj ŝi'a plu'a rakont'o est'is hak'at'a de singult'o'j kaj snuf'o'j.

“Paŭlo ne rezist'is, ne al'pren'is firm'a'n rifuz'a'n si'n'ten'o'n. Li rigard'is tiu'n fi'ul'o'n, kvazaŭ sorĉ'at'a, direkt'is al li si'a'n ... si'a'n ... (la plor'singult'ad'o intens'iĝ'is) ... si'a'n mir'ind'a'n rid'et'o'n. Mi pens'is: li est'as kvazaŭ sen'help'a bird'o fascin'at'a de serpent'o. Tio mi'n naŭz'is, ŝir'is mi'a'n anim'o'n. Mi vol'is far'i i'o'n, rivel'i mi'n, kri'i skandal'e, sed mi est'is tro mal'feliĉ'a. Ŝajn'is al mi, ke tro mal'fru'as, ke Paŭlo jam am'as li'n.”

“Tamen vi vid'is Paŭlon plu, ĉu ne?”

“Jes. Post'e, mi'a kuraĝ'o re'ven'is. Tiu'vesper'e mi'a'j rev'o'j dis'krev'is, mi tio'n ne atend'is, est'is nur sci'vol'a. Sed post'e mi decid'is lukt'i, tamen neniam kuraĝ'ant'e parol'ig'i Paŭlon pri tiu afer'o. Mi ĉef'e emfaz'is la neces'o'n politik'e ag'i, pens'ant'e, ke nur tio li'n de'turn'os de tiu dekadenc'a burĝ'o. Ve!”

Re'a plor'torent'o. Tiu spert'o sen'dub'e est'is super'hom'e sufer'ig'a al la et'a “karn'o'bul'o”. Jano kompren'is, kaj sent'is kompat'o'n.

“Paŭlo!” ŝi ek'kri'is, tener'e, kaj daŭr'ig'is: “Li ne plu est'is la sam'a. Mi ne mensog'is la ali'a'n foj'o'n, kiam mi dir'is, ke lund'o'n antaŭ li'a mort'o ni kun'e kuŝ'is. Kuŝ'is ni kun'e, est'as ver'o, sed nur kuŝ'is. Ĉu vi kompren'as? Ek'de la tag'o, kiam tiu sukces'is li'n traf'i, mi ne sci'as kiel, Paŭlo lit'e kun mi mal'pli kaj mal'pli vir'is. Tiu'n lund'o'n est'is komplet'a fiask'o. Imag'u. Vir'o du'dek'tri'jar'a! Tiu pervers'ul'o li'n fuŝ'is komplet'e.”

“Oni ne sukces'as tiel facil'e ŝanĝ'i iu'n, se ne ekzist'as en ĉi-last'a profund'a'j tendenc'o'j sam'direkt'a'j”, pens'is Karal sam'temp'e memor'ant'e, ke hom'o, kia Timoteo Valdunja, ekzempl'e, ĉiam taks'is Paŭlon ne aŭtent'e vir'a. Li demand'is:

“Mard'o'n pas'int'semajn'e, vi pas'ig'is la vesper'o'n kun amik'o'j. Mi bezon'as sci'i, kiu'j ili est'as. Ĉu vi bon'vol'os?”

Ŝi hezit'is, moment'o'n al'pren'is si'a'n defi'a'n mien'o'n, kaj fin'e lev'is ŝultr'o'j'n, kvazaŭ por signif'i “neni'o plu grav'as nun”. Ŝi don'is ili'a'j'n nom'o'j'n, plus kelk'a'j'n person'a'j'n detal'o'j'n, kiu'j'n li not'is. La detektiv'o konstat'is, ke ĉiu'j jam trov'iĝ'is sur la list'o, kiu'n li don'is al Stefano: est'is ĉiam la sam'a rond'o. Fin'e li demand'is:

“Koncere la kurac'il'o'n, kiu'n Paŭlo glut'is ĉiu'vesper'e. Kie li konserv'is ĝi'n?”

“Est'is du lok'o'j: en tir'kest'o li'a'ĉambr'a, kaj en la mal'dekstr'a poŝ’ de la pluv'jak'o, kiu'n li ĉiam sur'hav'is ekster'e.”

“Ĉu li kutim'is konserv'i tiu'n jak'o'n sur si, kiam li rest'is ie intern'e, ekzempl'e en restoraci'o, ĉe la labor'o, ĉe amik'o'j?”

“Ne. Est'as palt'o-jak'o, kiu'n li sur'met'as ĉi-sezon'e por el'ir'i, kiam est'as ne tre varm'e; sed kie oni ankoraŭ hejt'as, li for'pren'as ĝi'n kaj ĝeneral'e pend'ig'as ĝi'n sur hok'o. Li ne ŝat'as las'i ĝi'n ie ajn sur seĝ'o, pli mal'pli fuŝ'e fald'it'a, kiel mult'a'j far'as.”

“La afer'o'j preciz'iĝ'as”, pens'is Jano, for'las'int'e la dik'ul'in'et'o'n kaj, paŝ'ant'e ofic'ej'e'n, li mens'e ord'ig'is la nun far'ot'a'j'n task'o'j'n.

16

La rest'o'n de la maten'o la detektiv'o pas'ig'is serĉ'ant'e konfirm'o'n de fakt'o'j jam kon'at'a'j. Ĉu telefon'e, ĉu vizit'e, li tiel ek'sci'is, ke jen'a'j fakt'o'j trov'iĝ'as ekster ĉia dub'o: la ĉin'a manĝ'aĵ'o de l’fatal'a merkred'o ne en'hav'is kombin'o'n de dolĉ'a kaj spic'fort'a aĵ'o'j; Paŭlo ĝeneral'e glut'is la kurac'il'o'n mez'e de vesper'manĝ'o, help'ant'e si'n per mal'varm'a akv'o; oni vid'is li'n tio'n far'i ankaŭ la koncern'a'n merkred'o'n; la du jun'a'j amik'in'o'j ne ĉe'est'is la kurs'o'n tiu'tag'e; kiam li vizit'is la kurs'o'n, Paŭlo ĉiu'foj'e pend'ig'is si'a'n jak'o'n sur hok'o en'ir'ej'a, apud la neces'ej'o, ĉar en la kurs'kuir'ej'o est'is varm'e. Koncern'e eventual'a'n mal'facil'ec'o'n spir'i fin'e de la kurs'o, simptom'a'n pri serioz'a kor'mal'fort'iĝ'o, la opini'o'j diferenc'is: la ĉin'o neni'o'n rimark'is; laŭ f-in'o Bolomaj, li parol'is rapid'e, ekscit'iĝ'e, tut'e kiel kutim'e; laŭ s-in'o Gutmanis kaj s-ro Agister, li efektiv'e spir'is iom kiel person'o, kiu supr'e'n'kur'is ŝtup'ar'e.

Nun, kiam ne rest'is dub'o pri la temp'o kaj manier'o de l’for'pas'o, oni pov'is eksklud'i la si'n'mort'ig'a'n hipotez'o'n: est'us psikologi'e ne'imag'ebl'e, ke hom'o, kiu vol'as ĉes'ig'i si'a'n viv'o'n, ir'as ekscit'it'a al regul'a kun'ven'o, kaj mez'e de ĉiu'j, sen vid'ebl'a emoci'o, en'glut'as mort'ig'a'n substanc'o'n, kiu'n li antaŭ'e en'ig'is en gelaten'a'n kapsul'o'n.

La sol'a al'las'ebl'a klar'ig'o pri la mort'o de Jorli do est'is, ke iu met'is en la poŝ'o'n de l’jak'o (eventual'e en la tir'kest'o'n hejm'e) mort'ig'a(j)n kapsul'o(j)n, aŭ en la skatol'o'n de Paŭlo, aŭ en simil'a'n, antaŭ'e prepar'it'a'n skatol'o'n. Tiu'merkred'e, laŭ du atest'ant'o'j — Sergjo Agister kaj Elsa Gutmanis — Paŭlo el'ir'is el la kurs'ej'o ĝust'e antaŭ la manĝ'o por ir'i pren'i la medikament'a'n skatol'o'n el si'a jak'o, en'ir'ej'e.

Sen'kuraĝ'ig'e por enket'ist'o est'is, ke, tiu'metod'e, la moment'o, kiam la viktim'o en'buŝ'ig'is si'a'n mort'ig'il'o'n iĝ'is komplet'e hazard'a. La tut'a kutim'a rezon'ad'o per alibi'o'j do far'iĝ'is ne'aplik'ebl'a ĉi-kaz'e.

La raport'o de l’polic'a laboratori'o al'ven'is tuj antaŭ tag'mez'o. Ĝi est'is mir'ig'a.

La karton'a skatol'o, por produkt'o tiu'spec'a, est'as la ekster'aĵ'o. En ĝi trov'iĝ'as paper'o kun fak'a'j indik'o'j kaj plat'a uj'o el vitr'ec'a plast'a material'o, plen'a je gelaten'a'j kapsul'o'j en'hav'ant'a'j la pulvor'a'n medikament'o'n. Mal'mol'a plast'a ŝtop'il'o ferm'as la uj'o'n.

Kaj sur la ŝtop'il'o kaj divers'lok'e sur la uj'o la laboratori'o trov'is klar'a'j'n fingr'o'spur'o'j'n las'it'a'j'n de du person'o'j: Jorli, kaj iu ne'kon'at'a. Ĉi-ties est'is pli mult'a'j ol tiu'j de l’viktim'o, kiu'j est'is kelk'lok'e stamp'it'a'j super tiu'j de la ne'kon'at'o. Pli'grand'ig'it'a'j fot'o'j de l’fingr'o'prem'aĵ'o'j est'is al'don'it'a'j al la raport'o.

Ĉiu'j kapsul'o'j rest'int'a'j en la uj'o en'hav'is nur la normal'a'n medikament'o'n, sed mikroskop'a stud'o de la et'a'j polv'er'o'j trov'iĝ'ant'a'j en la karton'o rivel'is kristal'o'n de ĥalkomfalino.

La last'a detal'o nur konfirm'is pli'a'fakt'e punkt'o'n jam cert'a'n, nom'e, ke iu uz'is la medikament'o'n kiel rimed'o'n por murd'i Paŭlon. Janon ĝi do ne surpriz'is. Sed ali'a fakt'o mir'ig'is li'n, nom'e, ke tiom da fingr'o'prem'o'j stamp'iĝ'is sur la uj'o.

“Ne'kred'ebl'e”, li pens'is. “La krim'o ĉiu'rilat'e sign'as ruz'o'n kaj inteligent'o'n. Kiel la krim'ul'o, ni'a'epok'e, pov'is kulp'i tiel stult'a'n erar'o'n, kiel manipul'i nud'a'man'e plast'a'n uj'o'n, sur kiu la fingr'o'j nepr'e las'as spur'o'j'n ident'ig'a'j'n?”

Li decid'is hav'ig'i al si fingr'o'stamp'o'j'n de ĉiu koncern'at'o, komenc'ant'e per Karina Frisk kaj ges-ro'j Gutmanis, pro la kurac'il'a metod'o murd'i, kaj trans'ir'ont'e post'e al Landarte, ĉar la mort'ig'il'o de'ven'is de Afrik'o.

*

Li mal'fru'is por la hejm'a tag'manĝ'o. Post kiam la infan'o'j for'ir'is, dum li re'trov'iĝ'is sol'a kun la edz'in'o por trink'i la tradici'a'n kaf'o'n, ŝi al'parol'is li'n kun bril'a'j okul'o'j:

“Mi leg'is la paper'o'j'n de Jorli, kiu'j'n vi al'port'is hejm'e'n hieraŭ.”

“Ĉu interes'e?”

“Jes kaj ne. Ted'a makaroni'aĵ'o de iu obsed'at'a per infan'a dezir'o ĉio'n revoluci'i. Sed io frap'is mi'n, kio vi'n interes'os.”

Ŝi halt'is. Li rigard'is ŝi'n, sci'vol'a. Tuj en'ir'int'e, li jam diven'is, ke ŝi'n juk'as la sen'pacienc'a dezir'o i'o'n komunik'i, sed la ĉe'est'o de infan'o'j ŝi'n mal'help'is.

“Ebl'e mi'a psikologi'a trejn'iĝ'o mis'gvid'as mi'n,” ŝi re'parol'is, “kaj ĉi tio est'as nur hipotez'a. Tamen mi mi'n demand'as ...”

Ŝi re'e ek'silent'is; ĉu intenc'e, por tikl'i li'a'n sci'vol'em'o'n?

“Vi vi'n demand'as ...”

“Mi mi'n demand'as, ĉu pov'us est'i nur ŝanc'a afer'o. La ekzempl'o'j, kiu'j'n li uz'as, la simbol'o'j, per kiu'j li esprim'as bild'e si'a'n pens'o'n, la metafor'o'j, ĉio ĉi turn'iĝ'as ĉirkaŭ unu tem'o obsed'e: fajr'o.”

“Nu, tio est'as normal'a. La kolor'o simbol'a pri revoluci'o est'as ruĝ'a, kiel fajr'o, kaj tiu'j jun'ul'o'j volont'e parol'as pri fajr'ig'o de la mal'nov'a soci'o, ktp.”

“Jes. Tamen grav'as la oft'ec'o: ĉe la ali'a'j, tio okaz'as normal'kvant'e; ĉe Paŭlo est'as kvazaŭ konstant'aĵ'o.”

“Kaj kio'n vi konklud'as?”

“Mi medit'is pri tiu fakt'o. Mi pens'is pri ĉio, kio'n vi dir'is pri Jorli. Ĝi form'as koher'a'n psik'a'n bild'o'n: ne'stabil'a jun'ul'o, kiu dezir'as venĝ'o'n, sopir'as al hero'a ag'o, kapabl'as sad'ism'e ĝu'i detru'o'n, dub'as pri si'a valor'o kaj vir'ec'o, kaj prov'as korekt'i tiu'j'n dub'o'j'n pruv'ant'e al si, ke li est'as grand'ul'o. Jen li'a karakter’, ĉu ne? Krom'e, li'a famili'o mort'is dom'brul'e, se mi ne erar'as, kio pov'is profund'e impres'i la psik'o'n de tia sent'em'a infan'o, kaj vek'i en li ne'konsci'a'j'n fantazi'aĵ'o'j'n don'ant'a'j'n al fajr'o valor'o'n de sorĉ'a mister'o, kiu'n solv'i nur konkret'a ag'o pov'us.”

“Efektiv'e.”

“Nu, memor'u, kio'n li ŝmir'is sur la Grand'a Pont'o: ‘Bojkot'u Ĉ-T’. Kaj memor'u, ke kelk'a'j'n tag'o'j'n post'e, la alud'it'a ĉio'vend'ej'o — Alt'a Tur'o — komplet'e brul'is, ke la polic'o konvink'iĝ'is, ke est'as krim'a far’, kvankam ĝi neniam sukces'is trov'i la jun'ul'o'n, kiu suspekt'ind'e el'ir'is kaŝ'e el la magazen'o, kaj kiu'n, malgraŭ li'a si'n'gard'o, plur'a'j atest'ant'o'j vid'is ...”

Dum moment'o, Jano ŝi'n rigard'is kun buŝ'o mal'ferm'it'a.

“Diabl'e!” li dir'is, kaj plu silent'is, kvazaŭ traf'it'a de fulm'o.

“Vi'a el'pens'aĵ'o mi'n stimul'as,” li fin'e voĉ'is. “Ĉu Paŭlo est'us la kulp'int'o de tiu fajr'eg'o? Est'os facil'e kontrol'i.”

“Tio'n mi pens'is. Kvankam mi ne imag'as, kia'manier'e tio pov'as rilat'i al li'a mort'o ...”

“Mi kur'as ofic'ej'e'n. Vi hav'is geni'a'n ide'o'n.”

Ŝi pen'is li'n halt'ig'i:

“Ej! Ne flug'u tiel, vi pov'us tamen minut'o'n ripoz'i ...”

Tio'n ŝi dir'is kvazaŭ laŭr'it'e. Ŝi ja sci'as, ke kiam li'n ten'as simil'a ide'o, neni'o al'las'us prokrast'o'n. Vid'ebl'e li'a mens'o jam fulm'is al nov'a direkt'o.

*

“Izabela!” li kri'is en'ir'ant'e. Feliĉ'e, ŝi jam al'ven'is.

“Je vi'a dispon'o!” ŝi respond'is, mok'far'ant'e soldat'a'n salut'o'n.

“La dosier'o'n pri la brul'eg'o de Alt'a Tur'o, tuj! Kaj post'e, tra'serĉ'u ni'a'n kolekt'o'n por trov'i kvar aŭ kvin fot'o'j'n de vir'o'j kiel ebl'e plej simil'a'j al Paŭlo Jorli.”

Post kelk'a'j minut'o'j ŝi al'port'is la dosier'o'n. Ĝi en'hav'is la atest'o'j'n de tri person'o'j vid'int'a'j la jun'ul'o'n, kiu'n fask'o da fakt'o'j aper'ig'is kiel tut'e probabl'a'n respond'ec'ul'o'n de l’krim'a brul'ig'o. Polic'a desegn'ist'o est'is far'int'a krajon'a'n portret'o'n de la knab'o laŭ tio, kio'n la tri vid'int'o'j indik'is kaj sugest'is korekt'i. La rezult'o relativ'e bon'e simil'is Paŭlon, kvankam ĝi tut'e ne re'produkt'is ties bel'ec'o'n.

Tuj post kiam Izabela al'ven'is kun kvin'o da fot'o'j, Jano ili'n pren'is kaj re'ir'is for. La ŝanc'o li'n favor'is: ĉiu'j tri atest'int'o'j trov'iĝ'is en la urb'o. Kiam li montr'is la fot'o'j'n de kvin mal'sam'a'j vir'o'j, pet'ant'e indik'i la fuĝ'int'o'n el Alt'a Tur'o, ĉiu'j tri, post atent'a rigard'o, elekt'is tiu'n de Jorli. Per strang'a zigzag'ad'o, la enket'o pri jun'a venen'it'o jen solv'is problem'o'n, ĉe kiu jam plur'a'j'n semajn'o'j'n la polic'o stumbl'is sen esper'o progres'i.

17

Aĉet'ant'o'j ĉi-foj'e svarm'is en “Popol'a Apotek'o”. Jano do decid'is iom promen'i antaŭ ol komenc'i si'a'n demand'ad'o'n. Blov'is vent'o, kaj nub'o'j rapid'e sekv'is unu'j la ali'a'j'n, tiel ke, laŭ la orient'iĝ'o rilat'e al la vent'o'direkt'o kaj laŭ tio, ĉu la sun'o nun bril'is aŭ est'is kaŝ'it'a, al promen'ant'o ŝajn'is, ke li pas'as de vintr'o al somer'o aŭ invers'e en nur kelk'a'j sekund'o'j.

La detektiv'o paŝ'is surkaje laŭ Tjazo, fakt'e ĝu'ant'e tiu'j'n temperatur'ŝanĝ'o'j'n, kiu'j koler'ig'us iu'n ne nask'it'a'n kiel li kun plus'o'j da bon'humor'o. Li ne pens'is pri si'a enket'o. Du knab'o'j, dek'unu-dek'du'jar'a'j, lud'is sur la kaj'o. Aŭd'iĝ'is plaŭd-bru'o.

“Korp'o de pork'o!” sakr'is unu, “mi fal'ig'is ĝi'n.”

“Bufido!” koler'is la ali'a. “Ĉiam sam'e kun vi! Hejm'e ni'n traf'os bel'a ben’, vi vid'os!”

Janon amuz'is la muzik'o de l’voĉ'o'j, tip'e sankt'aval'a. Mal'varm'a ek'blov'o li'n trem'ig'is, kio pens'ig'is li'n pri la varm'a apotek'o. Li ir'is re'turn'e.

Kvankam plur'a'j person'o'j ankoraŭ star'is intern'e, li decid'is en'ir'i. Li gest'is al Karina Frisk:

“Ĉu vi pov'us liber'iĝ'i minut'et'o'n?”

“Moment'o'n! Mi pet'os permes'o'n.”

Ŝi tuj re'ven'is jes'ant'e. Mank'e de diskret'a lok'o en la apotek'o, li propon'is al ŝi apud'a'n kaf'ej'o'n.

“Mi mi'n demand'as, ĉu vi mensog'is al mi,” li dir'is incit'e, kiam ambaŭ sid'is sur la komfort'a'j seĝ'o'j.

“Ne mi,” ŝi simpl'e respond'is, atend'ant'e klar'ig'o'n.

“Ŝajn'as, ke Paŭlo Jorli aĉet'ad'is ĉe vi medikament'o'j'n, eĉ freŝ'dat'e,” li dir'is, el'poŝ'ig'ant'e la karton'a'n skatol'o'n kun la mark'o “Popol'a Apotek'o”. “Tio'n oni trov'is ĉe li.”

“Mi de antaŭ tre long'e ne vid'is li'n en ni'a butik'o,” ŝi dir'is sam'e trankvil'e. “Sed tio'n ni facil'e kontrol'os. Vi'a'n medikament'o'n oni ricev'as nur kontraŭ kurac'ist'a preskrib'o, kaj ĉiu'j'n preskrib'aĵ'o'j'n ni registr'as.”

“Kio garanti'as, ke vi ne hav'ig'is tio'n al li, sen ĝi'n registr'i?”

“Mi ne est'as frenez'a. La stok'o dev'as egal'i la aĉet'o'j'n min'us la vend'o'j. Ni'a libr'o'ten'ad'o est'as strikt'a por produkt'o'j postul'ant'a'j preskrib'o'n. Vi pov'os demand'i la mastr'o'n.”

Post ne'long'e, Karal re'est'is en la apotek'o, foli'um'ant'e dik'a'n libr'o'n. La kontrol'o montr'is, ke efektiv'e Paŭlo Jorli ne aĉet'is tie kurac'il'o'j'n sub'met'it'a'j'n al la leĝ'o pri preskrib'o. Sed la koncern'a libr'o en'ten'is surpriz'o'n: du semajn'o'j'n antaŭ ol Paŭlo mort'is, aĉet'is la menci'it'a'n kurac'il'o'n f-in'o Marta Bolomaj, laŭ preskrib'o de d-ro Gutmanis!

Detektiv'o Karal pet'is f-in'o'n Frisk ink'i al si la fingr'o'j'n kaj ili'n prem'i sur paper'o'n. Ŝi akcept'is sen'koment'e, kvazaŭ la fakt'o star'i inter la suspekt'at'o'j ŝi'n tut'e ne koncern'us.

Re'e en si'a ofic'ej'o, li kompar'is la fingr'o'stamp'o'j'n kun tiu'j en la raport'o. Ne pov'is est'i dub'o: Karina Frisk ne est'is la person'o, kiu manipul'is la uj'o'n. Pri tio Jano ne mir'is. Li sci'is, ke ŝi est'as inteligent'a. Se ŝi far'us krim'o'n, ŝi tia'n erar'o'n ne kulp'us.

*

“Ĉiam mal'fid'u la propr'a'n inklin'o'n”, konsil'is al si polic'a detektiv'o Karal respond'ant'e la salut'o'n de d-ro Gutmanis. Li sent'is fort'a'n simpati'o'n al la mild'a kor'fak'ul'o, kies vizaĝ'o esprim'is tiel bel'e miks'aĵ'o'n el bon'kor'ec'o, anim'a simpl'ec'o kaj rafin'it'a kultur'o mal'oft'a'n eĉ en la Sankt'a Val'o de Tjazo, tamen ne'ordinar'e riĉ'a je simpati'a'j hom'tip'o'j.

“Sinjor’ doktor'o,” Karal komenc'is, ne'konsci'e uz'ant'e la lok'a'n elizi'o'n, “unu el vi'a'j freŝ'dat'a'j klient'in'o'j est'is iu mal'jun'a fraŭl'in'o, laŭ'nom'e Marta Bolomaj.”

“Preskaŭ ok'dek'jar'a, ĉu ne ver'e?” respond'is la kurac'ist'o, sam'temp'e tra'serĉ'ant'e si'a'n slip'ar'o'n. “Jes, mi memor'as ŝi'n. Fenomen'o, mi taks'as ŝi'n. Kio'n vi dezir'as pri ŝi, se la dev'o respekt'i profesi'a'n konfidenc'o'n ...”

“Mi pens'as, ke vi ne bezon'as perfid'i sekret'o'n. Ŝi prezent'is preskrib'o'n de vi por la sam'a medikament'o, kiel Paŭlo Jorli, kaj mi vol'us sci'i, ĉu tiu preskrib'o est'as aŭtent'a.”

“Ĉu vi suspekt'as ŝi'n? Jes, tio'n mi pov'as konfirm'i. Preskrib'is mi la kurac'il'o'n.”

“Se mi demand'os kial, vi respond'os, ke vi juĝ'is tio'n plej bon'a ŝi'a'kaz'e, aŭ ke preciz'ig'i vi'a'j'n motiv'o'j'n kontraŭ'us la regul'o'n pri medicin'a sekret'o. Mi do ne demand'os.”

La kurac'ist'o rid'et'is.

“Kaj tamen vi demand'as, ĉu ne ver'e? Fakt'e, tiu person'o fart'as rimark'ind'e bon'e, se oni konsider'as la aĝ'o'n. La kor'o tut'e san'as. Krom iom da reŭmat'ism'o, pez'a digest'o, mal'facil'ec'o en'dorm'iĝ'i, ŝi sufer'as neni'o'n. Almenaŭ fizik'e. Psik'e, kompren'ebl'e, est'as ali'a afer'o.”

Li ek'silent'is, pri'pens'ant'e.

“Jes?” kuraĝ'ig'e dir'is Jano.

“Ide'o'j de persekut'iĝ'o. Vi tio'n cert'e rimark'is, ĉu ne ver'e? Tial mi ne kompren'is, ke ŝi ven'as al mi, ne'kon'at'a kurac'ist'o, dum ŝi cert'e hav'as si'a'n, kiu'n ŝi fid'as. Tia'j person'o'j em'as mal'fid'i iu'n ajn krom kelk'a'j elekt'it'o'j.”

“Ĉu ŝi bezon'is la medikament'o'n?”

“Bezon'is? Hm. Korp'e, cert'e ne. Psik'e, mi dir'us jes. Ŝi bezon'is, ke iu okup'iĝ'u pri ŝi, patr'u al ŝi, kaj don'u al ŝi i'a'n ‘magi'a'n nutr'aĵ'o'n’.”

“Kiel ŝi klar'ig'is, ke ŝi unu'a'foj'e ven'as al vi?”

“Tre rekt'e. Ŝi dir'is: ‘Mi aŭd'is jun'ul'o'n rakont'i, ke li ricev'is de vi medikament'o'n por tiu'j kaj tiu'j simptom'o'j. Mi hav'as ekzakt'e la sam'a'j'n. Bon'vol'u don'i ĝi'n ankaŭ al mi’. Ŝi parol'is, kiel et'a infan'o, kiu dir'us: ‘Joĉjo ricev'is karamel'bon'bon'o'n, ankaŭ mi rajt'as ricev'i unu’. Tial ŝajn'is al mi saĝ'a preskrib'i al ŝi la sam'o'n. Kiel mi jam dir'is al vi, tio est'as sen'danĝer'a ...”

Ili ankoraŭ babil'is kelk'a'n temp'o'n pri divers'a'j afer'o'j sen rilat'o kun la enket'o, sed fin'fin'e Jano ating'is la mal'agrabl'a'n part'o'n de si'a vizit'o: pet'i de la kurac'ist'o fingr'o'stamp'o'j'n. D-ro Gutmanis montr'is kompat'ig'a'n mal'ĝoj'o'n:

“Do ankaŭ mi'n vi suspekt'as?”

“Ne kaj jes. Mi suspekt'as neniu'n. Mi'a task'o est'as, ne suspekt'i, sed kolekt'i kiel ebl'e plej mult'e da inform'o'j, fakt'o'j kaj don'it'aĵ'o'j pri ĉiu'j. Pro cirkonstanc'o'j, kiu'j'n mi ne rajt'as el'dir'i, fingr'o'prem'aĵ'o'j far'iĝ'is grav'a element'o en la fakt'ar'o. Sen'kulp'ig'u mi'n.”

*

Ricev'int'e la fingr'o'stamp'o'j'n de la kurac'ist'o, kiu post tio tre rapid'e re'montr'is gaj'a'n mien'o'n, la detektiv'o turn'is si'n al la apartament'o, por renkont'i s-in'o'n Gutmanis. Ŝi aper'is mal'pli tim'em'a ol la antaŭ'a'n foj'o'n, kvazaŭ ŝi iel re'trov'is si'a'n emoci'a'n ekvilibr'o'n. Sed pli ol ia ajn ŝi montr'iĝ'is lac'a, kaj kun terur'e lac'ec'a esprim'o, miks'it'a kun mal'gaj'o, ŝi sub'met'is si'n al la fingr'o'stamp'a task'o. Ankaŭ ŝi koment'is pri si'a suspekt'ec'o, kaj al ŝi Jano respond'is preskaŭ sam'vort'e, kel al la edz'o.

Re'ven'int'e ofic'ej'e'n, li kompar'is la fingr'o'prem'o'j'n kun tiu'j trov'it'a'j sur la plast'a botel'o. Evident'iĝ'is, ke nek Karina Frisk, nek Lazár Gutmanis, nek ties edz'in'o manipul'is la kurac'il'uj'o'n. Nun neces'is vizit'i mal'jun'a'n f-in'o'n Bolomaj.

18

La dek'centi'metr'a mal'ferm'o, la ĉen'et'o, la long'a naz'o sur la kap'o sen'korp'a: ĉio laŭ'is tradici'o'n.

“F-in'o Bolomaj, kiel do vi fart'as?” Jano dir'is kun plej amik'a mien'o.

“En'ir'u,” ŝi flustr'is, ne respond'ant'e la demand'o'n.

Ŝi zorg'e ferm'is la pord'o'n kaj li'n konduk'is kuir'ej'e'n.

“Tas'o'n da kaf'o?” ŝi propon'is.

“Kun eg'a plezur’,” li sankt'aval'is, sci'ant'e per long'a spert'o, ke kun tia person'o uz'i la lok'a'n manier'o'n parol'i facil'ig'as konfid'em'o'n. Li tuj al'don'is:

“Ĉu vi ne trink'as tro mult'e da ĝi? Kun vi'a kor’...”

“Kio'n pri mi'a kor'o?”

“Nu, ĝi ne plu est'as du'dek'jar'a. Aŭ ebl'e tio ne est'as ĝust'a. Util'as disting'i la ‘kardi'o'n’ dis'de la ‘kor'o’. Ĉar du'dek'jar'a kor’ pov'as bat'i en ok'dek'jar'a mis'funkci'a kardi’.”

“Kial vi snob'as fak'vort'e? Ĉu vi ven'is raport'i pri la polic'a sukces’ kontraŭ la komplot'o, aŭ nur pri'mok'i mi'a'n san'o'n, kiu — Di'o ben'at'u! –” (ŝi kun'ig'is la man'o'j'n preĝ'o'gest'e) “’stas perfekt'e perfekt'a sen vi'a pri'okup'o.”

“Tamen mi dev'as pet'i vi'a'n pardon'o'n kaj demand'i pri vi'a san'o. Kiel okaz'is, ke vi vizit'is d-ro'n Gutmanis?”

Ŝi rigard'is suspekt'e, hezit'is, fin'e decid'iĝ'is respond'i.

“Foj'e mi pas'ig'is terur'a'n nokt'o'n. Mi'a kor'o kapriol'is fuŝ'e-mis'e, jen halt'is, jen galop'is, kaj mi'n traf'is profund'a mal'trankvil’, kvazaŭ nun est'us la fin'o. Tio okaz'is iu'n mard'o'n. Nu, merkred'o'n mi laŭ'kutim'e al'kurs'as, kaj jen mi aŭd'as Bel'kap'ul'o'n parol'i al s-in'o Mi-ne-manĝ'as. Jen'e: ‘Mi ne sci'as, ĉu mi rest'is eĉ du'dek minut'o'j'n ĉe vi'a doktor'a edz'o’, dir'is la knab'o, ‘kaj jen li postul'as de mi tiom, kiom mi ricev'as por ok hor'o'j da labor'o. Vi burĝ'o'j facil'e plen'ig'as vi'a'n poŝ'o'n’. Ŝi respond'is: ‘Est'as laŭ'tarif'e, kaj la asekur’ pag'as’. ‘Jes’, li dir'is, ‘sed kiu financ'as asekur'o'n? La popol'o, tut'e simpl'e, ĉiam pag'as la popol'o’. Kaj li al'dir'is: ‘Pro et'a kor'a mis'ritm'o, por paper'aĉ'o, kiu'n li makul'as per kurac'il'nom'o, agnosk'u, ke tio ne stas donac'o’. Ktp ktp. Nu, sum'e kaj resum'e, mi ek'sci'is, ke li hav'as ĝust'e la sam'a'n kor'mal'ĝust'o'n kiel mi, kaj ke tiu kurac'il'o efik'as tut'e bon'e al li. Mi demand'is de la ĉin'a kurs'estr'o: ‘Kiu stas tiu sinjor'in'o?’ Kaj li dir'is: ‘stas sinjor'in’ Gutmanis, la edz'in'o de l’fam'a kor'doktor'o’. Mi do decid'is vizit'i la special'ist'o'n, kaj mi rakont'is, kio'n mi aŭd'is, esperant'e, ke li ne pag'ig'os al mi la sam'a'n sum'o'n.”

“Kaj kio'n li far'is?” Jano demand'is amuz'iĝ'e.

“Li aŭskult'um'is atent'e, mi'n parol'ig'is, kaj pet'is de mi la sam'o'n.”

“Ĉu vi akcept'is?”

“Mi dir'is: ‘Tamen, sinjor'o doktor’, est'as mult'e'kost'e’. Li ĝem'spir'is kaj dir'is: ‘Est'as laŭ'tarif'e, kaj la asekur'o pag'os’. Kio'n far'i? Mi ir'is al la Popol'a Apotek'o por la kurac'il’, kaj jen la tut'a afer'o.”

“Kaj ĉu la kurac'il'o bon'e efik'is?”

“Efik'is? Ver'dir'e, nek bon'e nek mal'bon'e. Mi ne uz'is ĝi'n.”

“Kial do?”

“Mi tim'is. Fin'fin'e la edz'in'o ebl'e stas unu el la komplot'ant'o'j. Kaj tiu jun'ul'o ... ĉu est'is ver'a konversaci'o, aŭ kod'a trans'don’ de inform'o ... Ne, ne. Mi ne sent'is mi'n sufiĉ'e sekur'a. Tamen re'foj'e mi hav'is mal'bon'a'n nokt'o'n kun kapriol'a kor'o, kaj mi fort'e hezit'is. Dum'nokt'e, se la kor'o angor'ig'as, oni pret'as glut'i i'o'n ajn por si'n sav'i ... Mi mult'e hezit'is, sed fin'e decid'is ne.”

“Vi do ankoraŭ hav'as la medikament'o'n. Ĉu vi bon'vol'us ĝi'n montr'i?”

Ŝi rest'is silent'a kelk'moment'e, kun koncentr'iĝ'a esprim'o. Fin'fin'e ŝi star'iĝ'is, ir'is al mebl'o, kaj pren'is el tir'kest'o skatol'o'n simil'a'n al tiu trov'it'a ĉe Jorli.

“Vi est'as bon'ŝanc'a, ke mi ankoraŭ ĝi'n hav'as,” ŝi dir'is, mi intenc'is sen'iĝ'i je ĝi.”

“Ĉu ver'e? Pro kio do?”

“Kompren'u mi'n. Kiam mi ek'sci'is, ke tiu jun'ul’ mort'is venen'it'a, mi pens'is: ‘jen tro risk'a afer'o’ kaj decid'is ĝi'n for'ĵet'i. Sed mi est'is inter'romp'it'a, kaj nur nun, kiam vi parol'is pri'e, mi ek'memor'is ...”

Nur pen'e Karal ten'is la vizaĝ'o'n sen'mov'a. Kun mal'rapid'o ŝuld'at'a al la fort'o'streĉ'o, kiu'n li dev'is far'i por reg'i si'n, li dir'is:

“Mi dev'as pet'i, ke vi mi'n akompan'u al la polic'ej'o.”

“Kial?” ŝi demand'is sen eĉ et'a emoci'o.

“Rutin'aĵ'o'j,” li mensog'is. “Vi baldaŭ vid'os.”

“Ĉu la polic'o part'o'pren'us en la komplot'o kontraŭ mi?” ŝi grumbl'a'voĉ'e dir'is, tamen neniel rezist'ant'e li'a'n pet'o'n. Ŝi sur'met'is mantel'o'n. “Pied'ir'e?”

“Mi'a vetur'il'o ni'n atend'as ĉe la trotuar'o,” li dir'is, surpriz'it'a ke ŝi ne kontraŭ'star'as.

Nur en la aŭt'o li demand'is, mild'e:

“Kiel vi ek'sci'is, ke Paŭlo Jorli mort'is venen'it'a?”

“Nu, ĉiu'j sci'as, ĉu ne ... la gazet'o'j ... aŭ la sinjor’ en la kurs'o ...”

Sed neni'u gazet'o menci'is la afer'o'n, kaj neni'u kurs'an'o, eĉ neni'u ekster'polic'a (krom Ĝoja kaj Stefano), fakt'e, sci'is i'o'n ajn pri la manier'o, laŭ kiu Jorli mort'is. Tio ĉiam rest'is sever'e observ'at'a polic'a sekret'o.

Dum moment'o, kiam la vetur'ad'o ne postul'is grand'a'n koncentr'iĝ'o'n, Karal rigard'is si'a'n apud'ul'in'o'n. Mir'e li rimark'is, ke ŝi'a vizaĝ'o si'n form'as al triumf'a esprim'o.

“Mi nun memor'as,” ŝi bon'humor'e voĉ'is. “Mi ĝi'n vid'is el la kart'o'j.” Ŝi tiel alud'is si'a'n lud'kart'a'n diven'ad'o'n.

“Mank'is nur tio,” Jano dir'is al si ĉagren'e.

*

La fingr'o'spur'a fak'ul'o tuj konfirm'is, kio al Karal ŝajn'is jam preskaŭ cert'a: la fingr'o'stamp'o'j sur la medikament'uj'o est'as tiu'j de Marta Bolomaj.

Montr'iĝ'is, ke la medikament'o'n, kiu'n la mal'jun'a vir'in'o don'is al la polic'a detektiv'o, aĉet'is Paŭlo Jorli en apotek'o sur Fontabelstrato, laŭ preskrib'o de d-ro Gutmanis. Sur la en'a plast'a uj'o trov'iĝ'is fingr'o'prem'aĵ'o'j nur de la jun'ul'o. Sur la ekster'a karton'a skatol'o, la spur'o'j, pro la natur'o de la material'o, ne est'is sufiĉ'e klar'a'j por ebl'ig'i ident'ig'o'n.

19

“Mi ne kontent'as, mi ne kontent'as,” grumbl'is la prokuror'ej'a alt'ofic'ist'o. En li'a ofic'ej'o kun'ven'is Karal kaj leŭtenant'o Remon. Jes ja, vi hav'as motiv'o'n: ŝi mal'am'is la knab'o'n, kiu'n ŝi persekut'iĝ'e rigard'is pret'a ŝi'n mort'ig'i; vi hav'as manier'o'n: inter'ŝanĝ'i la du kurac'il'skatol'o'j'n; vi hav'as oportun'a'n ebl'ec'o'n: dum la jak'o pend'is en'ir'ej'e, ŝi facil'e pov'is inter'ŝanĝ'i la skatol'o'j'n kaj las'i en li'a jak'o la venen'it'a'n; vi hav'as pruv'o'n pri ŝi'a manipul'ad'o: la fingr'o'spur'o'j'n sur la uj'o de l’mort'ig'a'j kapsul'o'j.”

“Unu'e mi'n surpriz'is trov'i tiom da preciz'a'j fingr'o'spur'o'j,” koment'is Jano Karal. “Sed kiam montr'iĝ'is, ke est'as la ŝi'a'j, ĉio iĝ'is klar'a. Ŝi est'as ruz'a, sed ŝi'a mens'o funkci'as kiel en la antaŭ'a jar'cent'o. Ŝi neni'o'n sci'as pri polic'a teknik'o. Ankaŭ sam'kaŭz'e ŝi las'is tiel facil'e trov'ebl'a'n spur'o'n en la apotek'o. Pli modern'a mens'o tiu'j'n erar'o'j'n ne kulp'us.”

“Jes. Vi pentr'as koher'a'n bild'o'n. Ali'a pruv'element'o est'as ne'atak'ebl'a: ŝi sci'is pri l’venen'o, dum por la ĝeneral'a publik'o, eĉ la proksim'a'j amik'o'j, Jorli sam'e ver'ŝajn'e pov'is traf'i mort'o'n akcident'a'n, aŭ ponard'a'n, aŭ ali'a'n. Ĉu est'as ia ŝanc'o, ke ŝi sci'is el ali'ul'o pri la venen'a teori’?”

“Ne,” respond'is Jano, “krom se la ĉin'o raport'is mi'a'j'n demand'o'j'n, aŭ la apotek'ist'in'o. Sed eĉ tio est'as ver'e ne'probabl'a. Ne forges'u, ke ŝi mal'fid'is ĉiu'n, eĉ la ĉin'a'n kuir'ist'o'n, pro li'a nur'a ĉin'ec'o. Kaj la apotek'ist'in'o'n laŭ'nom'e ŝi ne kon'is. Mi eĉ dub'as, ĉu tio sufiĉ'us por konklud'i pri venen'ad'o.”

“Mi sam'opini'as,” la alt'ofic'ist'o respond'is. “Ŝi ne sci'is tio'n el ekster'e. Aŭ ŝi est'us dir'int'a ĝi'n por si'n defend'i kontraŭ arest'o. Do la kaz'o preskaŭ ĉiu'rilat'e est'as komplet'a. Kaj tamen io ĉagren'as mi'n, kaj sen'dub'e ankaŭ vi'n, sinjor'o'j.”

“La elekt'it'a'n venen'o'n, ĉu ne?” dir'is la bas'a voĉ'o de leŭtenant'o Remon.

“Jes. De kie do ŝi pren'is ĝi'n? Kiel simpl'a kudr'ist'in'o pov'us hav'ig'i al si venen'o'n tiel et'kvant'e produkt'at'a'n, tiel mal'facil'e akir'ebl'a'n? Tio est'as la mank'ant'a er’ en la akuz'a ĉen'o. Sen ĝi ni pov'as neni'o'n far'i. Est'as vi'a task'o respond'i ĉi tiu'n demand'o'n, sinjor'o'j.”

20

Vesper'e ven'is Stefano.

“Mi ver'e est'as mir'ind'a detektiv'o,” li dir'is.

“Kial?” Ĝoja demand'is, ne'kapabl'a sub'prem'i rid'o'n front'e al la komik'a vizaĝ'o de la nev'o.

Ĉi-last'a okul'um'is:

“Kio sign'as bon'a'n detektiv'o'n? Ĉu io ali'a ol naz'o? Bon'a naz'o, kapabl'a sekv'i spur'e la krim'ul'o'j'n, kiel hund'o la mastr'o'n? Nu, mi pas'is sur la Grand'a Pont'o, kaj jen odor’ de cep'o'j, fung'o'j, frit'iĝ'ant'a kok'id'o, saŭc'o ruĝ'a'vin'a tikl'is mi'a'n flar'il'o'n. Mi sekv'is ĝi'n, saliv'ant'a kiel pavlova hund'o, kaj jen mi est'as, pret'a palat'i mi'a'n plej ŝat'at'a'n frand'o'n ĉe mi'a kar'a onkl'in'o.”

Jano inter'ven'is:

“Ĉiam ĝu'em'a, ĉu ne? Nu, nu! Est'as mal'bon'a prepar'o al la viv'o hav'ig'i al jun'ul'o sen'pag'a'n festen'o'n. Mi onkl'e eduk'u vi'n. Vi pag'os vi'a'n manĝ'o'n per inform'o'j.”

Stefano si'n turn'is al Ĝoja:

“Ne est'as vir'o, tiu ul'o, nur inform'o-spong'o. Dilem'a est'as mi'a situaci’. Mi'a'j viv'princip'o'j dev'ig'as mi'n respekt'i spong'o'j'n, sed mi'a'j eduk'princip'o'j ne al'las'as kuraĝ'ig'o'n de pervers'a obsed'o. Dir'u, Ĝoĝoj’, kiel mi'n el'turn'i?”

“Ŝajn'as al mi,” ŝi rid'et'is, “ke al jun'ul'o pli konven'as sekv'i viv- ol eduk'princip'o'j'n, kaj ĉia'okaz'e, je si'a aĝ'o, vi'a onkl'o star'as ekster eduk'ebl'o.”

“La spong'o do sorb'u ĉiu'n mi'a'n inform'o'n. Pri kio, Kara-Karal?”

“Pri Landarte. Li instru'as en vi'a universitat'o. Ĉu vi kon'as li'n?”

“Ho jes! Dadar’ ni li'n nom'as. Mi sekv'as li'a'n kurs'o'n pri ‘En'konduk'o en la struktur'o'n de la bantu'a'j lingv'o'j’.”

“Kio'n vi pens'as pri li?”

“Strang'ul'o. Kontraŭ ni'a civiliz'o, kvankam li neniam vojaĝ'as al Afrik'o sen magnetofon’, fot'o'aparat'o, amas'o da skrib'il'o'j kaj paper'foli'o'j, plus kredit'o de la Scienc'a Esplor'a Fondus'o. Li ŝajn'as al mi kompetent'a, sed kiu pov'us li'n kontrol'i?”

“Ĉu ne la afrik'a'j student'o'j?”

“Kiam afrik'an'o far'iĝ'as student'o ĉi tie, li sci'as mal'pli pri la primitiv'a'j trib'o'j ol eŭrop'a etnograf'o. Sed efektiv'e, lingv'e, Landarte est'as ne'atak'ebl'a. Afrik'an'o'j dir'is al mi, ke li tre bon'e parol'as almenaŭ la ĉef'a'j'n bantu'a'j'n lingv'o'j'n. Pri la ceter'o, ili dir'as, ke li kompren'as ĉio'n fuŝ'e, kiel ĉiu'j blank'ul'o'j pri Afrik'o. Kiel pov'us est'i ali'e? Ĉu vi imag'us iu'n el Farobel preleg'i korekt'e pri la sankt'aval'a mens'o?”

“Ĉu vi opini'as li'n kapabl'a murd'i iu'n?”

“Dadar’, murd'i iu'n? Ne. Por murd'i oni dev'as est'i ĉu sang'obol'a kaj mort'ig'i la ali'a'n dum ne'super'ebl'a koler’, ĉu organiz'it'a, kaj mal'varm'e plan'i si'a'n krim'o'n paŝ'o'n post paŝ'o. Dadar’ ne est'as sufiĉ'e varm'sang'a por iam ajn koler'i, kaj li est'as tiel ĥaos'a en si'a'j aranĝ'o'j, ke li traf'us si'n antaŭ ol la viktim'o'n.”

“Tamen, por instru'i en la universitat'o, oni dev'as kapabl'i ord'ig'i si'a'n pens'o'n!”

“Abstrakt'aĵ'o'j'n, ide'o'j'n, jes, pli mal'pli. Kvankam vid'ebl'e vi mis'kon'as la univon; ali'e, vi sci'us, ke mult'a'j tie hav'as tre konfuz'a'j'n ide'o'j'n eĉ pri la propr'a fak'o. Dadar’, si'a'flank'e, kapabl'as bon'e verk'i artikol'o'n pri la am'a'j metafor'o'j de zairiaj pigme'o'j aŭ simil'a tem'o, sed natur'o ne dot'is li'n riĉ'e sur la praktik'a teren'o.”

“Sed ĉu li pov'us kun'plan'i la murd'o'n kun iu ali'a?”

“Sincer'e, mi ne kapabl'as vid'i en li krim'ul'o'n. Des pli se tem'as pri murd'i jun'a'n labor'ist'o'n kun kuraĝ'a'j politik'a'j pozici'o'j. Riĉ'ul'o'n, ebl'e, aŭ sklav-ekspluat'ant'o'n, aŭ industri'ist'o'n, kies operaci'o'j mal'bel'ig'us afrik'a'n pejzaĝ'o'n, aŭ afrik'a'n ŝtat'estr'o'n, kiu favor'us iu'n afrik'a'n lingv'o'n super mal'grand'a'j dialekt'o'j, minac'ant'e tiu'j'n perd'ig'i ... jes, murd'ant'a tia'j'n ul'o'j'n mi pov'as li'n fantazi'i — kvankam nur kun grand'a imag'o'streĉ'o — sed ne kun'labor'ant'a en krim'o kontraŭ Paŭlo Jorli. Ne. Se mi'a flar’ i'o'n valor'as, mi konsil'as sekv'i ali'a'n spur'ar'o'n ...”

21

La poŝt'o al'port'is du interes'a'j'n leter'o'j'n. La unu'a est'is la respond'o de Smarteaj Laboratori'o'j. Neni'u el la koncern'at'o'j en la enket'o iam ajn deĵor'is en la esplor'o super ĥalkomfalino. Tamen, neces'as ĉio'n kontrol'i, kaj detektiv'o Karal, tra'leg'int'e la list'o'n, dir'is al la polic'a sekretari'in'o:

“Izabela, vid'u, est'as iu Elza Jakubo sur ĉi tiu list'o. Ĉu vi sci'as la fraŭl'in'a'n nom'o'n de s-in'o Gutmanis? Ŝi ja nom'iĝ'as Elza, ĉu ne?”

Sed la edz'in'o'n de l’kardi'olog'o oni nom'is, en ŝi'a fraŭl'in'a temp'o, Elsa Ŝlojme. Tiu voj'o do neni'e'n konduk'is.

La du'a leter'o ...

*

“Oj! La du'a leter'o,” Jano dir'is al si'a edz'in'o tiu'n vesper'o'n, “...mi ne pov'as kvalifik'i ĝi'n. Mi romp'as al mi la kap'o'n super ĝi ek'de ĝi'a ricev'o. Nun prov'u vi. Jen, leg'u!”

Ĝoja ĝi'n pren'is kun intens'ig'it'a sci'em'o. Ĝi tekst'is jen'e:

Koncern'as: mort'o'n de Paŭlo Jorli

Sinjór Polic'an'o,

D-ro Lazár Gutmanis ne fanfaron'as pri la vojaĝ'o, kiu'n li far'is antaŭ ne'long'e en Afrík. Ebl'e interes'os la polic'o sci'i, ke li tiu'okaz'e vizit'is tre primitiv'a'j'n region'o'j'n en Angolo, Centrafrik'a Respublik'o, Kongo, Tanzanio kaj Zairí. Kaj se ĝi far'us taŭg'e si'a'n task'o'n, ĝi esplor'us, kio'n d-ro Gutmanis far'is en la zairia konsul'ej'o ĉef'urb'a pas'int'a'n merkred'o'n.

Salut'o'n ricev'u de

Zorg'a Civitán.

“Efektiv'e,” sol'vort'e koment'is la edz'in'o.

“Est'as pur'a frenez'aĵ'o,” Jano plend'e dir'is. “Krom la krim'ul'o, neni'u ekster'polic'a sci'as, ke Paŭlo mort'is pro afrik'a venen'o. Send'i tia'n leter'o'n signif'as rivel'i, ke iu krom Marta Bolomaj sci'as, ke okaz'is murd'o, kaj kia'manier'e. Pli'e la leter'o, kvankam strang'aspekt'a, vid'ebl'e est'is skrib'it'a man'e. La polic'a'j skrib'special'ist'o'j tiel hav'os indik'aĵ'o'n por trov'i la send'int'o'n.”

“Kiam ĝi est'is poŝt'it'a?”

“Hieraŭ vesper'e, kio montr'as, ke ne pov'us est'i si'n'defend'a taktik'o de f-in'o Bolomaj. Ŝi est'is en'ŝlos'it'a en la polic'a fleg'ej'o tiu'temp'e! Kvankam tia stult'aĵ'o pov'us est'i frukt'o de ŝi'a mal'san'a cerb'o. Dir'u, Ĝoja, kio est'as vi'a ĝeneral'a impres'o pri la tut'o?”

“Ĉio impres'as mis'e. Ne est'as facil'e dir'i kial. Mult'a'j detal'et'o'j kun'e, ver'ŝajn'e.”

Iu sonor'ig'is ĉe l’pord'o. Ĝoja ir'is mal'ferm'i. Ĉe la unu'a'j el'parol'at'a'j silab'o'j, Jano jam sci'is, kiu ven'as.

“Est'is ne'manĝ'ebl'e en la student'a restoraci’,” son'is la voĉ'o stefana, “mi do pens'is: mi'a'j kar'a'j ge'onkl'o'j, kiu'j'n la ŝtat'o salajr'as mal'avar'e, kompat'os mal'sat'a'n student'o'n kaj li'n regal'os per et'a sandviĉ'o.”

“Kial vi ir'as al la student'a restoraci'o? Ĉu jun'a garaĝ'ist'o ne pov'as viv'ten'i si'n?”

“Mi est'as nur du'on'a meĥanik'ist'o. Ĉi-vesper'e est'is la vic'o de la du'on'a student'o.”

“Bon'e, bon'e, ni manĝ'ig'os vi'n,” dir'is la detektiv'o. “Ebl'e eĉ vi pov'as ni'n help'i. Kio'n vi opini'as pri ĉi tiu skrib'aĵ'o?”

“Ho! Kia ekster'ordinar'a skrib'o! Mi opini'is, ke la send'ant'o'j de sen'sub'skrib'a leter’ ni'a'epok'e uz'as vort'o'j'n kaj liter'o'j'n el'tond'it'a'j'n el gazet'o, sed ĉi tiu hav'as ali'a'n teknik'o'n. Ĉu li est'as paraliz'it'a?”

La leter'o est'is skrib'it'a ink'e, kaj la manier'o, laŭ kiu la liter'o'j kaj vort'o'j est'is form'it'a'j, efekt'is tre strang'e, kvazaŭ la aŭtor'o est'us mal'jun'ul'o, primitiv'ul'o aŭ infan'et'o apenaŭ sci'pov'ant'a skrib'i.

“Tre'eg'e interes'a por lingv'ist'o-student'o, tre'eg'e interes'a!” Stefano daŭr'ig'is streĉ'a'ton'e.

“Jes, ankaŭ la lingv'aĵ'o mi'n tikl'is. Kio'n vi opini'as?” Jano demand'is.

Pens'ig'as pri parlament'a tekst'o antaŭ pas'o tra la lingv'a sekci’. Rigard'u: la uz'o de Sinjór kaj Zairí kun super'sign'o est'as pur'e sankt'aval'a. Tamen neni'u en la Val'o uz'us elizi'o'n en Afrík ...”

“Ĉu ver'e?” demand'is la onkl'o.

“Vi tio'n sci'as, o'ĉj'o. Vi jam de'long'e loĝ'as ĉe ni. En Sankt'aval'o, la art'o uz'i elizi'o'n est'as tre fleg'at'a, eĉ en la plej mal'alt'a'j tavol'o'j de la soci'o. Ĉe ‘eksplod'a'j’ konsonant'o'j — kiu'j'n vi en la ĉef'urb'o nom'as ‘ploziv'a'j’, t. e. p, t, k, b, d, g — ni neniam uz'as ĝi'n; nur post flu'ant'a'j son'o'j aŭ vokal'o'j ni for'ig'as o-fin'aĵ'o'n. La vort'o Afrík kun super'sign'o est'as ne'ebl'aĵ'o. Ĝi sign'as iu'n, kiu, ne kon'ant'a ni'n bon'e, vol'is imit'i ni'a'n lingv'o'kutim'o'n.”

“Kial vi parol'is pri ‘parlament'a tekst'o’?”

“Ĉar est'as karakteriz'o'j de mal'sam'a'j lok'o'j. La elizi'o montr'as al Sankt'aval'o, sed la for'las'o de akuzativ'o en ‘interes'os la polic'o’ est'as tip'a pri Farobel. Sankt'aval'an'o'j est'as tre bon'e trejn'it'a'j pri akuzativ'o, mal'e al tiu'j sovaĝ'ul'o'j de Fa...”

“Kiu'j'n vi nom'as no-mis'ul'o'j, ĉar ili mis'uz'as la fin'a'n n,” inter'romp'is Jano.

“Ali'flank'e, la vort'o konsul'ej'o indik'as al la ĉef'urb'o aŭ al ie nord'e. Kiel en Farobel, tiel ankaŭ en Sankt'aval'o kaj en la ali'a'j region'o'j, escept'e de kelk'a'j nord'e, oni dir'us konsul'ej'o.”

“Ĉu vi est'as tut'e cert'a?”

“Onkl'o! Ankaŭ vi est'as cert'a. Ĉi-part'e, ni ne est'as snob'o'j, kaj sekv'e ŝat'as simpl'a'j'n vort'o'j'n. Krom'e, ni est'as inteligent'a'j, tiel ke kiam iu dir'as: ‘La Sekretari'ej'o anonc'is’ aŭ ‘La Ofic'ej'o decid'is’, ni sci'as, ke ag'is ne la brik'o'j, ŝton'o'j aŭ beton'o, sed la koncern'a instituci’. Dum vi en la nord'o dev'as dir'i Sekretariat'o aŭ Buro'o, tim'e ke vi'a popol'o kompren'os, ke jen konstru'aĵ'o'j ek'kapabl'is parol'i aŭ decid'i. Ne, ne. Eĉ far'o'bel'a snob'o neniam dir'us konsul'ej'o.”

“Vi prav'as. Tiu'j'n tri punkt'o'j'n ankaŭ mi rimark'is.”

“Ili frap'is ankaŭ mi'n,” inter'ven'is Ĝoja, kiu al'don'is: “Sed kiel ili'n interpret'i?”

“Mask'o,” Stefano respond'is. “La intenc'o est'as mask'i la de'ven'o'n de la skrib'int'o. Li tim'is, ke, sen tiu ruz'o, li'a stil'o li'n perfid'os.”

“Sed tamen, ĝi liver'as inform'o'j'n pri la verk'int'o,” Jano dir'is, “ĉar ni sci'as, ke ne pov'as est'i person'o el mal'alt'a soci'a tavol'o.”

“Konsent'it'e,” aprob'is Stefano. “Simpl'a meti'ist'o aŭ kamp'ar'an’ el Farobel, Kiŝota aŭ ĉi tie uz'us la propr'a'n dialekt'o'n sen'konsci'e. La uz'o de konsul'ej'o sign'as iu'n el la nord'o, kiu prov'as imit'i ni'n, aŭ iu'n el ĉi tie, kiu hav'as sufiĉ'e vast'a'j'n kontakt'o'j'n aŭ vojaĝ'a'j'n spert'o'j'n por kon'i la divers'a'j'n kutim'o'j'n.”

“Tiu leter'o romp'is al mi la cerb'o'n,” plend'is la detektiv'o. “Se ni ne ricev'us ĝi'n, la dosier'o for'ferm'iĝ'us por ĉiam post kelk'a temp'o. Ni pens'is, ke Marta Bolomaj hav'is, ebl'e antaŭ tre long'e, kon'at'o'n, kiu viv'is en Afrik'o: misi'ist'o'n, geolog'o'n, agronom'o'n, iu'n ajn aventur'ul'o'n, kia'j ekzist'as en ĉiu famili'o. La venen'o'n ŝi est'us ricev'int'a de li kaj konserv'int'a long'a'temp'e, dum la persekut'iĝ'a struktur'o en'mens'e progres'is, ĝis ŝi em'is mort'ig'i la jun'ul'o'n, kiu simbol'is mond'o'n tim'at'a'n. Kompren'ebl'e ni est'us serĉ'int'a'j, de kie la venen'o ven'is, sed sen grand'a esper'o. Nun la kulp'o de iu ali'a evident'iĝ'as.”

“La sol'a klar'ig'o est'as, ke send'is la leter'o'n d-ro Gutmanis, pens'ant'e, ke li tiel fakt'e for'turn'os la suspekt'o'n,” opini'is Stefano.

“Sed tio est'us eg'e risk'a!” Ĝoja re'bat'is.

“Kaj sen'util'a, ĉar kun aŭ sen ĉi tiu leter'o, ni intenc'is fund'e kontrol'i la ag'o'j'n de d-ro Gutmanis ...”

22

La polic'o efektiv'e kontrol'is, esplor'is, profund'iĝ'is en detal'o'j'n, sed por akuz'i d-ro'n Gutmanis ne trov'iĝ'is sufiĉ'a baz'o.

“Psikologi'e ne ebl'as,” Karal dir'is al leŭtenant'o Remon, resum'ant'e la last'a'j'n esplor'o'j'n. “Ĉiu'j konfirm'as, ke d-ro Gutmanis est'as sam'temp'e tre inteligent'a kaj tre praktik'a hom'o. Li ne en'miks'us si'n en tia'n komplik'a'n plan'o'n, se li vol'us murd'i propr'a'n klient'o'n. Sufiĉ'us ja, ke li don'u al tiu venen'a'n ‘kurac'il'o'n’ kaj mem sub'skrib'u la permes'o'n en'tomb'ig'i. Neni'u suspekt'us i'o'n ajn. Eĉ rapid'a enket'o ĉe la kon'at'o'j de l’viktim'o pruv'us, ke Jorli foj'foj'e plend'is pro moment'et'a kor'o'halt'o kaj kor'a'n mis'ritm'o'n. Kaj Gutmanis est'as tro inteligent'a por baz'i si'a'n plan'o'n sur tiel ne'fid'ind'a person'o kiel Marta Bolomaj. Ke li vojaĝ'is tra Afrik'o, est'as fakt'o, kaj ankaŭ, ke li vizit'is la zairian konsul'ej'o'n. Sed li hav'as tre kompren'ebl'a'n motiv'o'n por ambaŭ afer'o'j. La vojaĝ'o'n li far'is kun grup'o da kurac'ist'o'j, kiu'j interes'iĝ'as pri etn'o-tradici'a'j manier'o'j kurac'i, kaj li ir'is al la konsul'ej'o por inform'iĝ'i pri bo'frat'o li'a, kiu praktik'as medicin'o'n en izol'a lok'o zairia, kaj pri kiu li ne hav'is nov'aĵ'o'j'n jam long'e. La konsul'ej'o konfirm'is la afer'o'n sen ia problem'o.”

“Ĉu pov'us est'i li'a edz'in'o?”

“Kio'n ŝi profit'us el tia akuz'o? La edz'o est'as ŝi'a mon'proviz'ant'o, kaj ili relativ'e bon'e akord'as. Krom'e, la leter'o atent'ig'as pri li, do ankaŭ pri ŝi. Motiv'o'n nek la edz'o, nek la edz'in'o hav'as. Ke Paŭlo ŝi'n incit'is kaj al'log'is sam'temp'e tamen ne sufiĉ'us. Ŝi vid'is li'n nur unu foj'o'n semajn'e apenaŭ kelk'a'j'n monat'o'j'n. Li ne est'is ŝi'a am'ant'o, kaj ŝi ne dezir'is intim'a'n rilat'o'n kun li, eĉ se ŝi'a tro sent'em'a kor'o kelk'foj'e bat'eg'is pro li'a bel'ec'o. Ne pro tio oni murd'as.”

“La leter'o est'is man'skrib'it'a, sed kio pri la kovert'o?” demand'is la leŭtenant'o.

“Tajp'it'a. Sur skrib'maŝin'o de la Gigant-magazen'o. Ili hav'as kelk'a'j'n el'montr'at'a'j'n skrib'maŝin'o'j'n. Iu ajn ir'as tie'n kaj tajp'as. Ni pri'demand'is la vend'ist'in'o'j'n, sed ili dir'is, ke est'us ne'ebl'e re'kon'i iu'n. Est'as tro da person'o'j, kiu'j ven'as, pas'as, prov'tajp'as kaj for'ir'as sen ia demand'o.”

“Kio'n konklud'as la fak'ul'o'j pri la skrib'manier'o?”

“La leter'o'n la verk'int'o skrib'is anser'plum'e, kiel en mal'nov'a temp'o. Ili pens'as, ke li ten'is la plum'o'n per la dekstr'a man'o, sed ĉi-last'a ne mov'iĝ'is mem, ĝi'n gvid'is la mal'dekstr'a, ten'ant'e ĉu la dekstr'a'n man'o'n, ĉu la dekstr'a'n brak'o'n. Ĉar la dekstr'a man'o ne prem'is la paper'o'n, ĉiu'j kutim'a'j person'a'j detal'o'j, kiu'j'n vid'ig'us mikroskop'a stud'o, ĉi-kaz'e ne aper'is.”

“Kio'n dir'as la mal'jun'ul'in'o. Ĉu ŝi ne'as plu?”

“Jes. Kaj kun grand'a konvink'o ŝi asert'as, ke ŝi ek'sci'is kart'o'diven'e pri la venen'ad'o de Jorli. Pri la fingr'o'spur'o'j ŝi hav'as neniu'n klar'ig'o'n, kvazaŭ tio ne pov'us est'i serioz'a afer'o. Ŝi'a mens'o ne konform'as al la ide'o'j de ni'a scienc'a jar'cent'o.”

“Kio'n pri rilat'o kun Afrik'o?”

“Neni'o'n, neni'u parenc'o aŭ amik'o iam ajn ir'is tie'n. Ŝi ne kon'is afrik'a'j'n student'o'j'n, aŭ etnograf'o'j'n, aŭ misi'ist'o'j'n. Se konsider'i ŝi'a'n soci'a'n de'ven'o'n, tio ne mir'ig'as. Ni est'as cert'a'j. Ni ĉio'n kontrol'is.”

“Kio'n do vi far'as por solv'i la enigm'o'n, kia'manier'e ŝi akir'is la venen'o'n?”

“Rutin'o'n. Ni serĉ'is ĉe la parenc'o'j, najbar'o'j, amik'o'j, k. s., kaj elimin'is ĉiu'j'n. Krom tio est'as du ebl'ec'o'j: la kurs'o de ĉin'a kuir'ad'o, kaj la kart'o'diven'o. Ŝi hav'as rendevu'libr'o'n por la kart'o'diven'a'j klient'o'j. Bedaŭr'ind'e mult'a'j'n nom'o'j'n ŝi skrib'is ne tut'e, ĝeneral'e est'as nur la komenc'liter'o'j. Pri tio iom ni'n help'as la kvartal'a'j polic'ist'o'j: ili bon'e kon'is ŝi'n, kaj hav'as kelk'a'n sci'o'n pri la klient'ar'o, ĉar la polic'ej'o trov'iĝ'as tre proksim'e. Tamen, est'us interes'e hav'i komplet'a'n list'o'n.”

“Jes, ebl'e vi hav'os ŝanc'o'n, se vi sukces'os kon'i ĉiu'j'n konsult'ant'o'j'n.”

“Ni ne hav'as ali'a'n ebl'ec'o'n, krom, ebl'e ... “ Jano abrupt'e inter'romp'iĝ'is.

“Krom ebl'e?” ripet'is Remon.

“Ĉu vi permes'us, ke mi'a edz'in'o vizit'u ŝi'n? Ŝi est'as psikolog'in'o, ebl'e sukces'os parol'ig'i ŝi'n pli bon'e ol ni. Ŝi pov'us dir'i, ke ŝi ven'as por kart'o'diven'ad'o.”

“La mal'jun'ul'in'o suspekt'os.”

“Vi ne kon'as Ĝoj'a'n!”

“Ho jes, mi kon'as ŝi'n. Se iu pov'as parol'ig'i f-in'o'n Bolomaj, tiu est'as vi'a sinjor'in'o. Konsent'it'e. Ĉia'okaz'e — li okul'um'is amik'e — mi supoz'as, ke Ĝoja sci'as ĉio'n pri la kaz'o.”

“Ŝŝ!”

“Se ŝi aŭ ŝi'a nev'o dir'is i'o'n al iu, kaj tiel dis'vast'iĝ'is la inform'o, ke Paŭlo est'is venen'it'a, ni'a karier'o sufer'us terur'a'n bat'o'n.”

“Mi tio'n perfekt'e konsci'as, sed ne hav'as eĉ tim'et'o'n.”

“Bon'e! Ŝi'n gvid'u fortun'o!”

23

Laŭ decid'o juĝ'ist'a, Marta Bolomaj est'is trans'lok'it'a al psikiatri'a hospital'o. Tie ŝi'n vizit'is la edz'in'o de Karal.

“Mi vid'is vi'a'n anonc'o'n en Tribún,” ŝi komenc'is, “kaj prov'is vi'n renkont'i, sed ... Dank’ al vi'a pord'ist'in'o mi fin'e vi'n trov'is en ĉi tiu hospital'o.”

La lok'o bel'eg'is. Ili trov'iĝ'is en ĝarden'o plen'a je ĉiu'j printemp'a'j parfum'o'j. Antaŭ ili etend'iĝ'is herb'ej'o kovr'it'a de lekant'et'o'j. La benk'o, sur kiu ili sid'is, star'is kaŝ'it'e de tre mal'jun'a kverk'o, tra kies branĉ'o'fork'o vid'ebl'is, iom mal'proksim'e, sed tamen spir'halt'ig'e bel'a, la Blureva lag'o. En tia di'ben'at'a tag'o, ĉi-last'a pli ol iam prav'ig'is si'a'n nom'o'n: rev'ig'e blu'a ĝi est'is sen'kontest'e.

“Kiel vi nom'iĝ'as?” demand'is la mal'jun'a vir'in'o.

“Ĝoja Farnadzo,” respond'is la ali'a, uz'ant'e la fraŭl'in'a'n nom'o'n.

“Farnadzo? Ĉu hazard'e vi ne de'ven'us de Altafago?”

“Efektiv'e, tie profund'as mi'a'j famili'a'j radik'o'j.”

“En Altafago mi hav'is ge'kuz'o'j'n. Jes. Plur'a'j Farnadzoj viv'is tiu'region'e. Unu est'is forĝ'ist'o. Kia fortik'ul'o! Li sven'ig'us ĉeval'o'n per bat'o de l’nud'a man’. Mi bon'e memor'as li'n. Sed vi est'as tro jun'a por li'n kon'i. Bel'a vilaĝ'o, Altafago. Mi ŝat'us tie'n re'ir'i foj'e.”

Dum silent'a minut'o, ŝi'a'j okul'o'j perd'iĝ'is en memor'o'j'n.

“Ĉu vi pov'us kart'o'diven'i por mi?” iom tim'em'e demand'is Ĝoja.

“Kart'o'diven'i? Nu, nu, vi ven'is por tio, ĉu ne? Aŭskult'u, kar'a, mi ne pov'as. Ial nun'temp'e mi ne pov'as. Oni bezon'as special'a'n stat'o'n, vi sci'u. Kaj ĉi tie, ĉio est'as tro mal'sam'a ... Mi sent'as mi'n lac'a, eg'e lac'a. Ili met'is mi'n en hospital'o'n! Kvazaŭ mi est'us mal'san'a. Pli san'a kaj prudent'a ol mult'a'j mi tamen est'as.”

“Vi aspekt'as bon'fart'e, tio est'as ver'a,” koment'is Ĝoja.

“Bon'fart'a, kaj bon'kap'a! Sed est'as komplot'o. Eĉ la polic'o kun'komplot'is por mi'n tir'i el hejm'e. Mi ne plend'as. Ĉi tie est'as bon'a'j manĝ'o'j, bel'a park'o (ĉu vi vid'is la lag'o'n tra'e?). Tamen mi em'as est'i sen'de'pend'a. Ali'flank'e, sol'a kontraŭ komplot'ant'o'j, kio'n mi pov'us far'i?”

Ŝi'a rigard'o pas'is super la okul'vitr'o'j, met'it'a'j mal'alt'e sur la naz'o. La vizaĝ'o tiel ricev'is komik'a'n aspekt'o'n, kiu tut'e ne kongru'is kun komplot'a atmosfer'o. La okul'o'j, nun fiks'it'a'j al Ĝoja, plen'is je inteligent'o.

“Strang'e,” ŝi dir'is, “vi iom simil'as al Hektór Farnadzo. Tamen Farnadzo stas la nom’ de vi'a edz'o.”

Dum sekund'o, Ĝoja kulp'mien'e rigard'is si'a'n edz'o'ring'o'n, sed ŝi tuj si'n reg'is kaj el'turn'is:

“Mi edz'in'iĝ'is al iu sam'nom'a, ver'ŝajn'e tre mal'proksim'a kuz'o. Sopir'e pri la hejm'a vilaĝ'o, sen'dub'e.”

“Ankaŭ Hektór Farnadzo stis bel'a. Li ...”

“Est'is mi'a av'o,” Ĝoja mal'laŭt'e dir'is. “Vi do trov'is li'n bel'a, ĉu?”

“Jes, bel'a. Sed vir'e bel'a, ne kiel tiu ali'a ...”

“Kiu?”

“Bel'ul'et'o, pro kiu mi stas ĉi tie. Mi ne klar'ig'os al vi. Stus tro komplik'e.”

“Li est'is ver'e bel'a, ĉu?”

La mal'jun'ul'in'o rigard'is antaŭ si'n. Laŭ'ŝajn'e, ŝi du'on'forges'is la ĉe'est'o'n de Ĝoja. Trankvil'e ŝi daŭr'ig'is:

“Li hav'is la bel'ec'o'n de l’diabl'o, kiel dir'ad'is mi'a klient'o. Tio stis tut'e ĝust'a. Diabl'a bel'ec'o. Mi kvazaŭ'am'is li'n, ĉar li stis bel'a, gaj'a, sprit'a, kaj ali'foj'e mal'feliĉ'a, sen'kuraĝ'ig'it'a, tiel lac'a, ke tio vek'is kompat'o'n. Patr'in'a'n kompat'o'n. Mi kvazaŭ'am'is li'n. Sed mi li'n mal'am'is, ĉar li vol'is ĉio'n detru'i, brul'ig'i la dom'o'j'n, la magazen'o'j'n, mort'paf'i la Di-kred'ant'o'j'n. Li komplot'is kun tiu ali'a pseŭdo-fort'ul'o. Ne kiel vi'a pra'onkl'o André Farnadzo, kiu fort'is vir'bov'e. Ne. La ali'a stas teatr'a fort'ul'o. Ĉio ŝajn'a. Sen ver'a energi’.”

Aŭskult'ant'e kun streĉ'it'a atent'o, Ĝoja mens'e not'is, ke iu klient'o de Marta Bolomaj kon'is Paŭlon Jorlin. Por la enket'o grav'us sci'i, kiu. Sed rekt'e demand'i ver'ŝajn'e vek'us suspekt'o'j'n, kiu'j pov'us instig'i al fals'a dir'o aŭ eĉ al rifuz'o parol'i plu. Ŝi do decid'is far'i post'e diskret'a'n demand'o'n.

La mal'jun'ul'in'o el'ig'is profund'a'n ĝem'spir'o'n kaj daŭr'ig'is:

“La bel'ec'o de l’diabl'o. Est'is tut'e prav'e. Li log'is mi'n per io anĝel'a sur'vizaĝ'e. Ho, kiom li log'is mi'n! Sed li'a parol'o stis infer'a. Detru'i, detru'i, detru'i. Fajr'o, fajr'o, fajr'o. Kaj mal'am'o. Nur tia'vort'e li parol'is. Kaj mi sent'is, ke mi'a kor'o trem'as, ke mi ... ke mi vol'us protekt'i li'n, kiel ŝaf'id'o'n oni em'as defend'i. Jes, mi'a kor'o trem'is. Mi sci'is, ke li komplot'as. Mi aŭd'is, ke li plan'as revoluci'o'n. Mi aŭd'is per propr'a orel'o. Kaj li ig'is mi'n sent'i am'o'n, tener'o'n, kompat'o'n al li. Diabl'a bel'ec'o. La diabl'o stis anĝel'o, ĉu vi sci'as? Anĝel'o, kiu rifuz'is Di'o'n. Tiu knab'o stis ne'hom'a. Anĝel'o, kiu kraĉ'is al Di’. Ĉu tio'n vi el'port'us? Kiu san'kor'a tio'n el'port'us? Tial mi likvid'is li'n. Laŭ li'a princip'o: likvid'i la ali'ul'o'n, antaŭ ol tro mal'fru'as. Stis facil'e inter'ŝanĝ'i la skatol'o'j'n ...”

Ŝi halt'is, ĉiam plu rev'e rigard'ant'e la pejzaĝ'o'n. Kaj subit'e ŝi'a esprim'o ŝanĝ'iĝ'is kaj ŝi turn'is al Ĝoja sam'temp'e seren'a'n kaj humur'a'n vizaĝ'o'n.

“La polic'o ĉio'n sci'as. Sed kiam ili demand'as mi'n, mi ne'as,” ŝi el'ig'is et'a'n rid'o'n, kvazaŭ la ide'o ŝi'n amuz'us. “Mi ne'as, est'as lud'o. Mi sci'as, ke ili sci'as. Sed ili ne sci'as, ke mi sci'as, ke ili sci'as prav'e. Ili dub'as. Tio stas mi'a fort'o, mi'a super'ec'o: ili dub'as, kaj mi hav'as cert'ec'o'n. Sed sufiĉ'e pri tio. Mi konfid'is al vi, ĉar vi memor'ig'as mi'n pri Hektór Farnadzo. Farnadzo el Altafago ne pov'us sti komplot'ant'o, ĉu?”

“Kiel oni pov'us dezir'i al vi mal'bon'o'n?” Ĝoja dir'is kun aŭd'ebl'a sincer'ec'o.

“Tio'n vi ne pov'as imag'i, ĉar vi'a kor'o est'as pur'a. Sed ve! Se vi nur sci'us ...”

Ŝveb'is moment'o dens'e silent'a.

“Ĉu mult'a'j person'o'j vi'n konsult'as?” Ĝoja demand'is, taks'ant'e favor'a la moment'o'n.

“Ho jes,” Mart'a respond'is kun vid'ebl'a fier'o. “Ili ĉiam mir'as pri mi'a kapabl'o tiom sci'i el la kart'o'j.”

“Kia'spec'a'j hom'o'j?” dir'is Ĝoja, esperant'e, ke per tiu'j du vort'o'j ŝi sukces'os ricev'i kelk'a'j'n util'a'j'n inform'o'j'n.

“Ĉia'spec'a'j,” klar'ig'is la ali'a. “Riĉ'a'j kaj mal'riĉ'a'j, inteligent'a'j kaj stult'a'j, mult'a'j, pri kiu'j vi neniam aŭd'os, kaj kelk'a'j bon'e kon'at'a'j en la urb'o. Ĉu vi aŭd'is pri Prof. Birnbaŭm? Li mi'n regul'e konsult'as. Amuz'e, ali'a ul'o, kiu mi'n ankaŭ konsult'ad'is, kvankam tut'e ne parenc'a al li, hav'as ver'e simil'a'n aspekt'o'n. Sen mi'a'j okul'vitr'o'j mi ili'n konfuz'us! Fer'voj'ist'o li est'as, laŭ'nom'e Kiŝ. Li ven'ig'is al mi mult'a'j'n klient'o'j'n: vitr'ist'o'n Rubor, butik'ist'in'o'n Petr'et'a'n, kaj brav'a'n dik'a'n Karmonen, ankaŭ fer'voj'ist'o'n. Iu f-in'o Har'i, sekretari'in'o, parol'is pri mi al si'a mastr'o, riĉ'ul'o Agarjan, kaj ankaŭ tiu nun mi'n vizit'as regul'e. Vi kon'as la nom'o'n, ĉu ne? Li est'as bon'e kon'at'a, kiel ali'a'j el mi'a'j konsult'ant'o'j: firma'estr'o Ervin, eks'deput'it'o Durivér, aktor'o O-...”

Dum Marta Bolomaj, kun la vid'ebl'a ĝu'o de iu si'n gratul'ant'a pri la propr'a sukces'o, el'boben'is list'o'n ŝajn'e komplet'a'n (ebl'e eĉ pli riĉ'a'n, ol ver'o postul'us!), okaz'is al Ĝoja unu el tiu'j tra'viv'aĵ'o'j, kiu'j'n teori'a'j mens'o'j pov'us trov'i evit'ebl'a'j, sed je kiu'j fakt'e abund'as la viv'o real'a: dum moment'o ŝi'a anim'o est'is sku'at'a de sovaĝ'a ŝtorm'o, en kiu fier'o, memor'o'j, ĝoj'o, tim'o, pens'o'j, dezir'o kaj panik'a sent'o inter'kolizi'is en vast'a karambol'ad'o. Ĉio ĉi komenc'iĝ'is per la plaĉ'a konsci'o, ke la mal'jun'ul'in'o efektiv'e cit'is nom'o'j'n. Sed baldaŭ en'ŝtel'iĝ'is pens'o'j fier'a: “est'as grav'e por la enket'o” kaj bedaŭr'a: “domaĝ'e, ke mi ne pov'as not'i”. Ĉi-last'a nask'is tim'o'n: “se mi ne sukces'os ĉio'n memor'i, kio'n dir'os Jano?”, sekv'at'a'n de pli kaj pli streĉ'a tra'serĉ'o de la iam'a'j psikologi'a'j stud'o'j: “Kiam mi stud'is memor'o'n, ni far'is eksperiment'o'j'n pri la mens'a konserv'o de list'o'j de sen'senc'a'j silab'o'j. Konklud'o est'is, ke el tia list'o oni memor'as plej bon'e la unu'a'j'n kaj la last'a'j'n er'o'j'n. Mi do koncentr'u mi'a'n atent'o'n sur la mez'a'j'n ...”. Tiam ven'is panik'o: “Ej! Anstataŭ aŭskult'i ŝi'n, mi pens'as pri teori'aĵ'o'j! Kio'n ŝi est'is dir'ant'a?”

Efektiv'e, dum la ĉi-supr'a'j sent'o'j kaj pens'o'j ŝtorm'is perturb'e, la eks'kudr'ist'in'o dis'volv'is plu la nom'ar'o'n, kiu'n Ĝoja percept'is kvazaŭ mal'proksim'a'n, periferi'a'n zum'ad'o'n, el kiu re'eĥ'is mal'esper'ig'e en la mens'o nur ar'et'o da sen'senc'a'j silab'o'j.

“Stult'a mi est'as,” Ĝoja koler'is kontraŭ si, “mi perd'is unik'a'n okaz'o'n”. Sed, kun la filozof'ec'o de hom'o, kiu kon'as la propr'a'n mal'fort'o'n, kaj el ĝi dram'o'n ne far'as, ŝi tuj re'trov'is si'a'n ekvilibr'o'n. “Ba! Pli post'e ven'os ali'a okaz'o...” ŝi pens'is trankvil'iĝ'e.

Marta Bolomaj dum'e parol'is plu:

“Mi trov'as vi'n plej am'ind'a, mi'a kar'a,” ŝi dir'is, “sed tamen al mi est'us ne'ebl'e. Mi sent'as, ke mi ne pov'as nun kart'o'diven'i. Tro da emoci'o'j mi hav'is last'a'temp'e. Ebl'e ali'a'n foj'o'n?”

*

Sed ali'a foj'o ne est'is. Veter'ŝanĝ'o al'port'is subit'a'n mal'varm'o'n. F-in'o'n Bolomaj kapt'is pneŭmoni'o. Ŝi'a mal'jun'a korp'o ne viv'is “tra'e”, kiel ŝi est'us dir'int'a. Laŭ la opini'o de la fleg'ist'in'o'j, ŝi ne ver'e dezir'is viv'i plu. Ŝi for'pas'is seren'a.

24

“Ven'ont'foj'e, uz'u magnetofon'o'n,” Jano dir'is incit'et'e.

“Ne, ne, ne kaj ne! Tio por mi est'us krim'o,” Ĝoja indign'is. “Sankt'aval'o ebl'e est'as la sol'a region’ en la mond'o, kie oni respekt'as la Hom'a'n Person'o'n” — la grand'liter'o'j percept'ebl'is en ŝi'a ton'o — “kaj tia ĝi dev'as rest'i. Sur'bend'ig'i la parol'o'j'n de iu, kiu ne suspekt'as vi'a'n far'o'n, est'as ... est'as ...” ŝi ne trov'is la vort'o'n, “nu, mi kontraŭ'as plej firm'e. Est'as hont'ind'a tromp'o.”

“Sed vi dir'is, ke vi edz'in'iĝ'is al kuz'o. Ĉu tio ne est'is tromp'o?”

“Grrr!” ŝi respond'is koler'e.

Li am'is ŝi'n koler'a'n. La okul'o'j bril'is, la naz'o trem'et'is kaj en la bel'e form'it'a'j lip'o'j desegn'iĝ'is streĉ'o tiel intens'a, ke impres'is, kvazaŭ tra'pas'os fajr'o. Sed ĉef'e la dign'a re'lev'o de la brust'o, la firm'a tonus'o de la tut'a korp'o vek'is li'a'n am'a'n admir'o'n. Vid'i ŝi'n koler'a, li pens'is, est'as kvazaŭ konkret'e percept'i fabel'a'n koncentr'iĝ'o'n de energi'o. Ĝi en'hav'as kosm'a'n dimensi'o'n.

“Ne est'as sam'e,” ŝi prov'is si'n defend'i. “Mi dir'is, ke mi radik'as en Altafago, kaj tio est'as ver’. Mi dir'is, ke mi est'as nep'in'o de Hektór Farnadzo, kaj tio est'as ver’. Mi dir'is: ‘kiu pov'us dezir'i i'o'n mal'bon'a'n al vi?’, kaj tio est'is ver'e mi'a'j pens'o kaj sent'o, ĉar mi trov'is ŝi'n tre kar'a. Mi dev'is iom ruz'i, efektiv'e, kaj prefer'us ne, ĉar mi abomen'as tromp'o'n. Sed inter tia eta-et'a mensog'et'o kaj la spion'a uz'o de magnetofon’ est'as sojl'o ne sur'pas'end'a. Se oni komenc'os tiel sur'bend'ig'i sen'avert'e, post kelk'a temp'o oni aŭskult'os privat'a'j'n konversaci'o'j'n ĉe telefon'o, aŭ mal'ferm'os leter'o'j'n en polic'a ofic'ej’. Tiel nask'iĝ'as polic'a'j ŝtat'o'j diktator'a'j.”

“Ne koler'u, kar'a, ĉu vi ne vid'is, ke mi incit'as vi'n pro la plezur'o rigard'i la fajr'o'n de vi'a anim'o?”

“Stult'ul'o!” ŝi respond'is, du'on'koler'e-du'on'indulg'e.

“Vi radi'as kosm'a'n bel'ec'o'n, dum vi koler'as, kaj mi am'eg'as vi'n tiam; sed se daŭr'as tro long'e, mi ne ŝat'as.”

“Ĉu vi ne pov'us am'eg'i mi'n, eĉ kiam mi est'as trankvil'a?”

“Jes, cert'e, sed, vi sci'as, iom da vari'o, tio spic'as.”

“Nun, pro vi'a incit'a lud'o, mi'a pens'o'ĉen’ est'as des pli definitiv'e romp'it'a.”

“Nu, est'us ne'hom'e postul'i, ke vi memor'u tia'n list'o'n da nom'o'j. Ni eĉ ne sci'as, ĉu ŝi ne fanfaron'is. Vi menci'is Birnbaŭm, Kiŝ, Rubor, Durivér. Se ali'a'j re'ven'os al vi'a konsci'o, not'u ili'n. Se ne ... Nu, nu ... Mi prov'os ne bedaŭr'i la mank'o'n de son'bend'o.”

*

Jano mal'bon'e dorm'is. La sonĝ'o efik'is turment'e. Li sent'is i'o'n, serĉ'is, palp'is, ne trov'is. Voĉ'o vir'in'a rid'aĉ'is ripet'ant'e: “Ĝi'n far'is tiu, kiu per ĝi profit'as ... ĝi'n far'is tiu, kiu per ĝi profit'as ... ĝi'n far'is tiu, kiu per ĝi profit'as ... hahahahaha!” Kaj li sent'is si'n bub'et'o mok'at'a de rond'o el knab'in'o'j. Post'e la knab'in'o'j ven'is al li kun plet'o, sur kiu prezent'iĝ'is abund'a'j ber'ar'o'j. “Vin'ber'o'j, vin'ber'o, vin'ber’...” ili dir'is, kun la sam'a mok'a rid'o. Sed kiam li vol'is kapt'i la frukt'o'j'n, la knab'in'o'j fuĝ'is for, dum re'eĥ'is long'e en li, kvazaŭ mistik'a melope'o, la konstant'e ripet'at'a tri'vort'o: “vin'ber'o'j-vin'ber'o-vin'ber’, vin'ber'o'j-vin'ber'o-vin'ber’...”

*

En preskaŭ ĉiu enket'o de Jano Karal, okaz'is nokt'o, kiam li far'is special'e viv'a'j'n sonĝ'o'j'n, ĉirkaŭ'at'a'j'n de ne'ordinar'a etos'o, kun impres'o, ke grav'as memor'i kiel ebl'e plej mult'e da detal'o'j.

Kutim'o establ'iĝ'is ĉe la ge'edz'o'j tiu'rilat'e: tuj kiam est'is oportun'e, Jano rakont'is si'a'n sonĝ'o'n, kaj Ĝoja li'n help'is pri'trakt'i ĝi'n. Tiu'n pri'trakt'o'n ili nom'is “akuŝ'ad'o”, kaj ĝi efektiv'e ĝeneral'e konduk'is al interes'a'j ide'o'j.

Laŭ Ĝoja, sonĝ'o hav'as plur'a'j'n signif'o-nivel'o'j'n. Ekzempl'e en la ĵus far'it'a de Jano, ŝi re'kon'us, kiel unu'a'n nivel'o'n, memor'o'j'n el infan'aĝ'o: sent'o'j'n de et'a bub'o mal'super'a al pli'grand'ul'o'j aŭ mal'kontent'o'n de knab'o, kiu ne pov'as ĝu'i tuj, kio'n li dezir'as. Oni ankaŭ pov'us vid'i, kiel ali'a'n nivel'o'n, la mal'agrabl'a'n sent'o'n de l’plen'kresk'a detektiv'o prov'ant'a sen'sukces'e solv'i mister'a'n problem'o'n. Sed — kaj pro tio Ĝoja volont'e rol'is kiel akuŝ'ist'in'o — oni ankaŭ pov'as disting'i nivel'o'n de problem-el'labor'o.

“Ŝajn'as, ke vi ne sufiĉ'e atent'is la profit'ant'o'n, en tiu ĉi enket'o,” ŝi afabl'e dir'is. “Vi'a dorm'a konscienc'o tio'n riproĉ'as al vi'a tag'a rol'ul’.”

“Efektiv'e, nun, kiam vi dir'as tio'n, mi ek'konsci'as, ke en mi'a pens'a serĉ'ad'o pri l’krim'ul'o, mi zorg'is praktik'e nur pri person'o'j ne kun materi'a, sed kun sent'a motiv'o: am'o, ĵaluz'o, sam'seks'em'o, aŭ kun politik'a . Tia'j motiv'o'j oft'e ag'as real'e. Ĉi-kaz'e, Marta Bolomaj mem konfes'is al vi, ke ŝi mort'ig'is Paŭlon pro du'obl'a tim'o: tim'o al li pro komplot'ad'o, tim'o al la propr'a'j sent'o'j, al la fakt'o sent'i si'n log'at'a al ne'akcept'ebl'a jun'ul'o. Sed mi efektiv'e ne pens'is, ke iu pov'us ricev'i pur'e materi'a'n gajn'o'n el la mort'o de Jorli. Unu'a'vid'e, tio ŝajn'as ne'ebl'a. Sed pov'as est'i, ke mi ne sufiĉ'e konsider'is tiu'n ebl'o'n.”

“Ali'a ebl'o, kiu'n vi ĉi'foj'e tut'e ne konsider'is, est'as ĉantaĝ'o. Ĉu ne pov'us est'i, ke Paŭlo Jorli ĉantaĝ'is iu'n, pri kiu li sci'is i'o'n kulp'ig'a'n, kaj tiu decid'is ĉes'ig'i li'a'n viv'o'n?”

“Tio'n mi pri'pens'is, sed mi for'ĵet'is la ide'o'n: se Paŭlo ĉantaĝ'us, li ricev'us mon'o'n, kaj tiu mon'o est'us ie. Materi'e li ne est'is tre sukces'a hom'o.”

“Ĉu li ne don'us la mon'o'n al si'a revoluci'a grup'o?”

“Ebl'e, jes. Ni ek'sci'is, ke tiu aŭ ali'a ag'ad'o, ver'ŝajn'e far'it'a de li'a grup'o, postul'is pli da mon'o ol ĝi normal'e hav'us. Ĉu vi prav'us, fin'fin'e?”

“Kaj kio'n signif'as por vi ‘vin'ber'o'j’? Est'as ja vin'ber'o'j, kiu'j'n vi prov'as kapt'i sen'sukces'e en la sonĝ'o.”

“Vin'ber'o'j? Mi hav'as neniu'n ide'o'n. Vin'ber'o est'as ber'o por vin'o. Sed tio el'vok'as neni'o'n, kvankam ... Ide'o tra'fulm'is tra mi'a cerb'o, sed mi tuj perd'is ĝi'n. Incit'a afer'o. Nu, mi esper'as, ke mi re'traf'os ĝi'n pli post'e. Ĝi ŝajn'is valor'a.”

25

“Leŭtenant'o Remon pet'as vi'n ir'i tuj al li'a ofic'ej'o,” Izabela dir'is, tuj kiam Karal re'ven'is en la ĉef'polic'ej'o'n.

Remon est'is, kiel kutim'e, plej afabl'a.

“Mi ĝoj'as, ke vi jam re'ven'is. Mi tim'is, ke mi dev'os send'i iu'n ali'a'n, kio ne tre taŭg'us, ĉar vi ja okup'iĝ'as pri ĉi tiu enket'o.”

“Send'i kie'n?”

“Al interes'a task'o. Ĉu vi'a privat'a aŭt'o est'as en la kort'o?”

“Jes.”

“Bon'e, vi uz'os ĝi'n. Sur la voj’ al Kastelnova, post la fer'voj'a pont'o, trov'iĝ'as grand'a benzin'ej'o. Est'as sur la dekstr'a flank'o, kiam oni el'ir'as el Val'ĉef'a. Ĉu vi kon'as?”

“Jes.”

“Laŭ'long'e de la voj'o post la benzin'ej’ star'as vic'o da platan'o'j. Je la 10.30 ĉe la tri'a platan'o, vi vid'os jun'ul'o'n alt'a'n 172 centi'metr'o'j'n, kun nigr'a'j bukl'a'j har'o'j. Li hav'os brun'a'n pseŭdo-sved'led'a'n jak'o'n, brun'a'n pantalon'o'n, nigr'a'j'n ŝu'o'j'n. El la jak'poŝ'o el'iĝ'os ekzempler'o de Tribún . Li hav'os nigr'a'n dik'a'n led'a'n sak'o'n kaj gitar'o'n, ten'os man'e karton'o'n, sur kiu grand'liter'e skrib'iĝ'is Val'ĉef'a kaj dik'fingr'e vetur'pet'os. Vi ne pov'as mis'traf'i li'n, ĉar la indik'o ‘Val'ĉef'a’ est'as absurd'a por iu, kiu for'las'as la urb'o'n. Li kon'as la pri'skrib'o'n kaj plat'o'numer'o'n de vi'a aŭt'o, kaj de tiu de Izidor'o, sed mi dir'is, ke plej probabl'e ven'os vi, ne la koleg'o. Kiam li vid'os vi'n proksim'iĝ'i, li el'met'os la karton'o'n. Vi halt'ig'os la vetur'il'o'n. Li ven'os al vi kaj dir'os: ‘Ĉu vi pov'as konduk'i mi'n al Val'ĉef'a?’ Vi respond'os: ‘Al Val'ĉef'a, sen'dub'e, ĉu tra Kastelnova aŭ tra Mirjago?’ Li respond'os: ‘Stult'a mi est'as, ne al Val'ĉef'a mi ir'as, sed al Kastelnova’.”

“Kun tia preciz'o, ne est'as risk'o traf'i iu'n mal'ĝust'a'n.”

“Efektiv'e. Tio'n pet'is li. Li tre tim'as fuŝ'o'n.”

“Bon'e. Fuŝ'o ne okaz'os. Kiu li est'as?”

“Trov'aĵ'o de Izabela. Vi pet'is ŝi'n trov'i manier'o'n ek'sci'i pri la ekstrem'dekstr'a grup'o, kontraŭ kiu Jorli foj'foj'e ag'is. Ne est'is facil'e. Sed vi kon'as Izabelan. Ŝi kon'as ĉiu'n kaj ĉio'n ĉi-urb'e. Se ŝi ne kon'as rekt'e, ŝi kon'as iu'n, kiu kon'as iu'n, kiu kon'as iu'n. Aŭ ŝi sci'as, kie oni trov'os inform'o'n pri lok'o, kie oni trov'os inform'o'n pri ... ktp. Tiu jun'ul'o est'as membr'o de la komitat'o de Ord'o kaj Disciplín.”

Telefon'o son'is. Antaŭ ol ĝi'n pren'i, Remon rapid'e vort'is:

“Mi ne hav'as temp'o'n dir'i pli. Ir'u. Li klar'ig'os mem.”

*

La voj'o al Kastelnova, la fer'voj'a pont'o, la benzin'ej'o, la tri'a platan'o: jen li est'as. “Ĉu vi pov'as konduk'i mi'n ... ?” Ĉio okaz'is laŭ'plan'e.

Kiam la jun'ul'o sid'is en la aŭt'o apud Karal, ĉi-last'a demand'is:

“Kie'n ni ir'u?”

“Egal'e,” dir'is bel'a bas'a voĉ'o. “Nur grav'is, ke neni'u sci'u, ke okaz'as kontakt'o inter mi kaj la polic'o, kaj ke neni'u aŭd'u ni'n.”

“Bon'e, ni ir'u direkt'e al Kastelnova. Mi aŭskult'as vi'n.”

“Ne est'os long'e. Ĉu vi sci'as, kiu kaj kio mi est'as?”

“La ĉef'o ne hav'is temp'o'n klar'ig'i.”

“Jen. Kiam fond'iĝ'is la faŝism'a mov'ad'o Ord'o kaj Disciplín, la ĉi-tie'a jud'ar'o ek'tim'is. La memor'o pri Hitler kaj li'a'j simil'ul'o'j ankoraŭ tro freŝ'as. Jud'a organiz'o do decid'is lok'i iu'n kiel ebl'e plej alt'e en la hierarki'o'n de la mov'ad'o, por inform'i pri ĉia eventual'a plan'o kontraŭ'jud'a.”

“Ĉu Ord'o kaj Disciplín est'as kontraŭ'jud'a?”

“Fakt'e ne. Almenaŭ ĝis nun. Mi dub'as, ke ĝi iĝ'os tia. Tiu faŝism'o simil'as la nazi'a'n nur part'e. Sed est'as natur'e si'n gard'i kontraŭ tia evolu'o, ĉiam ebl'a.”

“Kaj vi...”

“Mi est'as la jud'o, kiu'n oni sukces'is sekret'e elekt'ig'i al la komitat'o. Mal'agrabl'a pozici'o, kred'u mi'n. Mi est'as spion'o, kun ĉiu'j danĝer'o'j lig'it'a'j al tiu rol'o.”

“Jes, mi kompren'as. Ĉu vi sci'as i'o'n pri Jorli?”

“Ni'a mov'ad'o ne pren'is li'n serioz'e, ĝis la tag'o, kiam evident'iĝ'is, ke li'a revoluci'a grup'o hav'as mon'o'n, kiu'n ĝi kapabl'as uz'i kontraŭ ni. Ord'o kaj Disciplín est'as bon'e organiz'it'a, kun mens'o'struktur'o'j ind'a'j je polic'a ŝtat'o. Ĝi decid'is enket'i pri tio. Mi resum'os al vi la mal'kovr'o'j'n: 1) La grup'o de Jorli est'as lig'it'a al inter'naci'a organiz'o de sam'a'j grup'et'o'j; 2) ĝi ricev'is mon'o'n de tiu organiz'o; 3) ili funkci'as laŭ la sistem'o: nur unu person'o rilat'as kun ali'a'j ĉel'o'j, tim'e, ke la sekret'o'j dis'kon'iĝ'os; 4) Jorli est'is la per'ant'o kun la organiz'aĵ'o; 5) li regul'e renkont'is vir'o'n, kiu trans'don'is al li mon'o'n, kaj ver'ŝajn'e instrukci'o'j'n.

“Mi don'os tuj al vi fot'o'kopi'o'n: foli'o'n kun list'o, bedaŭr'ind'e ne'komplet'a, de tiu'j renkont'o'j, kaj fot'o'n de la koncern'a vir'o kun Jorli; ili'n sukces'is fot'i unu el ni'a'j enket'ant'o'j.”

“Diabl'e! Vi est'as pli bon'e organiz'it'a'j ol la polic'o!”

“Est'as ekzakt'e tio, kio'n dir'as ni'a'j membr'o'j. Ili rigard'as la polic'o'n ar'o da ripoz'em'ul'o'j, kaj decid'is trejn'i si'n por la tag'o, kiam sukces'os mal'dekstr'em'ul'o'j kaj demokrati'a polic'o dis'romp'iĝ'os. Ebl'e la polic'o dev'us pli okup'i si'n pri tia grup'o, kia Ord'o kaj Disciplín.”

“Ne ekzist'as politik'a polic'o ĉe ni, kaj ni jam hav'as sufiĉ'e por far'i sen tio. Sed la polic'a lud'o de vi'a'j kamarad'o'j tre util'as ĉi-kaz'e. Kvankam la ide'o, ke ni'n help'as faŝist'a band'o al mi ne plaĉ'as.”

“Ne faŝist'a band'o vi'n help'as, sed kontraŭ'faŝist'a jud'o, kiu spion'as ĉe ĝi. Sen mi, vi sci'us neni'o'n. Ĉar ili trans'don'us neni'a'n inform'o'n al la polic'o, kred'u mi'n.”

“Kiel ili ek'sci'is pri tio, ke la grup'o de Jorli est'as lig'it'a al pli vast'a organiz'o?”

“Per la fanfaron'ad'o de kelk'a'j an'o'j de la ‘revoluci'a grup'o’. Ili supoz'is, pro divers'a'j fakt'o'j, ke la grup'o dispon'as pli da mon'o ol tiu'j jun'ul'o'j pov'us kotiz'i, kaj iĝ'is ver'ŝajn'e, ke Jorli est'as la hav'ig'ant'o. La knab'o'j, kiu'j ŝat'as lud'i detektiv'o'j'n, decid'is sekv'i li'n ĉi'e'n. Ili asert'as, ke ili propr'a'okul'e vid'is la fot'it'a'n long'har'ul'o'n trans'don'i mon'bilet'o'j'n al Jorli.”

“Interes'eg'e. Kie ili renkont'iĝ'is?”

“Divers'lok'e. Lok'o'list'o est'as sur tiu ĉi foli'o.”

“Jorli do aper'is por vi'a mov'ad'o kiel danĝer'a. Ĉu ebl'us, ke Ord'o kaj Disciplín kaŭz'is li'a'n mort'o'n?”

“Absolut'e ne. Tio'n mi sci'us. Mi sid'as en la komitat'o.”

“Sed apart'a membr'o, propr'a'iniciat'e?”

“Ne, Disciplin’ en tiu mov'ad'o est'as ne nur vort'o, sed real'aĵ'o. Mi ne ŝat'as tiu'n mov'ad'o'n, sed mi pov'as garanti'i, ke neni'u membr'o de ĝi iam ajn murd'is.”

“Ĉu vi'a'j enket'ant'o'j ek'sci'is i'o'n pri la long'har'ul'o, kun kiu Jorli rendevu'is?”

“Ne, ili ne sukces'is. Li est'as ne'kred'ebl'e lert'a por for'voj'ig'i sekv'ant'o'n. Nur spur'ant'e Jorlin ili vid'is li'n kelk'foj'e.”

*

Karal las'is la jun'ul'o'n en Kastelnova, ĉar tiu prefer'is re'ven'i trajn'e ol risk'i est'i vid'at'a, dum li el'ir'as el la aŭt'o. La detektiv'o tre ĝoj'is. Tiu'j inform'o'j mal'ferm'is al li nov'a'j'n perspektiv'o'j'n.

Re'ven'int'e ofic'ej'e'n, li long'e kontempl'is la fot'o'n. Kvankam ĝi ne est'is bon'a, ĉar far'it'a de tro mal'proksim'e, Jorli tuj re'kon'ebl'is. Apud li star'is vir'o ebl'e kvar'dek'jar'a, kun long'a'j har'o'j fal'ant'a'j ĝis'ŝultr'e. La trajt'o'j ne est'is facil'e disting'ebl'a'j. “Esper'ebl'e,” pens'is Jano, “la polic'a fot'ist'o sukces'os far'i el tio uz'ebl'a'n portret'o'n. Tiam ni dis'send'os ĝi'n al ĉiu'j polic'ej'o'j kaj ni iam kapt'os la ul'o'n, kaj per li mult'o'n pli sci'os”.

Komisi'int'e la polic'a'n fot'ist'o'n far'i si'a'n plej'o'n, Karal ek'stud'is la list'o'n de la renkont'o'j inter Paŭlo kaj la vir'o long'har'a. Li kompar'is ĝi'n kun la not'libr'o trov'it'a ĉe Jorli: je ĉiu rendevu'a dat'o, la libr'et'o en'hav'is la hor'o'n plus tri'angul'o'n, pri kiu la detektiv'o mir'is komenc'e de si'a enket'o.

Bedaŭr'ind'e, la lok'o'j menci'it'a'j sur la list'o est'is ĉiam tre izol'it'a'j. Est'os mal'facil'e trov'i vid'int'o'j'n, kiu'j pov'os don'i indik'aĵ'o'j'n taŭg'a'j'n por ident'ig'i la serĉ'at'o'n. Oni dev'os re'e fid'i al rutin'o: pacienc'a serĉ'ad'o far'e de tut'a taĉment'o da polic'an'o'j. Ĝeneral'e proced'o fin'fin'e efik'a, sed long'a, long'a, long'a ...

26

Long'a ĝi ne est'is, fakt'e.

Kiel oft'e okaz'as ĉe ver'e harmoni'a'j par'o'j, la mens'o'j edz'a kaj edz'in'a traf'is sam'moment'e la sam'a'n ide'o'n. Tio okaz'is, dum la detektiv'o re'vetur'is hejm'e'n. Ĉe-sojl'e, li'n akcept'is Ĝoja kun rimark'ind'e bril'a rigard'o.

“Jano! Imag'u! Mi ek'kompren'is, kial mi tiom perturb'iĝ'is, aŭskult'ant'e Martan Bolomaj ...!”

“Ĝoja! ‘Vin'ber'o'j-vin'ber'o-vin'ber’...! Mi opini'as, ke mi fin'e sukces'is kompren'i!”

Ŝi rakont'is al li, kaj ankaŭ li al ŝi klar'ig'is. Long'e ili pri'diskut'is la afer'o'n tiu'vesper'e, en la plaĉ'e varm'a etos'o, kiu'n kun'a pens'ad'o kre'as, feliĉ'ig'e.

*

La sekv'ant'a'n maten'o'n, Jano fru'e al'ven'is en la ĉef'polic'ej'o'n. Izabela sekv'is post kelk'a'j minut'o'j, jar'cent'e long'eg'a'j por la detektiv'o, kiu mal'facil'e pov'us, sen ŝi, trov'i la fot'o'n, kiu'n li bezon'is ...

Ŝi rapid'e trov'is ĝi'n. Karal ĝi'n kompar'is kun tiu far'it'a de la amator'a detektiv'o ekstrem'dekstr'a. Ĉu est'is li , ĉu iu ali'a? Est'is mal'facil'e juĝ'i, ĉar al la amator'a fot'o preciz'ec'o mank'is. Tamen ...

Li pet'is la opini'o'n de la polic'a fot'ist'o. Ĉi tiu konfirm'is:

“Oni ne pov'as est'i cert'a ... Tamen, se ne est'as la sam'a person'o, ili mult'e simil'as unu la ali'a'n. Kompren'ebl'e, la long'a'j har'o'j est'as nur peruk'o; se mi kaŝ'as ili'n, rigard'u! Ĉu ne est'as la sam'a vir'o?”

“Probabl'e jes. Ebl'e de la peruk'vend'ist'o'j kaj har'ist'o'j ni ricev'os cert'ec'o'n.”

*

Leŭtenant'o Remon, aŭd'int'e Karal raport'i pri si'a nun'a suspekt'o, decid'is organiz'i mult'voj'a'n kontrol'o'n.

“Est'as relativ'e kviet'e ĉi tie en la nun'a temp'o,” li dir'is. “Pli bon'e labor'ig'i mult'a'j'n super tiu kontrol'ad'o kaj rapid'e fin'i ĉi tiu'n afer'o'n, ol las'i la tut'a'n labor'o'n al vi. Des pli, ke, se li fuĝ'us ekster'land'e'n ... Ni ne perd'u temp'o'n.”

Li do divid'is inter la membr'o'j de la sekci'o la divers'a'j'n task'o'j'n: vizit'i la har'ist'o'j'n-peruk'ist'o'j'n kaj en Val'ĉef'a kaj en la ĉef'urb'o; stud'i la financ'a'n aspekt'o'n; esplor'i la pas'int'a'n histori'o'n de l’suspekt'at'o; ek'sci'i pri li'a manier'o akir'i ĥalkomfalinon; pli'profund'iĝ'i en li'a'j rilat'o'j kun Marta Bolomaj, ktp.

Est'is grandioz'a disk'o'misi'ad'o. Oni pri'demand'is najbar'o'j'n, serv'ist'o'j'n, dung'it'o'j'n, amik'o'j'n, peruk'ist'o'j'n. Oni tra'serĉ'is — laŭ juĝ'ist'a ordon'o — la bank'a'j'n kont'o'j'n. Oni inform'iĝ'is ĉe vojaĝ'agent'ej'o'j kaj aviad'kompani'o'j. Oni konsult'is ĉe la arme'o la koncern'a'n dosier'o'n. Oni serĉ'is gazet'o'j'n serĉ'e al konfirm'o pri tiu aŭ ali'a punkt'o.

Fin'fin'e, oni arest'is li'n. Sed li indign'e deklar'is.

“Mi far'is neni'o'n ne'leĝ'a'n. Mi tuj konfid'os la afer'o'n al mi'a advokat'o, kaj tiu sub'met'os al tribunal'o mi'a'n plend'o'n pri ne'leĝ'a arest'o kun grav'a mis'fam'ig'o.”

Kun super'ec'a mien'o li sekv'is la polic'ist'o'j'n.

27

“Klar'ig'u do detal'e, sinjor'o'j,” la alt'ofic'ist'o el la prokuror'ej'o pet'is kun afabl'a rid'et'o. Leŭtenant'o Remon gest'is al Karal:

“Vi enket'is kaj trov'is. Est'as vi'a rol'o raport'i.”

Karal tus'et'is, prepar'e al long'a raport'ad'o. Kvankam ĉio klar'is li'a'mens'e, li ne sci'is, kiel komenc'i.

“Jur'e, pov'as est'i tikl'a problem'o,” li fin'e dir'is. “Sed ĝi ne koncern'as mi'n. Ĉiu'j'n dir'ot'a'j'n fakt'o'j'n ni pov'as pruv'i, sed kiel ni'a'j leĝ'o'j pri'trakt'as tia'n kaz'o'n, pri tio mi tut'e ne kler'as. Jen kiel ni re'kun'met'is la tut'a'n afer'o'n.”

“Ebl'e la plej grav'a'n erar'o'n kulp'is la arme'o, kiam ĝi decid'is special'ig'i jun'a'n bril'a'n oficir'o'n pri psikologi'a milit'o. Ĉi-last'a fak'o est'is ver'a mod'o tiu'temp'e. Mi ne sci'as, ĉu ĝi ankoraŭ grav'as nun. Est'u kiel ajn, li mult'e leg'is kaj stud'is tiu'temp'e pri la manier'o influ'i la hom'o'j'n, aŭ ekspluat'i ili'a'j'n latent'aĵ'o'j'n. Ni ceter'e trov'is sur li'a'j libr'o'bret'o'j tut'a'n kolekt'o'n da verk'o'j pri tiu tem'o.”

“Laŭ mi'a ...” (Jano Karal si'n inter'romp'is sekund'et'o'n. Li unu'e intenc'is dir'i “edz'in'o”, sed iĝ'is ne'cert'a, ĉu la prokuror'ej'o aprob'os ŝi'a'n en'miks'iĝ'o'n) “... opini'o, li tiel lern'is, ke se oni vol'as bon'e far'ig'i task'o'n, plej grav'e est'as ĝi'n konfid'i al person'o kun taŭg'a psik'a motiv'o por ĝi'n plen'um'i. Ke, se la psik'a profund'a motiv'o est'as sufiĉ'e fort'a, eĉ ne neces'as pet'i la person'o'n, sed ke ebl'as li'n iom post iom gvid'i al la dezir'o de la cel'at'a ag'o kaj al ties plen'um'o, tio'n bon'e kompren'is la iam'a fak'ul'o pri psikologi'a milit'o.”

“La Gigant-magazen'o est'as, kiel vi sci'as, la plej mal'nov'a ĉio'vend'ej'o de Val'ĉef'a. Petro Ervin, post la mort'o de la famili'an'o'j, re'trov'iĝ'is sol'a posed'ant'o de tiu grand'eg'a magazen'o, kies direktor'o li ankaŭ far'iĝ'is. Inteligent'a, sed diletant'a, kaj kun mult'a'j dezir'o'j, kiu'j'n li ne sci'is super'i, li mal'bon'e mastr'um'is si'a'n posed'aĵ'o'n. Li ne disting'is si'a'n privat'a'n mon'o'n de la kas'o magazen'a, kaj kiam li bezon'is i'o'n, li simpl'e ĉerp'is el ĝi, tia'grad'e ke, iom post iom, bankrot'o proksim'iĝ'is ne'evit'ebl'e. Bon'e kon'at'a en Val'ĉef'a, preskaŭ elekt'it'a urb'estr'o, li est'is unu el tiu'j ambici'a'j person'o'j, kiu'j ne toler'us mal'bon'a'n fam'o'n. Kiam evident'iĝ'is, ke li'a kont'o pli ol mal'plen'as, kaj li ne pov'as re'pag'i impres'a'j'n ŝuld'o'j'n, li sent'is panik'o'n.”

“Por el'turn'i si'n el ĝi, li re'pens'is al si'a milit'psikologi'a trejn'o kaj al la post'a hom'stud'ad'o, en kiu'n li si'a'temp'e profund'iĝ'is. Kaj psikologi'e kaj ekonomik'e, li'a kalkul'o montr'iĝ'is ĝust'a. Ekonomik'e, li not'is, ke Gigánt des pli mal'prosper'as ju pli progres'as la vend'o'j ĉe la sol'a ver'e konkur'a firma'o: Alt'a Tur'o, pli nov'a magazen'o, kiu, per modern'a'j metod'o'j, inteligent'a prez'politik'o kaj direkt'ad'o dinamik'a, laŭ'grad'e log'is al si klient'ar'o'n antaŭ'e fidel'a'n al la mal'nov'a val'ĉef'a dom'o. Tiam li pens'is: ‘en la nun'a situaci'o ĉi-urb'e, se Alt'a Tur'o for'brul'us, dum du-tri monat'o'j, ebl'e pli, — antaŭ ol ĝi'a direkci'o pov'os re'star'ig'i la vend'ad'o'n sur la antaŭ'a nivel'o — ĝi'a klient'ar'o por mult'a'j aĉet'o'j si'n turn'os al Gigánt, kaj tio sufiĉ'os por re'plen'ig'i ni'a'n kason’.”

“Ni stud'is la kont'o'j'n, kaj tio efektiv'e okaz'is. Post la fajr'eg'o, kiu detru'is Alt'a'n Tur'o'n, la vend'ad'o pli ol kvin'obl'iĝ'is en Gigánt.”

“Sed kiel far'i, por ke la flam'o'j vor'u konkur'ant'a'n magazen'o'n, sen risk'i kompromit'iĝ'o'n? Ervin trov'is ne stult'a'n solv'o'n al tiu problem'o: en temp'o, kiam revoluci'a'j jun'ul'o'j em'as for'ĵet'i la soci'o'n, trov'i unu kun ne'stabil'a psik'o, kiu'n li per lert'a psik'a manipul'ad'o iom post iom konduk'os al krim'a fajr'ig'o.”

“Kiel li organiz'is si'a'n serĉ'o'n, ni sci'os nur, se li foj'e konfes'os. Ver'ŝajn'e por tiu serĉ'o li aĉet'is (ne ĉi tie, sed en la ĉef'urb'o: li est'is si'n'gard'a) la peruk'o'n long'har'a'n, kiu, kaŝ'ant'e li'a'n kalv'ec'o'n, komplet'e ŝanĝ'is li'a'n aspekt'o'n. Li fin'e trov'is la grup'o'n de Jorli kaj la jun'a farb'ist'o montr'iĝ'is por li perfekt'a krim'per'ant'o. Li al'ir'is li'n, si'n prezent'ant'e kiel deleg'it'o'n de ia inter'naci'a kaŝ'a organiz'o revoluci'a, kaj propon'is al'ig'i la jorlian grup'o'n al ĝi, emfaz'ant'e, ke pro sekur'ec'a'j kial'o'j, ne dev'us est'i kontakt'o kun iu ali'a ol li. Post kelk'a temp'o, li komenc'is don'i mon'o'n al la grup'o, kaj la naiv'a Paŭlo rigard'is tio'n pruv'o pri la aŭtent'ec'o de la inter'naci'a organiz'o, rezon'ant'e, ke neni'u don'us mon'o'n por revoluci'a ag'ad'o sen part'o'pren'i sur iu aŭ ali'a nivel'o en la lukt'o kontraŭ'soci'a.”

“Ni ankaŭ ne sci'as, kiel li persvad'is la knab'o'n brul'ig'i Alt'a'n Tur'o'n. Ebl'e li dir'is, ke tiu est'as faŝism'a magazen'o, aŭ ke ĝi est'as simbol'o de abomen'ind'a konsum'a soci'o. Rest'as la fakt'o, ke post seri'o da renkont'o'j kun Paŭlo aper'is la ŝmir'skrib'o ‘Bojkot'u ĉ-t’, t. e., por ĉiu valĉefano, Alt'a'n Tur'o'n, kaj iom post'e okaz'is la fajr'eg'o, en kiu la magazen'o pere'is.”

“Paŭlo tiam prezent'is per si danĝer'o. Unu'e, ĉar li pov'us al iu parol'i pri la instig'int'o-kuraĝ'ig'int'o. Kvankam Jorli cert'e ne sci'is la nom'o'n de Ervin, tamen ekzist'is ia risk'o, des pli ke la knab'o, kiel mult'a'j en tiu grup'o, est'i pli fanfaron'a ol diskret'a. Du'e, kiu garanti'os, ke la revoluci'a flam'o ne ating'os ankaŭ la Gigant-magazen'o'n? Krom'e, montr'iĝ'is, ke Paŭlon vid'is tri atest'ant'o'j, kio'n la gazet'o'j menci'is.”

“Sed kiel sen'iĝ'i je Paŭlo pren'ant'e sur si'n nek risk'o'n, nek respond'ec'o'n? La sam'a metod'o taŭg'is, kaj Ervin plan'is ĝi'n antaŭ'e. Sam'moment'e kiam li komenc'is renkont'ad'i Paŭlon, li ankaŭ komenc'is la vizit'o'j'n al Marta Bolomaj.”

“Pretekst'e, ke ŝi por li kart'o'diven'u, li ir'ad'is al ŝi, kaj ni pov'as imag'i, ke li bon'e pag'is ŝi'n. Est'as facil'e parol'ig'i person'o'n en tia'j kondiĉ'o'j, kaj influ'i tia'n mal'san'a'n mens'o'n per diskret'a'j alud'o'j. Konvink'i f-in'o'n Bolomaj pri la danĝer'o de la jun'a'j revoluci'em'ul'o'j ne neces'is: ŝi tio'n jam kred'is firm'e. Sed li iom post iom (ni supoz'as) persvad'is ŝi'n pri ŝi'a misi'o bar'i ili'a'n progres'o'n. Ni em'as pens'i, ke li foj'e dir'is al ŝi, ke Jorli hav'as grand'eg'a'n respond'ec'o'n en revoluci'a grup'o, kaj ke tiu, kiu li'n mort'ig'os, ag'os liber'ig'e por la tut'a soci'o.”

“Mi dev'as preciz'ig'i, ke kiam ni kolekt'is ĉiu'j'n pruv'o'j'n pri Ervin, ni ili'n prezent'is al Lejla Gorazdo, la am'at'in'o de Jorli. Ŝi furioz'is pri la manier'o, laŭ kiu okaz'is la psik'o'influ'ad'o, kaj don'is al ni pli'a'j'n inform'o'j'n. Tiel ni ek'sci'is, ke Ervin send'is Paŭlon al la kurs'o pri ĉin'a kuir'art'o, pretekst'e ke li tie foj'e hav'os kontakt'o'n kun la ĉin'a'j aŭtoritat'o'j per'e de iu, kies ident'ec'o rivel'iĝ'os nur post plur'a'j monat'o'j. Tiu kurs'o prezent'is por Ervin du avantaĝ'o'j'n: la ĉin'ec'o al'log'is Paŭlon, kaj la ej'o najbar'is al la apartament'o de Marta Bolomaj.”

“Ervin dir'is al Marta Bolomaj, ke Jorli vizit'ad'as tiu'n kurs'o'n. Ebl'e li montr'is li'n al ŝi. Li insist'is pri li'a ‘diabl'a bel'ec'o’, relief'ig'ant'e la ‘diabl'a'n’ aspekt'o'n, kio est'is psikologi'e tre traf'a kun person'o hav'ant'a la mens'o'struktur'o'n de tiu mal'jun'a fraŭl'in'o. Ver'ŝajn'e, ĉiu'foj'e kiam li vizit'is ŝi'n por kart'o'diven'o, li pli kaj pli insid'e en'cerb'ig'is al ŝi la ide'o'n sav'i la soci'o'n per likvid'o de l’de'fal'int'a anĝel'o.”

“Nun pri la metod'o. Dum tra'serĉ'o ĉe Ervin, ni trov'is tut'a'n dosier'o'n pri divers'a'j venen'o'j. En ĝi trov'iĝ'is la artikol'o'j menci'it'a'j de la Inter'naci'a Referenc'a Centr'o. Ke Ervin konserv'is tiu'n dosier'o'n montr'as, ke li sent'is si'n ne'suspekt'ebl'a.”

“Ebl'e vi memor'as, ke en septembr'o last'jar'a — ne'long'e antaŭ ol komenc'iĝ'is la ĉin'kuir'a kurs'o — la Gigant-magazen'o star'ig'is kun grand'a reklam'ad'o ‘Afrik'a'n Du'semajn'o'n’, dum kiu oni pov'is aĉet'i tie ĉia'spec'a'j'n rar'aĵ'o'j'n el Afrik'o. Ervin mem tra'vojaĝ'is Afrik'o'n por organiz'i la aĉet'ad'o'n de la produkt'o'j vend'ot'a'j dum tiu du'semajn'o. Ĉar li est'as kon'at'a hom'o kun mult'a'j kontakt'o'j, li ver'ŝajn'e sukces'is vizit'i la koncern'a'j'n trib'o'j'n kaj akir'i de ili — aŭ de iu blank'ul'o viv'ant'a tie — la uz'ot'a'n venen'o'n. Ni sci'as, ke dum tiu vojaĝ'o li hazard'e renkont'is d-ro'n Gutmanis. La du valĉefanoj kon'is unu la ali'a'n laŭ'vid'e, kaj ĝoj'ant'e renkont'iĝ'i tie for'e, ili kun'e vesper'manĝ'is. Tiam Gutmanis rakont'is pri la detal'o'j de si'a vetur'ad'o, dum Ervin klar'ig'is pri la baldaŭ'a ‘Afrik'a Du'semajn'o’.”

“Ver'ŝajn'e Ervin hav'is divers'a'j'n plan'o'j'n por la venen'ad'o kaj projekt'is uz'i tiu'n, kiu'n la cirkonstanc'o'j plej favor'os. Se ĥalkomfalino ne est'us uz'ebl'a, li pren'us i'o'n ali'a'n. Kiam li ek'sci'is pri la kardi'a medikament'o, li pens'is, ke gelaten'a kapsul'o ideal'e solv'us la problem'o'n, kiu'n star'ig'as la fort'e percept'ebl'a gust'o de ĥalkomfalino.”

“Li tiam komenc'is invit'i Martan Bolomaj al si'a hejm'o, pretekst'e, ke ŝi kart'o'diven'u. Ĉar la mal'jun'ul'in'o mult'rilat'e est'is komik'a gast'o, en tiu grand'burĝ'a medi'o, ŝi est'is al'log'o por la ge'amik'o'j de famili'o Ervin. Ni sci'as, atest'e de serv'ist'o'j, invit'it'o'j aŭ famili'an'o'j, ke du- aŭ tri'foj'e, Petro Ervin montr'is al Marta Bolomaj, kiel oni pov'as mal'ferm'i gelaten'a'n kapsul'o'n por el'tir'i el ĝi la en'a'n substanc'o'n. Li far'is tio'n ŝerc'e, dir'ant'e ekzempl'e: ‘oni vol'as glut'ig'i al mi tiu'n long'a'n gelaten'a'n tub'o'n, sed mi prefer'as miks'i la kurac'il'o'n kun mi'a manĝ'o’, kaj li al'don'is: ‘kompren'ebl'e, se est'us amar'a gust'o, mi ĝi'n las'us en ĝi, ĉar kapsul'o preciz'e ebl'ig'as glut'i mal'bon'gust'a'n medikament'o'n sen percept'i la gust'o'n’.”

“Ali'a'n foj'o'n, kiam li invit'is ŝi'n hejm'e'n por kart'o'diven'i al amik'o'j, li montr'is al ĉiu'j fier'e si'a'n kolekt'o'n da ‘afrik'a'j mir'ind'aĵ'o'j’, inter kiu'j trov'iĝ'is pot'et'o da pulvor'o ‘da kiu la en'hav'o de du'on'a aspirin-prem'aĵ'o sufiĉ'us por send'i hom'o'n infer'e'n sen'dolor'e per simpl'a kor'halt'ig'o’. Iu gast'o tiam spontan'e kaj sen'suspekt'e koment'is: ‘vi dev'as ne dir'i tio'n, se mi'a edz'in'o vol'us mi'n murd'i, ŝi ŝtel'us iom da ĝi, kaj ek! diabl'e'n mi for'sven'us’. Al kio li respond'is: ‘Ne'ebl'e, vi percept'us ĝi'n, ĉar la gust'o est'as tre'eg'e fort'a kaj re'puŝ'a. Vi tuj vom'us la manĝ'o'n aŭ trink'o'n, en kiu ĝi est'us. Tial ver'ŝajn'e tiu venen'o neniam dis'vast'iĝ'is. Eĉ best'o'j ĝi'n rifuz'as’.”

“Tiel ag'is Petro Ervin. Per subtil'a pens'trud'ad'o al mal'fort'a'j psik'o'j, li konduk'is unu person'o'n al brul'ig'o de grand'a magazen'o kaj ali'a'n al murd'o de la unu'a ...”

Reg'is impres'a silent'o, dum kiu la last'a'j vort'o'j de Karal re'eĥ'is en ĉies mens'o. Fin'e la ofic'ist'o prokuror'ej'a esprim'is si'a'n dub'o'n:

“Ĉu vi est'as tut'e cert'a'j? Tiu manier'o proced'i ŝajn'as al mi mal'facil'e kred'ebl'a. Ĉu ver'e oni pov'as real'ig'i krim'o'n per person'o, kiu, ebl'e sen'sci'e, fund'fund'e dezir'as ĝi'n?”

“La real'o oft'e ŝajn'as ne'kred'ebl'a,” Jano respond'is mild'a'voĉ'e. “Pri'pens'u minut'o'n. Ĉu vi nepr'e for'puŝ'as la ide'o'n, ke la uson'a'n prezident'o'n John Kennedy kaj li'a'n frat'o'n Bob oni likvid'is tiu'metod'e?”

La alt'a ofic'ist'o rest'is moment'e silent'a, kun rigard'o fiks'it'a al Karal. Li'a'j lip'o'j rond'iĝ'is por fajf'o, sed neni'u son'o ven'is. Kun'tir'ant'e la brov'o'j'n, li dir'is:

“Tamen, Ervin ne pov'is hav'i cert'ec'o'n, ke Jorli kaj Bolomaj ag'os laŭ li'a plan'o ...”

“Ne,” respond'is la detektiv'o. “Tial la tribunal'o ne facil'e verdikt'os. Li fid'is je ŝanc'o. Pov'as est'i, ke li antaŭ'vid'is ali'a'j'n ebl'ec'o'j'n, ekzempl'e, ke se ne ag'os Jorli, iu ali'a far'os la sam'a'n labor'o'n. Ebl'e li eĉ kontakt'is tiu'n ali'a'n person'o'n.”

“Nu, kio'n, se Jorli ag'us, sed ne Marta Bolomaj?”

“Est'is risk'o. Li prefer'is, ke li mort'u. Sed se ŝi rezist'us kaj li ne trov'is ali'a'n mal'fort'a'n mens'o'n, li ig'us si'n sen'kulp'a dir'ant'e — se supoz'i, ke la polic'o mal'kovr'is li'a'j'n kontakt'o'j'n kun Paŭlo — ‘Mi far'is neni'o'n. Est'as tiu jun'ul'o. Li est'as obsed'at'a pri fajr'o, toks'at'a de revoluci'a propagand'o’, kaj li ver'ŝajn'e hav'is i'a'n pret'a'n klar'ig'o'n pri la rendevu'o'j kun la jun'ul'o.

“Tial li diferenc'as de la ordinar'a krim'ul'o. Ĝeneral'e, murd'ont'o plan'as si'a'n ag'o'n tre detal'e, por ke ĝi nepr'e sukces'u. Ervin kalkul'is je ŝanc'o. Est'as murd'o baz'it'a sur psikologi'a probabl'ec'o. Ne'ordinar'a, ĉu?”

“I'o'n vi ne klar'ig'is,” dir'is leŭtenant'o Remon. “Kial li send'is tiu'n sen'nom'ul'a'n leter'o'n?”

“Tiu est'as la mister'o, al kiu respond'o'n ni ne trov'is. Ĉu eĉ li sci'as mem?”

28

Ĝoja kaj Jano kuŝ'is sur'lit'e, revu'ant'e, antaŭ ol en'dorm'iĝ'i, la divers'a'j'n faz'o'j'n de la enket'o.

“Dank'u la ĉiel'o'n,” ŝi dir'is, “ke tiu jun'a jud'a spion'o don'is tiu'j'n valor'a'j'n inform'o'j'n. Sen li, vi neniam est'us trov'int'a la kulp'ul'o'n.”

“Ho jes,” li trankvil'e respond'is. “La konfirm'o est'us pli komplik'a, sed ne la en'fokus'ig'o de la suspekt'o'j. Kiam mi far'is tiu'n sonĝ'o'n, mi ne'konsci'e (aŭ io ne'konsci'a en mi, se vi prefer'as) jam sci'is la solv'o'n. Vi memor'as, kio'n mi dir'is al vi post'e, ĉu ne? Se la tri'vort'o “vin'ber'o'j-vin'ber'o-vin'ber’” est'as ripet'at'a, la silab'o'j er-vi'n aper'as en si'n'sekv'o. Ne hazard'e mi tio'n sonĝ'is.”

“Jes, ver'ŝajn'e ankaŭ mi intu'is tio'n, ĉar li'a nom'o re'ven'is al mi'a memor’ tuj post kiam vi raport'is la sonĝ'o'n. Kiam vi dir'is ‘ber'o por vin'o’ aŭ i'o'n simil'a'n, tio frap'is mi'n ankaŭ sub'konsci'e. Dum vi est'is for, kaj mi prepar'is la manĝ'o'n, mi ripet'is al mi tiu'n esprim'o'n laŭ sankt'aval'a manier'o: ber'o por vin’, kaj tio asoci'iĝ'is mens'e kun la rim'a nom'o Ervin. Mi pens'e re'ir'is al mi'a konversaci'o kun Marta Bolomaj, mi'n demand'ant'e, kial mi forges'is preciz'e tiu'n nom'o'n, dum ĝi est'as unu el la plej kon'at'a'j el ĉiu'j, kiu'j'n ŝi menci'is. Tiam mi memor'is la special'a'n vizaĝ-esprim'o'n, kiu'n ŝi hav'is prononc'ant'e ‘Ervin’. La eg'a'n perturb'o'n, kiu'n mi pri'skrib'is al vi, ver'ŝajn'e kaŭz'is tiu apenaŭ percept'ebl'a ŝanĝ'et'o en ŝi'a'j trajt'o'j, kiu eĉ ne daŭr'is sekund'et'o'n.

“Famili'o Ervin ja est'is tre admir'at'a en mi'a famili'o. Mi mem sent'is fort'a'n tent'o'n voĉ'don'i por li, kiam li kandidat'iĝ'is al la parlament'o, kvankam li'a'j politik'a'j ide'o'j ne kongru'is kun la mi'a'j, nur pro li'a fam'o de bon'a, simpati'a, iel familiar'a valĉefano. Kiam dum'sekund'e streĉ'iĝ'is la vizaĝ'a'j trajt'o'j de Marta Bolomaj, io en mi'a cerb'o ek'sci'is, ke Ervin lud'is apart'a'n rol'o'n en ŝi'a viv'o. Sed ali'a part'o de mi rifuz'is konsci'iĝ'i pri la konsekvenc'o'j de tiu mal'kovr'o, ĉar tio tuŝ'is la miks'a'j'n kaj konfuz'a'j'n sent'o'j'n, kiu'j'n mi hav'is al li. Mi tut'e ne dezir'is vid'i en li krim'ul'o'n. Kiel lert'e hom'a psik'o ni'n eskap'ig'as el la vid'o de io, kio'n vid'i ni mal'vol'as! Mi eĉ ne konsci'is, ke la menci'o de Ervin far'as i'o'n al mi. Mi nur spert'is fort'a'n perturb'o'n kun ĉia'spec'a'j raci'ec'ig'o'j por ĝi'n klar'ig'i ... Feliĉ'e, ke dank’ al vi'a rev'o, mi re'memor'is pri la tim'at'a nom'o!”

“Tiu vi'a indik'o ebl'e help'is mi'n pli ol la jun'a jud'o,” Jano koment'is. “Ĉar ĝi suspekt'ig'is, ke Marta Bolomaj pens'is pri Ervin menci'ant'e la dir'o'n pri la diabl'a bel'ec'o. Kaj tiu'j vort'o'j ja pruv'is, ke iu ŝi'a klient'o rilat'is ambaŭ'e kun Jorli kaj kun ŝi. Tial eĉ sen la konfidenc'o'j de la jud'a spion'o mi enket'us pri Ervin, kaj fin'fin'e mi ek'sci'us pri la vojaĝ'o al Afrik'o, la financ'a'j mal'facil'aĵ'o'j, la invit'o'j al Marta Bolomaj, ktp.”

“Kaj se mi ne rakont'us pri la esprim'ŝanĝ'o de Marta Bolomaj?”

“Mi tamen esplor'us pri Ervin. Mi sonĝ'is pri “vin'ber’” kaj pri ‘kiu per ĝi profit'as?’ antaŭ ol vi li'n suspekt'is. Tut'a ne'konsci'a sintez'o de mult'a'j fakt'o'j okaz'is en mi kaj montr'is tiu'n direkt'o'n. La fakt'o, ke oni murd'is preciz'e la brul'ig'int'o'n de magazen'o, mal'facil'e ŝuld'iĝ'us al hazard'o. Kaj la sen'nom'ul'a leter'o pruv'is, ke iu krom Marta Bolomaj sci'is pri la afrik'ec'o de la venen'o uz'it'a.”

“Kiel vi klar'ig'as tiu'n tut'e ne'neces'a'n leter'o'n?”

“Panik'o, ver'ŝajn'e. Subit'a fort'eg'a tim'o, ke oni ek'sci'os, ke li invit'ad'is Martan Bolomaj.”

“Tamen ...”

“Ebl'e li ek'sci'is, ke la mal'jun'ul'in'o konsult'is d-ro'n Gutmanis, kaj subit'e memor'ant'e la renkont'o'n kun tiu en Afrik'o, li opini'is, ke jen ŝanc'o regal'as per ideal'a koincid'o por mis'direkt'i la suspekt'o'n. Ne forges'u, ke li mult'e fid'is ŝanc'o'n en la tut'a afer'o.”

“Pov'as est'i, jes,” dub'e dir'is edz'in'o.

“Vi ŝajn'as ne'konvink'it'a.”

“Mi hav'as ali'a'n hipotez'o'n. Petro Ervin ne est'as mal'varm'a krim'ul'o. Li'a manier'o proced'i per'e de ali'ul'o'j sign'as tim'em'a'n, ne'mem'fid'a'n karakter'o'n. Tia'j hom'o'j oft'e sufer'as pro ne'konsci'a profund'a kulp'o'sent'o. Krom'e, li est'is eduk'it'a en mal'nov'a val'ĉef'a famili'o kun la tut'a emfaz’ pri respekt'o al ali'ul'o'j, kiu karakteriz'as ni'a'n region'a'n kultur'o'n. Tia eduk'iĝ'o ne prepar'as al viv'o kun konstant'a konsci’ pri krim'o'j ne'pag'it'a'j. Ebl'e li ne pov'is toler'i la kulp'o'turment'o'n, kaj li — sen sci'i ĝi'n klar'e, kompren'ebl'e — dezir'is, ke la polic'o li'n trov'u kaj li pag'u si'a'n ŝuld'o'n al la soci'o. Sed ĉar li ne kuraĝ'is front'i rekt'e si'a'n respond'ec'o'n, li ag'is kiel por la murd'o: li las'is la elekt'o'n al ŝanc’...”

“Oj! Vi psikolog'o'j!” dir'is Jano.

Kaj li esting'is la lum'o'n.

Glos'ar'o

La ĉi-sekv'a'j vort'o'j ne trov'iĝ'as en Plen'a Vort'ar'o, aŭ ne trov'iĝ'as en ĝi kun la ĉi-sub'e indik'it'a signif'o. La pli'mult'o est'as registr'it'a en Plen'a Ilustr'it'a Vort'ar'o.

kardi'o	kor'o, rigard'at'a el medicin'a vid'punkt'o
koregrafi'o:	balet'kompon'aĵ'o
merd'o:	fek'aĵ'o, (f) aĉ'a afer'o (trivial'lingv'e)
mg:	mal'long'ig'o de mili'gram'o
minus'kompleks'o:	kompleks'o de mal'pli'valor'o, kompleks'o de mal'super'ec'o (kombinaĵ'o el sent'o'j kaj ide'o'j, laŭ kiu hom'o ne'objektiv'e sent'as si'n mult'rilat'e mal'super'a al la ali'a'j aŭ mal'pli'valor'a ol li dev'us est'i)
pavlova hund'o	hund'o de Pavlov. Pavlov est'as la rus'a fiziologi'ist'o (1848-1936), kiu el'trov'is la kondiĉ'it'a'j'n refleks'o'j'n, i. a. stud'ant'e la saliv'a'j'n re'ag'o'j'n de hund'o'j
percept'iv'o:	kapabl'o percept'i (el percept- kaj sufiks'o -iv-, indik'ant'a kapabl'o'n)
pilipilio	afrik'a tre fort'a piment'a saŭc'o
polu'ad'o	mal'pur'ig'ad'o de viv-esenc'a element'o, kiu far'iĝ'as mal'san'ig'a por la uz'ant'o'j (Piv: poluci'o)
pred'o:	ĉio, kio'n oni kapt'akir'as per'fort'e aŭ per'ruz'e
psik'o'somat'a	rilat'a al la unu'o, kiu'n kun'form'as psik'o kaj korp'o
raci'ec'ig'o	raci'e koher'a, sed fakt'e mal'ĝust'a rezon'aĵ'o, kiu'n hom'o sen'konsci'e uz'as por klar'ig'i al si i'o'n, kio'n li mal'inklin'as vid'i ekzakt'e, ĝeneral'e pri si mem (psik'analiz'a fak'vort'o)
spekt'aĵ'o	spektakl'o
spontan'a	spontane'a
ŝok'o	fort'eg'a abrupt'a emoci'o, kiu las'as hom'o'n dum'moment'e sen're'ag'a, kvazaŭ sen'ig'it'a je reg'ebl'a nerv'a energi'o
tonus'o	muskol'a toni'o; stat'o de konstant'a mal'fort'a streĉ'it'ec'o de viv'ant'a muskol'o
univ´, univo	universitat'o (en la slang'o de la student'o'j)

Rimark'ig'o

La aŭtor'o uz'as la vort'o'n ŝat'i en la senc'o, kiu'n ĝi hav'as en la parol'a lingv'o, kiam or'i dir'as mi ŝat'as kaf'o'n, li ŝat'as naĝ'i (t.e. al mi plaĉ'as kaf'o, mi volont'e trink'as kaf'o'n; li trov'as plezur'o'n en naĝ'ad'o, li volont'e naĝ'as). Laŭ Piv kaj mal'mult'a'j lern'o'libr'o'j tia'kaz'e oni dev'us dir'i: mi am'as kaf'o'n, li am'as naĝ'i. La aŭtor'o, kiu mult'jar'e uz'is esperant'o'n en la kvin mond'part'o'j, neniam aŭd'is la verb'o'n am'i uz'at'a tiu'senc'e, sed oft'eg'e aŭd'is en simil'a'j okaz'o'j la verb'o'n ŝat'i. Ver'ŝajn'e do okaz'is drast'a semantik'a evolu'o de tiu'j du vort'o'j. La verb'o'n mal'ŝat'i li kompren'ebl'e uz'as en la kontraŭ'a senc'o: fort'e mal'inklin'i al io, konform'e al la ĝeneral'a uz'ad'o de la hodiaŭ'a parol'a lingv'o.